പ്രതിപക്ഷ നേതാവ് (ഇന്ത്യ)

രാജ്യസഭയിലെ പ്രതിപക്ഷ നേതാവ് ഇന്ത്യ Bhārata ke Vipakṣa ke Netā
Emblem of India
പദവി വഹിക്കുന്നത് മല്ലികാർജുൻ ഖാർഗെ
ഔദ്യോഗിക വസതി	ന്യൂ ഡെൽഹി
നിയമിക്കുന്നത്	സർക്കാരിൽ ഇല്ലാത്ത ഏറ്റവും വലിയ രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടിയുടെ നേതാവ്
കാലാവധി	5 വർഷം
പ്രഥമവ്യക്തി	ശ്യാം നന്ദൻ പ്രസാദ് മിശ്ര
വെബ്സൈറ്റ്	www.parliamentofindia.nic.in

ലോക്സഭയിലെ പ്രതിപക്ഷ നേതാവ് ഇന്ത്യ Bhārata ke Vipakṣa ke Netā
Emblem of India
പദവി വഹിക്കുന്നത് രാഹുൽ ഗാന്ധി
ഔദ്യോഗിക വസതി	ന്യൂ ഡെൽഹി
നിയമിക്കുന്നത്	സർക്കാരിൽ ഇല്ലാത്ത ഏറ്റവും വലിയ രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടിയുടെ നേതാവ്
കാലാവധി	5 വർഷം
പ്രഥമവ്യക്തി	രാം സുഭാഗ് സിംഗ്
വെബ്സൈറ്റ്	www.parliamentofindia.nic.in

ഇന്ത്യൻ പാർലമെന്റിന്റെ രണ്ട് സഭകളിലും ഔദ്യോഗിക പ്രതിപക്ഷത്തെ നയിക്കുന്ന രാഷ്ട്രീയക്കാരാണ് "ഇന്ത്യൻ പ്രതിപക്ഷ നേതാവ്" (IAST: Bhārata ke Vipakṣa ke Netā). ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യയുടെ മുൻ സെൻട്രൽ ലെജിസ്ലേറ്റീവ് അസംബ്ലിയിലും ഈ സ്ഥാനം നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു, അവിടെ മോത്തിലാൽ നെഹ്‌റു ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നുവെങ്കിലും, 1977 ലെ പാർലമെന്റിലെ പ്രതിപക്ഷ നേതാക്കളുടെ ശമ്പളവും അലവൻസുകളും നിയമത്തിലൂടെ അതിന് നിയമപരമായ അംഗീകാരം ലഭിച്ചു. പ്രതിപക്ഷം" ലോക്‌സഭയിലോ രാജ്യസഭയിലോ ഉള്ള അംഗമെന്ന നിലയിൽ, ഏറ്റവും വലിയ സംഖ്യാബലമുള്ള ഗവൺമെന്റിനെ എതിർക്കുന്ന പാർട്ടിയുടെ ആ സഭയുടെ നേതാവാണ് പ്രതിപക്ഷ നേതാവ്. അദ്ദേഹത്തെ രാജ്യസഭയുടെ ചെയർമാനോ ലോക്സഭാ സ്പീക്കറോ മുഖേന അംഗീകരിക്കപ്പെടുന്നു.

2003ലെ സെൻട്രൽ വിജിലൻസ് കമ്മീഷൻ നിയമത്തിലെ ക്ലോസ് 4, പാർലമെന്റിന്റെ ലോക്സസഭയിൽ അംഗീകൃത പ്രതിപക്ഷ നേതാവ് ഇല്ലാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ഏറ്റവും വലിയ പ്രതിപക്ഷ പാർട്ടിയുടെ നേതാവിനെ സെലക്ഷൻ കമ്മിറ്റി അംഗമായി ഉൾപ്പെടുത്താൻ വ്യവസ്ഥ ചെയ്യുന്നു. സർക്കാരിൽ ഇല്ലാത്ത അവരുടെ നിയമസഭാ ചേംബറിലെ ഏറ്റവും വലിയ രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടിയുടെ പാർലമെന്ററി അധ്യക്ഷനാണ് പ്രതിപക്ഷ നേതാവ്.

പാർലമെന്റിന്റെ ഇരുസഭകളിലും ഔദ്യോഗിക പ്രതിപക്ഷത്തെ നയിക്കുന്ന രാഷ്ട്രീയക്കാരനാണ് "പ്രതിപക്ഷ നേതാവ്" .

ലോക്സഭയിലെ പ്രതിപക്ഷ നേതാക്കൾ

1969 വരെ ലോക്സഭയ്ക്ക് പ്രതിപക്ഷ നേതാവുണ്ടായിരുന്നില്ല. 1970 മുതൽ 1977 വരെയും 1980 മുതൽ 1989 വരെയും 2014 മുതലും ഈ തസ്തിക ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുകയായിരുന്നു ^[1]

№	പേര്	പാർട്ടി	കാലാവധി	ലോക്സഭ
-	ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്നു	ഔദ്യോഗിക പ്രതിപക്ഷമില്ല	26 ജനുവരി 1952 - 4 ഏപ്രിൽ 1957	ആദ്യം
			4 ഏപ്രിൽ 1957 - 4 മാർച്ച് 1962	രണ്ടാമത്തേത്
		ഔദ്യോഗിക പ്രതിപക്ഷമില്ല	4 ഏപ്രിൽ 1962 - 4 മാർച്ച് 1967	മൂന്നാമത്
			4 മാർച്ച് 1967 - 12 ഡിസംബർ 1969	നാലാമത്തെ
1	രാം സുഭാഗ് സിംഗ്	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് (ഒ)	17 ഡിസംബർ 1969 - 1970 ഡിസംബർ 27
-	ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്നു	ഔദ്യോഗിക പ്രതിപക്ഷമില്ല	27 ഡിസംബർ 1970 - 30 ജൂൺ 1977	അഞ്ചാമത്
2	യശ്വന്ത്റാവു ചവാൻ	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	1 ജൂലൈ 1977 - 11 ഏപ്രിൽ 1978	ആറാമത്
3	സി.എം. സ്റ്റീഫൻ		12 ഏപ്രിൽ 1978 - 9 ജൂലൈ 1979
(2)	യശ്വന്ത്റാവു ചവാൻ		10 ജൂലൈ 1979 –28 ജൂലൈ 1979
4	ജഗ്ജീവൻ റാം	ജനതാ പാർട്ടി	29 ജൂലൈ 1979 - 22 ഓഗസ്റ്റ് 1979
-	ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്നു	[2]	22 ഓഗസ്റ്റ് 1979 - 31 ഡിസംബർ 1984	ഏഴാമത്
			31 ഡിസംബർ 1984 - 1989 ഡിസംബർ 18	എട്ടാമത്
5	രാജീവ് ഗാന്ധി	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	18 ഡിസംബർ 1989 - 23 ഡിസംബർ 1990	ഒൻപതാമത്
6	എൽ കെ അദ്വാനി	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	24 ഡിസംബർ 1990 - 13 മാർച്ച് 1991
			21 ജൂൺ 1991 - 26 ജൂലൈ 1993	പത്താം
7	അടൽ ബിഹാരി വാജ്പേയി		21 ജൂലൈ 1993 - 10 മെയ് 1996
8	പി.വി. നരസിംഹ റാവു	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	16 മെയ് 1996 - 31 മെയ് 1996	പതിനൊന്നാമത്
(7)	അടൽ ബിഹാരി വാജ്പേയി	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	1 ജൂൺ 1996 - 4 ഡിസംബർ 1997
9	ശരദ് പവാർ	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	19 മാർച്ച് 1998 - 26 ഏപ്രിൽ 1999	പന്ത്രണ്ടാമത്
10	സോണിയ ഗാന്ധി		31 ഒക്ടോബർ 1999 - 6 ഫെബ്രുവരി 2004	പതിമൂന്നാമത്
(6)	എൽ കെ അദ്വാനി	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	21 മെയ് 2004 - 18 മെയ് 2009	പതിനാലാമത്
11	സുഷമ സ്വരാജ്		21 ഡിസംബർ 2009 - 19 മെയ് 2014	പതിനഞ്ചാമത്
-	ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്നു	ഔദ്യോഗിക പ്രതിപക്ഷമില്ല	20 മെയ് 2014 - 29 മെയ് 2019	പതിനാറാമത്
			30 മെയ് 2019 - 08 ജൂൺ 2024	പതിനേഴാമത്
12	രാഹുൽ ഗാന്ധി	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	09 ജൂൺ 2024 - നിലവിൽ	പതിനെട്ടാമത്

രാജ്യസഭയിലെ പ്രതിപക്ഷ നേതാക്കൾ

താഴെപ്പറയുന്ന അംഗങ്ങൾ രാജ്യസഭയിലെ പ്രതിപക്ഷ നേതാക്കളാണ്. ^[3]

№	പേര്	പാർട്ടി	കാലാവധി
-	ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്നു	ഔദ്യോഗിക പ്രതിപക്ഷമില്ല	ജനുവരി 1952 - ഡിസംബർ 1969
1	ശ്യാം നന്ദൻ പ്രസാദ് മിശ്ര	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് (ഒ)	ഡിസംബർ 1969 - മാർച്ച് 1971
2	എം.എസ് ഗുരുപദസ്വാമി		മാർച്ച് 1971 - ഏപ്രിൽ 1972
3	കമലപതി ത്രിപാഠി	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	30 മാർച്ച് 1977 - 15 ഫെബ്രുവരി 1978
4	ഭോല പാസ്വാൻ ശാസ്ത്രി	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് (ഒ)	24 ഫെബ്രുവരി 1978 - 23 മാർച്ച് 1978
(3)	കമലപതി ത്രിപാഠി	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	23 മാർച്ച് 1978 - 1980 ജനുവരി 8
5	എൽ കെ അദ്വാനി	ഭാരതീയ ജനസംഘം	21 ജനുവരി 1980 - 1980 ഏപ്രിൽ 7
6	പി. ശിവശങ്കർ	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	18 ഡിസംബർ 1989 - 2 ജനുവരി 1991
(2)	എം.എസ് ഗുരുപദസ്വാമി	ജനതാദൾ	28 ജൂൺ - 21 ജൂലൈ 1991
7	എസ്. ജയ്പാൽ റെഡ്ഡി		22 ജൂലൈ 1991 - 29 ജൂൺ 1992
8	സിക്കന്ദർ ബക്ത്	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	7 ജൂലൈ 1992 - 23 മെയ് 1996
9	ശങ്കരറാവു ചവാൻ	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	23 മെയ് 1996 - 1 ജൂൺ 1996
(8)	സിക്കന്ദർ ബക്ത്	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	1 ജൂൺ 1996 - 19 മാർച്ച് 1998
10	മൻ‌മോഹൻ സിംഗ്	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	21 മാർച്ച് 1998 - 21 മെയ് 2004
11	ജസ്വന്ത് സിംഗ്	ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടി	3 ജൂൺ 2004 - 16 മെയ് 2009
12	അരുൺ ജെയ്റ്റ്‌ലി		3 ജൂൺ 2009 - 26 മെയ് 2014
13	ഗുലാം നബി ആസാദ്	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	8 ജൂൺ 2014 - 10 ഫെബ്രുവരി 2015
			23 ഫെബ്രുവരി 2015 - 15 ഫെബ്രുവരി 2021
14	മല്ലികാർജുൻ ഖർഗെ	ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്	16 ഫെബ്രുവരി 2021 - നിലവിലുള്ളത്

അവലംബംങ്ങൾ

1. "Archived copy". Archived from the original on 21 May 2014. Retrieved 17 November 2013.
2. http://www.rediff.com/news/column/ls-election-no-leader-of-oppn-there-wasnt-any-in-nehru-indira-rajiv-days/20140523.htm
3. Rajya Sabha Introduction. Rajyasabha.nic.in. Retrieved on 2014-05-21.