ശശാങ്ക് സുബ്രഹ്മണ്യം

ശശാങ്ക് സുബ്രഹ്മണ്യം
ജന്മനാമംശശാങ്ക് സുബ്രഹ്മണ്യം
പുറമേ അറിയപ്പെടുന്നമദ്രാസ് ശശാങ്ക്
ജനനംഒക്ടോബർ 1978 (വയസ്സ് 45–46)
രുദ്രപട്ടണം, India
തൊഴിൽ(കൾ)സംഗീതജ്ഞൻ /മുരളീവാദകൻ
ഉപകരണ(ങ്ങൾ)പുല്ലാങ്കുഴൽ
വർഷങ്ങളായി സജീവം1984–ഇന്നുവരെ
വെബ്സൈറ്റ്shashank.org

ഇന്ത്യയിലെ അറിയപ്പെടുന്ന പുല്ലാങ്കുഴൽ  വിദഗ്ദ്ധനാണ് '''മദ്രാസ് ശശാങ്ക്''' അഥവാ '''ശശാങ്ക് സുബ്രഹ്മണ്യം''' (ജനനം: ഒക്ടോബർ 14, 1978). ഗ്രാമി അവാർഡിനു നിർദ്ദേശിക്കപ്പെട്ട ചുരുക്കം ഭാരതീയ കലാകാരന്മാരിൽ ഒരാളാണ് ശശാങ്ക്. കർണ്ണാടകസംഗീതമാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവർത്തന മേഖല എങ്കിലും ഹിന്ദുസ്ഥാനി സംഗീതത്തിൽ പണ്ഡിറ്റ് ജസ്രാജ് എന്ന മഹാരഥന്റെ ശിക്ഷണത്തിൽ നല്ല അവഗാഹം ഇദ്ദെഹത്തിനുണ്ട്. . [1] കേന്ദ്ര സംഗീത നാടക അക്കാദമി സീനിയർ അവാർഡിന് അർഹനായ ഏറ്റവും പ്രായം കുറഞ്ഞ വ്യക്തിയാണ് അദ്ദേഹം. ന്യൂഡൽഹിയിലെ രാഷ്ട്രപതി ഭവനിൽ നടന്ന വർണ്ണോജ്വലമായ ചടങ്ങിൽ ബഹു. ഇന്ത്യൻ രാഷ്ട്രപതി 2017 ലെ അവാർഡ് അദ്ദേഹത്തിനു നൽകി. ഒരു ശിശു പ്രതിഭ ആയിരുന്ന അദ്ദേഹം, 1984 ൽ ആറാമത്തെ വയസ്സിൽ പ്രകടനം ആരംഭിച്ചു, മൂന്ന് പതിറ്റാണ്ടിലേറെയായി കർണ്ണാടകസംഗീതത്തിൽ പുല്ലാംകുഴലിൽ ഒന്നാംകിടയിൽ ഗണിക്കപ്പെടുന്നു.

ആദ്യകാലജീവിതം

[തിരുത്തുക]

ശശാങ്ക് സുബ്രഹ്മണ്യംകർണ്ണാടക സംസ്ഥാനത്തിലെ രുദ്രപട്ടണത്ത് ഹേമലതയ്ക്കും പ്രൊഫ. സുബ്രഹ്മണ്യം ദമ്പതിമാരുടെ പുത്രനായി 1978ൽ ജനിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പൂർവ്വികർ തമിഴ്‌നാട്ടിലെ തിരുനെൽവേലി ജില്ലയിലാണ്. കർണാടക സംഗീതത്തിൽ പിതാവും ഗായകരായ ആർ.കെ. ശ്രീകണ്ഠൻ, പാലക്കാട്ട് കെ വി നാരായണസ്വാമി എന്നിവരുടെയും ഹിന്ദുസ്ഥാനി സംഗീതം, പണ്ഡിറ്റ് ജസ്‌രാജിന്റെ കീഴിലും പരിശീലനം നേടി. [2] . ഓടക്കുഴൽ വാദനത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന് ഗുരുക്കന്മാരില്ലായിരുന്നു, സ്വയം പഠിക്കുകയാണൂണ്ടായത്. ഭരതനാട്യം നർത്തകിയായ ഷിരിഷയാണ് സഹധർമ്മിണി ശശാങ്ക്- ഷിരിഷ ദമ്പതിമാർക്ക് സ്വര, സാംവിത് എന്നീ മകളുണ്ട്. അവർ ചെന്നൈയിൽ താമസിക്കുന്നു. [3]

പ്രകടനപഥം

[തിരുത്തുക]

1984 ൽ ആറാമത്തെ വയസ്സിൽ ആദ്യമായി ശശാങ്ക് പൊതുജനങ്ങൾക്കായി അവതരിപ്പിച്ചു.

ബാംഗ്ലൂരിലെ ടൈംസ് ഓഫ് ഇന്ത്യ എടുത്ത പത്ത് വയസുള്ള ശശാങ്കിന്റെ ചിത്രം

1990 ൽ അഡ്‌ലെയ്ഡ്, ഓസ്‌ട്രേലിയ, ക്വാലാലംപൂർ, മലേഷ്യ, സിംഗപ്പൂർ എന്നിവിടങ്ങളിൽ പ്രധാന പ്രകടനങ്ങളുമായി ശശാങ്ക് മുൻ നിരയിൽ പ്രകടനം ആരംഭിച്ചു, തുടർന്ന് 1990 ഡിസംബറിൽ ശാസ്ത്രി ഹാളിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രധാന പ്രകടനം. [4] 1991 ജനുവരി 1 ന് ചെന്നൈയിലെ മ്യൂസിക് അക്കാദമിയിലെ പ്രധാന വേദിയായ "സാഡാസ് കച്ചേരി" അവതരിപ്പിക്കാൻ മ്യൂസിക് അക്കാദമി വെറും 12 വയസ്സ് പ്രായമുള്ള ശശാങ്കിനെ ക്ഷണിച്ചതാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ കരിയർ നിർവചിക്കുന്ന നിമിഷം.   [ അവലംബം ആവശ്യമാണ് ] ശശാങ്ക് ഇന്ത്യയിലെയും ഇന്ത്യക്ക് പുറത്തുമുള്ള പ്രശസ്ത സംഗീതജ്ഞരുമൊത്ത് ജുഗൽബന്ദികളും സഹകരണസംഗീതങ്ങളും അവതരിപ്പിക്കുന്നതിൽ ദത്തശ്രദ്ധനായിരുന്നു. ജോൺ മ്ച്ലൌഘ്ലിന്, പെകൊ ഡി ലൂസിയ, വുപ്പെർടെൽ, ഷാൻക്സി സിംഫണി ഓർക്കസ്ട്രകളും, ന്യൂ ജംഗിൾ ഗാനമേള മിക്കെല് നൊര്ദ്സൊ, ടെറി ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ, ഉസ്താദ് ഷാഹിദ് പർവേസ്, സക്കീർ ഹുസൈൻ, ഉസ്താദ് സുൽത്താൻ ഖാൻ, പണ്ഡിറ്റ് വിശ്വ മോഹൻ ഭട്ട്, റോനു മസുദാർ, ഉസ്താദ് ഷുജാത്ത് ഖാൻ, [5], ഡെബു ചൗധരിതുടങ്ങിയവർ ശശാങ്കിനോടൊത്ത് വേദി പങ്കിട്ടിട്ടുണ്ട്.

ശുദ്ധമായ ഇന്ത്യൻ ക്ലാസിക്കൽ, സിംഫണികൾ, ജാസ്, ഫിലിംസ്, ക്രോസ്ഓവർ പ്രോജക്ടുകൾ എന്നിവയിൽ നിന്ന് വൈവിധ്യമാർന്ന സംഗീത പരിപാടിയിൽ ശശാങ്ക് അവതരിപ്പിക്കുന്നു. നിരവധി മേളങ്ങൾക്ക് നേതൃത്വം നൽകിയ അദ്ദേഹം റിമംബർ ശക്തി, ന്യൂ ജംഗിൾ ഓർക്കസ്ട്ര, ബ്ലൂ ലോട്ടസ് തുടങ്ങി നിരവധി പ്രശസ്ത ബാന്റുകളിൽ അതിഥി ആർട്ടിസ്റ്റായി പ്രവർത്തിച്ചിട്ടുണ്ട്.

കർണാടിക് ക്ലാസിക്കൽ സംഗീതത്തിൽ വൈദഗ്ദ്ധ്യം നേടിയ അദ്ദേഹം ഹിന്ദുസ്ഥാനി ക്ലാസിക്കൽ സംഗീതത്തിലും പരിശീലനം നേടിയിട്ടുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ നിന്നുള്ള സംഗീതത്തിന്റെ രണ്ട് സംവിധാനങ്ങളിൽ നിന്നും മെച്ചപ്പെടുത്തുന്ന രീതികൾ അദ്ദേഹം സംയോജിപ്പിക്കുകയും പരമ്പരാഗത കർണാടക പുല്ലാങ്കുഴൽ പിന്തുണയ്‌ക്കാത്ത ഒക്ടേവുകളെ മറയ്ക്കാൻ നിരവധി പുല്ലാങ്കുഴലുകൾ ഉപയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. സങ്കീർണ്ണമായ (ഇംപ്രൂവൈസേഷൻസ്), മൃദുലമായ കീർത്തന (കോമ്പോസിഷൻ) അവതരണങ്ങൾ, സ്പന്ദിക്കുന്ന കൽപ്പനാസ്വരം (വേഗതയേറിയതും താളാത്മകവുമായ മെച്ചപ്പെടുത്തലുകൾ) എന്നിവയ്ക്ക് ശശാങ്ക് അറിയപ്പെടുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ കച്ചേരികളിൽ സാധാരണയായി ഒരു രാഗം താനം പല്ലവി ഒരു മുഖ്യകേന്ദ്രമായി ഉൾപ്പെടുന്നു, അവ സാധാരണയായി ശശാങ്ക് തന്നെ രചിച്ചതായിരിക്കും. [6]

2006 ൽ ബി‌ബി‌സി വേൾഡ് ടിവി, ശശാങ്കിനെക്കുറിച്ച് ലക്ഷ്യസ്ഥാനസംഗീതം (ഡെസ്റ്റിനേഷൻ മ്യൂസിക്ക് ) എന്ന പേരിൽ ഒരു ഡോക്യുമെന്ററി ചെയ്തു, സി‌എൻ‌എൻ ഇന്റർനാഷണൽ ടിവിയിൽ ട്രാവൽ ലോഗ് ഇന്ത്യ ഷോയുടെ ഭാഗമായി ശശാങ്കിന്റെ പ്രകടനവും അഭിമുഖവും അവതരിപ്പിച്ചു.

സംഭാവനകൾ

[തിരുത്തുക]

ഇനിപ്പറയുന്നവ ഉൾപ്പെടെ ഫ്ലൂട്ട് പ്ലേയിംഗ് രംഗത്ത് നിരവധി വിലപ്പെട്ട സംഭാവനകൾ.

കർണാടക സംഗീത പ്രകടനങ്ങളിൽ വിപ്ലവകരമായ മൾട്ടി ഫ്ലൂട്ട് ഫിംഗറിംഗ് സാങ്കേതികത അവതരിപ്പിക്കുകയും പരിപോഷിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു, ഇത് ഇന്ത്യയിലും ലോകമെമ്പാടുമുള്ള നിരവധി ഫ്ലൂട്ട് കളിക്കാരെയും സംഗീതജ്ഞരെയും പ്രചോദിപ്പിച്ചു.

ശശാങ്ക് ശൈലിയിലെ പുല്ലാങ്കുഴൽ വാദനസങ്കേതങ്ങൾ - മനുഷ്യന്റെ ശബ്‌ദം മികച്ച രീതിയിൽ പുനർനിർമ്മിക്കാൻ സഹായിക്കുകയും വിരലോട്ടസങ്കേതങ്ങളുടെ പഴയ പ്രശ്‌നങ്ങൾ പരിഹരിക്കുകയും ചെയ്തു.

നഖത്തിന്റെ ആകൃതിയിലുള്ള വിരലോട്ടസാങ്കേതികത, അത് വേഗത്തിലുള്ള ശൈലികൾ പ്ലേ ചെയ്യുന്നത് എളുപ്പമാക്കി, മറ്റ് പലതിലും എക്കോ ഇഫക്റ്റുകൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നു. വിവിധ ഒക്റ്റേവുകൾ, കുറിപ്പുകൾക്കും ഒക്ടേവുകൾക്കുമിടയിൽ സങ്കീർണ്ണമായ സ്ലൈഡുകൾ, ഗാമകകൾ, വിരലുകളിൽ സമ്മർദ്ദം കുറയ്ക്കൽ, എളുപ്പമുള്ള വിരൽ ചലനങ്ങൾ കണ്ടുപിടിക്കുന്നതിലൂടെ ഫലപ്രദമായി വ്യാപിപ്പിക്കുന്ന ടാൻ എങ്ങനെ മികച്ച രീതിയിൽ നിർമ്മിക്കാം എന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള പ്രവർത്തനങ്ങൾ പ്രത്യേകിച്ചും.

• ഇരട്ട അഷ്ടകശബ്ദാഗമസങ്കേതം ഒരേസമയം രണ്ട് അഷ്ടകങ്ങൾ ഉൽ‌പാദിപ്പിക്കുന്നു, കൽപന സ്വരങ്ങളെയും താനത്തേയും കർണാടക സംഗീതത്തിൽ അവതരിപ്പിക്കാൻ തന്റേതായ ഓടക്കുഴൽ വാദനസങ്കേതങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച് പുതിയ വഴികൾ, വോക്കൽ / ഇൻസ്ട്രുമെന്റൽ ശൈലികളും ഫ്ലൂട്ടിൽ മാത്രം ഉൽ‌പാദിപ്പിക്കുന്ന അതുല്യമായ ശബ്ദങ്ങളും ചിത്രീകരിക്കുന്നു.

നൂതന ശ്വാസ നിയന്ത്രണ തന്ത്രങ്ങൾ, നാവിന്റെ വിദ്യകൾ, ഫ്ലൂട്ടിൽ വിരലോട്ടസങ്കേതങ്ങൾ പോലുള്ള താളവാദ്യത്തിന്റെ ഉപയോഗം തുടങ്ങി , ഓടക്കുഴൽ വാദനത്തിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള അഭിവൃദ്ധിക്കായി അദ്ദേഹം നൽകിയ സംഭാവനകൾ വാക്കുകളിൽ വിശദീകരിക്കാൻ പ്രയാസമാണ്.

ശശാങ്ക് ശൈലിയിലുള്ള കർണാടക പുല്ലാങ്കുഴലിന്റെ സഹ-സ്രഷ്ടാവ്, ഉപകരണത്തിനൊപ്പം നിലവിലുണ്ടായിരുന്ന പഴയ വൈകല്യങ്ങൾ പരിഹരിക്കുന്ന തികഞ്ഞ മുള മുരളി.

അവാർഡുകളും അംഗീകാരങ്ങളും

[തിരുത്തുക]
  • സംഗീത നാടക് അക്കാദമി സീനിയർ അവാർഡ് 2017 ലെ ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ്
  • ജോൺ മക്ലാൻ‌ലിനൊപ്പം ഫ്ലോട്ടിംഗ് പോയിൻറ് ആൽബത്തിന് ഗ്രാമി നോമിനേഷൻ - 2009
  • കലൈമാമണി '2001 ൽ തമിഴ്‌നാട് സർക്കാരിൽ നിന്നുള്ള സംസ്ഥാന അവാർഡ് / പദവി.
  • അഖിലേന്ത്യാ റേഡിയോയിലെ "എ-ടോപ്പ്" റാങ്കിംഗ്
  • ആർട്ടിസ്റ്റ് എംപാനലൈസ്ഡ് ഐ.സി. സി. ആർ <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/ICCR" rel="mw:ExtLink" title="ICCR" class="mw-redirect cx-link" data-linkid="91">ICCR</a> (1995 മുതൽ മികച്ച / മുതിർന്ന വിഭാഗത്തിൽ.
  • നാഷണൽ ഇന്റഗ്രേഷൻ അവാർഡ് (സ്പിരിറ്റ് ഓഫ് യൂണിറ്റി സീരീസ്) - 1991
  • ചിക്കാഗോയിലെ പ്രശസ്തമായ കെല്ലോഗ് സ്കൂൾ ഓഫ് മാനേജ്മെൻറിൽ നിന്നുള്ള “കുശാൽ അറസർ” - 2002
  • ശൃംഗേരി മഠത്തിലെ അസ്താന വിദ്വാൻ, കർണാടകയിലെ ശൃംഗേരിയിലെ വിശുദ്ധ ശങ്കരാചാര്യൻ - മെയ് 2000
  • തുൾസ, മെംഫിസ് യു‌എസ്‌എ 2010, 2014 നഗരങ്ങളുടെ “നഗരത്തിലേക്കുള്ള വിളംബരം” അവാർഡ്
  • ഓൾ ഇന്ത്യ റേഡിയോയിലും ദൂരദർശൻ (ടിവി) യിലും 13-ാം വയസ്സിൽ ശശാങ്കിന് നേരിട്ട് "എ" ഗ്രേഡ് റാങ്കിംഗ് ലഭിച്ചു.
അഹമ്മദാബാദിലെ സപ്തക് ഫെസ്റ്റിവലിൽ ശശങ്ക്
പാരീസിലെ തിയേറ്റർ ഡി ലാ വില്ലെയിൽ ശശാങ്ക്
മൊറോക്കോയിലെ ഫെസ് ഫെസ്റ്റിവലിൽ ശശാങ്ക്

ഡിസ്കോഗ്രഫി

[തിരുത്തുക]

70 സിഡികളും 10 ഡിവിഡികളും അദ്ദേഹം പുറത്തിറക്കി.

  • സംഗീതത്തിന്റെ ഭാഷ - 2019 മൈക്ക് ഹെർട്ടിംഗും പോൾ ഷിഗിഹാരയും - ഇന്തോ-ജാസ് സഹകരണ പ്രോജക്റ്റ്
  • ചാരുകേഷി - 2016
  • സായ് സിംഫണിയുമൊത്തുള്ള ശശാങ്ക് - സിഡി 2015
  • സായ് സിംഫണിയുമൊത്തുള്ള ശശാങ്ക് - ഡിവിഡി 2015
  • ഏഴ് ഭൂഖണ്ഡങ്ങൾ - ശശാങ്ക്, മിക്കൽ നോർഡ്‌സോ എന്നിവരോടൊപ്പം ക്രോസ് ഓവർ സിഡി - 2015
  • സ്പിരിറ്റ് ഓഫ് കൃഷ്ണൻ - ശശാങ്ക്, രാജസ്ഥാനിലെ നാടോടി സംഗീതജ്ഞർ - 2012
  • ശശാങ്ക്, ജോൺ സുന്ദർ, ഫാൽഗൺ - ട്രിയോ ഇന്തോ ഡാനിഷ് ജാസ് സിഡി 2011
  • ഗാംബിയൻ നൈറ്റ്സ് - കോറ പ്ലെയർ ദാവഡയുമായി ഇന്ത്യ ആഫ്രിക്കൻ സഹകരണം - 2011
  • റോ ആർ ടച്ച് ഭാഗം 2- ഒരു ഫ്യൂഷൻ ആൽബം - ഇഎംഐ / ഇന്ത്യ ബീറ്റ് റെക്കോർഡ്സ് - 2008
  • സുന്ദര - ഡിവിഡി - 2010
  • മോഹന - ഡിവിഡി- 2010
  • സുന്ദര - സിഡി - 2010
  • മോഹന - സിഡി - 2010
  • പ്ലേ ഹ house സിൽ തത്സമയം - കോപ്പൻഹേഗൻ ജാസ് ഫെസ്റ്റിവൽ - ജാസ് സിഡി - 2009
  • റോ ആർ ടച്ച് - ഒരു ഫ്യൂഷൻ ആൽബം - ഇഎംഐ / ഇന്ത്യ ബീറ്റ് റെക്കോർഡ്സ് - 2008
  • ലെജൻഡറി ഗിറ്റാറിസ്റ്റ് ജോൺ മക്ലാൻ‌ലിനൊപ്പം ഫ്ലോട്ടിംഗ് പോയിൻറ്
  • ബിന്ദുമലിനി
  • ജോഷ് - അഹമ്മദാബാദിലെ സപ്തക്കിൽ നടന്ന തത്സമയ കച്ചേരി - സിഡി 1
  • ജോഷ് - അഹമ്മദാബാദിലെ സപ്തക്കിൽ നടന്ന തത്സമയ കച്ചേരി - സിഡി 2
  • ഉത്സവ് - ഇന്ത്യൻ ക്ലാസിക്കൽ സംഗീതത്തിന്റെ ആഘോഷങ്ങൾ - ഇന്ന് സംഗീതത്തിന്റെ ശശാങ്ക് - ഡിവിഡി - 2007
  • ഹംസാധ്വാനിയെ മോഹിപ്പിക്കുന്ന
  • ഉത്സവ് - മ്യൂസിക് ടുഡേ മാസ്റ്റേഴ്സ് ഓഫ് ഇന്ത്യൻ മ്യൂസിക് - ഡിവിഡി ആമുഖം പണ്ഡിറ്റ് ജസ്‌രാജ്
  • റാഗ് ലതാംഗി
  • രസായന - ഒരു സംഭാഷണത്തിലെ പുല്ലാങ്കുഴലും സിത്തറും - സിഡി 1, സിഡി 2
  • മാർഗി മെലഡീസ് - തത്സമയ കച്ചേരി 2004 - സിഡി 1, സിഡി 2
  • കളരാസന - ചെന്നൈയിൽ തത്സമയം - സിഡി 1, സിഡി 2, സിഡി 3
  • മോക്ഷ - രക്ഷ
  • ഫ്ലൈറ്റ്സ് ഓഫ് എക്സ്റ്റസി - 2005
  • INTUITVE MINDS- ഒരു സംഭാഷണത്തിലെ വീണയും മുളയും - സിഡി 1, സിഡി 2
  • കൃഷ്ണ സ്മാരനം - ഡിവിഡി
  • അനുഭവ് - ഡിവിഡി
  • കൃഷ്ണ സ്മാരനം - സിഡി 1, സിഡി 2
  • ദക്ഷിണേന്ത്യയിലെ പുല്ലങ്കുഴൽ - രാജകീയ രേഖകൾ
  • മ്യൂസിക് അക്കാഡമി, മദ്രാസ് - സിഡി 1, സിഡി 2, സിഡി 3
  • സമിലാൻ - ഒരു ഉരുകുന്ന പാത്രത്തിൽ വടക്കും തെക്കും
  • മെഡിറ്റേറ്റീവ് സ്പെൽ
  • ഒരു ഡയലോഗിലെ ബാംബൂ
  • മൂൺലിറ്റ് മെലോഡീസ് - ഇന്ന് സംഗീതം
  • ഫ്ലൂട്ട് ഫാന്റാസിയ - നവ്രാസ് റെക്കോർഡുകൾ
  • ബ്രിന്ദവന്റെ ഓർമ്മപ്പെടുത്തൽ
  • എക്സ്റ്റസിയിലെ മൊമെന്റുകൾ - സിഡി 1, സിഡി 2
  • ദൈവത്തിന് ധാരാളം പേരുകളുണ്ട് - സ്വിസ് പാഠപുസ്തകം സിഡി - 1995
  • മുളയിൽ നിന്നുള്ള അനന്ത സുന്ദരികൾ - 1994 - സിഡി 1, സിഡി 2
  • ബാംബൂ ഫ്ലൂട്ടിൽ നിന്നുള്ള മെലഡികൾ - സിഡി 1, 2 - 1993
  • ബാംബൂ ഫ്ലൂട്ടിൽ നിന്നുള്ള മെലഡികൾ - ആൽബം 2 - 1992
  • ബാംബൂ ഫ്ലൂട്ടിൽ നിന്നുള്ള മെലഡികൾ - ആൽബം 1 - 1991

പരാമർശങ്ങൾ

[തിരുത്തുക]
  1. "ആർക്കൈവ് പകർപ്പ്". Archived from the original on 2012-11-04. Retrieved 2020-01-03.
  2. "ആർക്കൈവ് പകർപ്പ്". Archived from the original on 2009-12-23. Retrieved 2020-01-03.
  3. http://www.narthaki.com/info/reviews/rev302.html
  4. "ആർക്കൈവ് പകർപ്പ്". Archived from the original on 2016-03-03. Retrieved 2020-01-03.
  5. "Archived copy". Archived from the original on 6 January 2009. Retrieved 2009-04-07.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  6. "ആർക്കൈവ് പകർപ്പ്". Archived from the original on 2013-01-30. Retrieved 2020-01-03.

ബാഹ്യ ലിങ്കുകൾ

[തിരുത്തുക]