Өрөгтөмөр хаан

Өрөгтөмөр хаан
Монгол улсын хаан
Хаанчлал1402-1408
Өнгөрсөн огноо1408
ӨмнөхГүнтөмөр хаан
Өв залгагчАдай хаан
УдаахӨлзийтөмөр хаан
Эцэгтодорхойгүй
Ургийн овогБоржигин
Төрсөн нэрЁлтөмөр
Гүйличи[1]

Өрөгтөмөр[2] юмуу Ёлтөмөр нь 1402 оны Хар морин жил хаан ширээг булаан авч 1408 оны хар хулгана жил алагджээ. Өрөгтөмөр нь 15-р зууны эхэн үед Монгол улсын удирдагч юм. Төмөрийн улсад эмхэтгэсэн янз бүрийн түүхийн материалаас үзэхэд, Гүнтөмөрийн дараа хаан ширээнд суусан нь Өгэдэй хааны гэр бүлийн Өрөгтөмөр хаан[3][4] байжээ. Өрөгтөмөр нь Өгэдэйн хүү Хадангийн удмын хүн юм.[4]

Энэ хаан Монголын түүхийн номонд бичигдээгүй ч нэр нь хятад, перс хэлээр бичигдсэн байдаг. Мин улс Өрөгтөмөрийг «Гүйличи» гэж нэрлэдэг байв. Тэрээр хаан болоод Мин улсын хаан Жү Ди (Юнлө)-д захидал илгээж, харилцаагаа хэвийн болгохыг оролдож байжээ. Гүйличи Асуд аймгийн Аругтай, Мархасан нарыг чинсангаар тус тус томилж, төрийн хэрэгт туслуулжээ.

Перс хэлээрх "Шажрат Ал-Атрак" нэртэй түүхийн номонд Актөмөр хаан. Гүнтөмөр хаан өөрийн дайсан Элбэг нигүүлсэгч хаанийг алсаны дараа Дөрвөн Ойрадын захирагчаар Батулаг томилов. Энэ шийдвэрт Үгэчи хашиха сэтгэл дундуур байв.[баримт хэрэгтэй] Монголд иргэний дайн дэгдсэн. “Эрдэнийн товч”-д тэмдэглэгдэн үлдсэн Үгэчи хашиха бол Өрөгтөмөр өөрөө биш, Зүүн Монголын Өрөгтөмөр хааны эсрэг тэмцсэн Ойрадын удирдагч байж магадгүй. Ойрадыг эрхэндээ оруулахын тулд тэдэнтэй олон удаа тулалдаж, Ойрадын мэдэлд байсан Хами-г эзэлсэн ажээ. Өрөгтөмөр, Аругтай нарын хэн хэн нь хүчээ бэхжүүлэхийн тулд хамтарч байв. Өрөгтөмөр хаан Аругтай тайш нарын хоорондын маргалдааны дараа 1408 онд алагджээ.[5]

Өмнөх
Гүнтөмөр хаан 		Монголын Их Хаан
1402-1408 		Дараах
Өлзийтөмөр хаан

Эшлэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ Мин улсын сударт бичигдсэн «Гүйличи» (Хятад: 鬼力赤) хоч гэдэг нь гуйлгачин гэсэн утгатай.
  2. ↑ ""Монгол бахархлын өдөр" ба Монгол хаад". Эх хувилбараас архивласан: 2022-10-06. Татаж авсан: 2022-10-06.
  3. ↑ Монгол улсын түүх, гутгаар боть, УБ., 2003
  4. ↑ 4.0 4.1 Shajrat Ul Atrak: Or The Genealogical Tree Of The Turks And Tatars P.219：“Seventeenth Ak Timoor Kaan, the son of Nubeea or Boneea, the son of Kurak Ooghul, the son of Ooktaie…”
  5. ↑ Буяндэлгэр. The Lineage and Political Situation of the Northern Yuan Khans Before the Middle of the 15th Century, Volume 6, Research on Mongolian History