အဇဳ (ဇြိုင်ဝါ)

Zaiwa
Tsaiwa, Tsaiva
ဗွဟ်ရမ္သာင်	IPA: [tsau³¹va⁵¹]
ဒေသ	China, Burma
ကောန်ဒေသညးမဟီုဂမၠိုင်	(110,000 စၞောန် 1997–1999)[၁]
ဂြောဝ် အရေဝ်	Sino-Tibetan (Tibeto-Burman) Lolo–Burmese Burmish Maruic Zaiwa
ကောဒ်အရေဝ်ဘာသာ
ISO 639-3	atb
Glottolog	zaiw1241[၂]

ဇြိုင်ဝါ Zaiwa (autonym: tsau³¹va⁵¹; Tsaiwa, Tsaiva, 载瓦; ဇိုင်ဝါး/အဇီး) ဂှ် ဒှ်အရေဝ်ဘာသာ ဗၟာသၟဝ်ကျာ မဟီုဂးဒၟံင် ပ္ဍဲ ရးနိဂီုကြုက် လပါ်နေရတိ ကေုာံ ရးနိဂီုဗၟာ လပါ်ဗၟံက်။ မၞိဟ်မဟီုအရေဝ်ဏအ် နွံၜိုတ် ၁၀၀,၀၀၀။ ယၟုဂကူဏအ်ဂှ် နကဵု ဂကူဂျိန်ဖဝ် မ္ဂး ကော်စ အဇဳ (Atsi)။ ပါဲနူဏအ်တုဲ ကော်ချူဒၟံင် နကဵုယၟု Atzi, Azi, Aci, Aji, Atshi, Atsi-Maru, Maru, Zi, Tsaiwa, Szi ကေုာံ Xiaoshanhua တအ်လေဝ် နွံကီုရ။^[၃] အရေဝ်ပေလ (Pela /Bola) ဂှ် နွံစ မၞိဟ်မဟီု ၜိုတ် ၄၀၀ ဂှ် ဒှ်ရမ္သာင်တၞဟ် ဂကူဝွံရ။ စတမ်နူ သၞာံ ၁၉၅၀ တုဲ ဂကူဝွံ စချူကၠုင်လိက် နကဵု အက္ခရ်ရဝ်မာန်။ ခရေတ်ဝင်မာတ်ဂှ် ပ္တိတ် နကဵု ဘာသာဇြိုင်ဝါ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၃၈ နကဵု အက္ခရ် ဖြသာ (Fraser alphabet) တုဲ သၞာံ ၁၉၅၁ ဂှ် နကဵု အက္ခရ်ရဝ်မာန်ရ။^[၄][၅]

ဂမ္စာဲ

မၞိဟ်မဟီုအရေဝ် ဇြိုင်ဝါ နွံ ၇၀,၀၀၀ ပြင်ပြင် ပ္ဍဲရးယူနာန်၊ ရးနိဂီုကြုက်၊ ပ္ဍဲဒေသ မပ္တံ ကု^[၆]

• Bangwa (邦瓦), Longchuan County, Dehong Prefecture
• Zhanxi (盏西), Yingjiang County, Dehong Prefecture
• Xishan (西山), Mangshi, Dehong Prefecture

ပ္ဍဲကဵု စရင်အရေဝ်ဘာသာဂၠးတိမ္ဂး အရေဝ်ဝွံ နွံကဵု ရမ္သာင်တၞဟ်ခြာ Bengwa, Longzhun ကေုာံ Tingzhu။ ပ္ဍဲရးနိဂီုဗၟာမ္ဂး သဒံင် (Sadon/Sadung) ဂှ် ဒှ်ရမ္သာင်တၞဟ်ခြာ နူကဵု အရေဝ်ဘာသာဝွံရ။^[၇]

ရမ္သာင်

ဗျည်

ပ္ဍဲကဵု အရေဝ်ဘာသာဇြိုင်ဝါဂှ် နွံကဵု ရမ္သာင်ဗျည် ဗီုဏအ်ရ။^[၈]

		Bilabial		Labio- dental	Dental/ Alveolar	Post- alveolar	Palatal	Velar
		plain	pal.					plain	pal.
Plosive	voiceless	p	pʲ		t			k	kʲ
	aspirated	pʰ	pʰʲ		tʰ			kʰ	kʰʲ
Affricate	voiceless				t͡s̪	t͡ʃ
	aspirated				t͡s̪ʰ	t͡ʃʰ
Fricative	voiceless			f	s̪	ʃ		x	xʲ
	voiced			v		ʒ
Nasal		m	mʲ		n			ŋ	ŋʲ
Approximant		w			l		j

သွဵု

ပ္ဍဲကဵု အရေဝ်ဘာသာဇြိုင်ဝါဂှ် နွံကဵု ရမ္သာင်သွဵု ဗီုဏအ်ရ။

	Front		Central		Back
	lax	tense	lax	tense	lax	tense
Close	i	i			u	u
Mid	ɛ	ɛ	ə	ə	ɔ	ɔ
Open			a	a
Syllabic			ɹ̩	ɹ̩

တွိုန်ရမ္သာင် (Tones)

ပ္ဍဲကဵု အရေဝ်ဇြိုင်ဝါဂှ် နွံကဵု တွိုန်ရမ္သာင် မသုန်။ ပိဂှ် မွဲဗီု တုဲ သၟေဟ်ၜါဂှ် မွဲဗီု။ (Three of these five tones are in unchecked syllables and the remaining two are in checked syllables.)^[၅] The tones are distinguished through a numbering system of one to five; one being the lowest pitch and five the highest pitch.^[၉]

နိဿဲ

1. Zaiwa at Ethnologue (18th ed., 2015) ထာမ်ပလိက်:Subscription required
2. ထာမ်ပလိက်:Glottolog
3. Atsi (in en).
4. (1951) Marku Mau Sau (The Gospel According to St. Mark in Atsi). British & Foreign Bible Society, Burma Agency။ 
5. Zaiwa (in en).
6. Xu, Xijian 徐悉艰; Xu, Guizhen 徐桂珍, Jǐngpǒzú Zàiwǎyǔ jiǎnzhì 景颇族载瓦语简志 (in ကြုက်)
7. Yabu (1982).
8. Zhu, Yanhua (2017). Zaiwa. In Graham Thurgood and Randy J. LaPolla (eds.), The Sino-Tibetan Languages, 2nd edn.: London & New York: Routledge, 877-884။ 
9. Lustig (2010).

ဆက်ဗှ်

• Cheng, Mei 程黙 (1956). "Zàiwǎyǔ jiǎnjiè". Zhōngguó yǔwén 53: 41–44. 
• Hill, Nathan (2020). A Machine Readable Collection of Lexical Data on the Burmish Languages. Zenodo. DOI:10.5281/zenodo.3759030။
• Yabu, Shirō 藪 司郎 (1982). アツィ語基礎語彙集 / Atsigo kiso goishū / Classified Dictionary of the Atsi or Zaiwa Language (Sadon Dialect) with Atsi, Japanese and English Indexes. Tokyo: 東京外国語大学アジア・アフリカ言語文化研究所 Tōkyō Gaikokugo Daigaku Ajia Afurika Gengo Bunka Kenkyūjo။ 
• Yabu, Shirō 藪 司郎 (1988). "A Preliminary Report on the Study of the Maru, Lashi and Atsi Languages of Burma", Historical and Cultural Studies in Burma. Tokyo: Institute of Asian Studies, Sophia University, 65–132။ 
• Lustig, Anton (2010). A Grammar and Dictionary of Zaiwa (in en). Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-18489-3။ 
• Zhu, Yanhua 朱艳华 (2013). Zhēfàng Zàiwǎyǔ cānkǎo yǔfǎ (in zh). Beijing: Zhongguo shehui kexue chubanshe. ISBN 978-7-5161-2257-0။