| किरणजीत अहलुवालिया | |
|---|---|
| जन्म |
१९५५ चक कलाल, पंजाब, भारत |
| पेशा | मानवाधिकार कार्यकर्ती, लेखक |
| अपत्ये | २ मुले |
किरणजीत अहलुवालिया (जन्म १९५५) ह्या एक भारतीय महिला आहेत. त्या १९८९ मध्ये यूकेमध्ये त्यांच्या अत्याचारी पतीला जाळून मारल्यानंतर आंतरराष्ट्रीय स्तरावर चर्चेत आल्या होत्या. दहा वर्षांच्या शारीरिक, मानसिक आणि लैंगिक अत्याचाराला प्रतिसाद म्हणून हे कृत्य केल्याचा त्यांनी हा दावा केला.[१] सुरुवातीला हत्येसाठी दोषी ठरल्यानंतर आणि तुरुंगात जन्मठेपेची शिक्षा सुनावल्यानंतर, अहलुवालियाची शिक्षा नंतर अपर्याप्त वकिलाच्या कारणास्तव रद्द करण्यात आली आणि त्याची जागा ऐच्छिक हत्याकांडाने घेतली. त्यांचे चिथावणी देण्याचे सादरीकरण अयशस्वी झाले असले तरी (आर विरुद्ध डफी अंतर्गत नियंत्रण गमावणे अचानक होणे आवश्यक होते,[२] जे झाले नव्हते). त्यांनी एस.२ होमिसाईड ऍक्ट १९५७ च्या अंतर्गत कमी झालेल्या जबाबदारीच्या आंशिक बचावाची यशस्वीपणे बाजू मांडली कारण ताज्या वैद्यकीय पुरावे (जे तिच्या मूळ चाचणीत उपलब्ध नव्हते) कमी झालेली मानसिक जबाबदारी दर्शवू शकत होते.[३]
प्रोवोक्ड (२००६) हा चित्रपट अहलुवालिया यांच्या जीवनाचा काल्पनिक वर्णन आहे.
१९७७ मध्ये, वयाच्या २१ व्या वर्षी किरणजीतने कॅनडाला जाण्यासाठी पंजाबमधील चक कलाल येथील त्यांचे घर सोडले. त्यांच्या बहिणीला भेटायला गेल्या. २१ जुलै १९७९ रोजी त्या यूकेला गेल्या. जिथे त्यांनी दीपकशी लग्न केले. त्याला फक्त एकदाच भेटल्या होत्या. त्यांनी सांगितले की तिला दहा वर्षांपासून घरगुती अत्याचार सहन करावा लागला होता. ज्यात शारीरिक हिंसा, अन्नाची कमतरता आणि वैवाहिक बलात्कार यांचा समावेश होता.[१][४]
जेव्हा किरणजीत यांनी त्यांच्या कुटुंबाकडे मदत मागितली तेव्हा त्यांनी पतीसोबतच राहण्याचा देत त्यांना फटकारले होते. त्यांनी शेवटी घरातून पळून जाण्याचा प्रयत्न केला पण त्यांच्या पतीने त्यांना शोधून परत आणले. त्यांच्या लग्नादरम्यान किरणजीतला दोन मुलगे होत. त्यांनी सहन केलेल्या हिंसाचाराचे अनेकदा ते साक्षीदार असल्याचा दावा त्यांनी केला.[४] तथापि, एकाही मुलाने कोर्टात किंवा पोलिसांच्या मुलाखतींमध्ये खटला सुरू होण्यापूर्वी त्याचे समर्थन करणारे पुरावे दिले नाहीत.
१९८९ च्या वसंत ऋतूतील एका संध्याकाळी, किरणजीतवर त्यांच्या पतीने हल्ला केला होता. नंतर त्यांच्यावर आरोप केला की त्याने तिचे घोटे तोडण्याचा आणि तिचा चेहरा गरम लोखंडाने जाळण्याचा प्रयत्न केला. उघडपणे तिच्या विस्तारित कुटुंबाकडून पैसे उकळण्याचा प्रयत्न केला. त्या रात्री नंतर, त्यांचा नवरा झोपलेला असताना, किरणजीतने गॅरेजमधून पेट्रोल आणि कॉस्टिक सोडा मिश्रण आणले आणि ते मिसळून नेपलम तयार केले. त्यांनी ते पलंगावर ओतले आणि पेटवून दिले आणि आपल्या तीन वर्षांच्या मुलासह बागेत पळाल्या.[५]
नंतरच्या एका मुलाखतीत त्यांनी सांगितले: "मी त्याला किती दुखावले हे दाखवायचे ठरवले. काही वेळा मी पळून जाण्याचा प्रयत्न केला होता, पण तो मला पकडून आणखी जोरात मारायचा. तो माझ्यामागे धावू नये म्हणून मी त्याचे पाय जाळण्याचे ठरवले."[४] त्यांनी असाही दावा केला की, "त्याने मला दिलेल्या जखमांप्रमाणेच मला त्याला द्यायचे होते, त्याला माझ्याप्रमाणे वेदना सहन करायच्या होत्या."
दीपकला त्याच्या शरीराचा ४०% पेक्षा जास्त भाग गंभीरपणे भाजला होता आणि १० दिवसांनी गंभीर भाजल्यामुळे आणि त्यानंतरच्या सेप्सिसच्या गुंतागुंतीमुळे त्याचा रुग्णालयात मृत्यू झाला. किरणजीत, ज्याला तेव्हा फक्त तुटलेले इंग्रजी बोलता येत होते, त्याला अटक करण्यात आली आणि शेवटी खुनाचा आरोप ठेवण्यात आला.[६]
डिसेंबर १९८९ मध्ये किरणजीतला हत्येप्रकरणी दोषी ठरवण्यात आले.[७] खटल्याच्या वेळी, फिर्यादी पक्षाने असा युक्तिवाद केला की जरी त्या घटनेच्या रात्री तिला गरम सळईने चटका देण्याची धमकी देण्यात आली होती, तरीही तिचा पती झोपेपर्यंत तिने वाट पाहिली ही वस्तुस्थिती आहे. या दरम्यान तिला शांत होण्यासाठी वेळ मिळाला होता.[७] याव्यतिरिक्त, फिर्यादीने दावा केला की नेपलम तयार करण्यासाठी पेट्रोलमध्ये कॉस्टिक सोडा मिसळण्याचे तिला पूर्वीपासून ज्ञान नव्हते. त्यामुळे तिने तिच्या पतीच्या हत्येची योजना आखली होती याचा पुरावा होता. तिने सहन केल्याचा दावा तिने नंतर केलेल्या हिंसेबद्दल तिच्या वकिलाने कोणताही दावा केला नाही आणि फिर्यादीने असे सुचवले की किरणजीत तिच्या पतीच्या वारंवार घडणाऱ्या प्रकरणांमुळे ईर्षेने प्रेरित होती.[४] त्यांना हत्येप्रकरणी दोषी ठरवण्यात आले आणि त्यांना जन्मठेपेची शिक्षा झाली.[८]
त्यांचे प्रकरण अखेरीस साउथॉल ब्लॅक सिस्टर्सच्या निदर्शनास आले. त्यांनी खटला चालवण्यासाठी दबाव आणला. १९९२ मध्ये केलेल्या अपिलामुळे किरणजीतची शिक्षा रद्द करण्यात आली. कारण जुन्या वकिलाच्या अपुऱ्या ज्ञानामुळे किरणजीतला नीट माहिती दिली नव्हती की ती कमी जबाबदारीच्या कारणास्तव मनुष्यवधाचा गुन्हा कबूल करू शकते. या व्यतिरिक्त, जेव्हा तिने तिच्या पतीला फटकारले तेव्हा तिला तीव्र नैराश्याने ग्रासले होते हे समोर आले, ज्याबद्दल तिच्या नवीन वकिलांनी युक्तिवाद केला की नंतर तिच्या निर्णय घेण्याची क्षमता बदलली.[४] मिस्त्रीयल घोषित झाल्यानंतर, क्राउन प्रॉसिक्युशन सर्व्हिसने दुसरा खटला चालवण्याचा प्रयत्न केला नाही.
किरणजीतच्या प्रकरणामुळे पाश्चात्य देशांमध्ये इंग्रजी भाषिक नसलेल्या स्थलांतरितांच्या कुटुंबांमध्ये घरगुती हिंसाचाराबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यात मदत झाली आणि युनायटेड किंगडममधील घरगुती अत्याचार पीडितांसाठीचे कायदे बदलले.[१]
ब्रिटिश कायदेशीर पाठ्यपुस्तकांमध्ये आर वि अहलुवालिया या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या तिच्या केसने पिटाळलेल्या महिलांच्या प्रकरणांमध्ये "प्रोव्होकेशन" या शब्दाची व्याख्या बदलून तिचा गुन्हा हत्येऐवजी खून म्हणून पुनर्वर्गीकृत केला गेला.[९] त्याच वर्षी तिचे अपील होते. यामुळे एम्मा हम्फ्रे आणि सारा थॉर्नटन यांची मुक्तता झाली.[९]
कौटुंबिक हिंसाचाराचा विषय उजेडात आणण्यात मदत करण्यासाठी तिच्या "सामर्थ्य, वैयक्तिक कामगिरी, दृढनिश्चय आणि वचनबद्धता" बद्दल २००१ मध्ये किरणजीतला पहिल्या आशियाई महिला पुरस्कारांमध्ये सन्मानित करण्यात आले.[१]
त्यांनी सहलेखिका राहिला गुप्ता, सर्कल ऑफ लाईट यांच्यासोबत आत्मचरित्र लिहिले.[१०]
किरणजीतच्या अनुभवाच्या विषयावर गीता सहगल यांनी ब्रिटिश दूरचित्रवाणी इन्व्हेस्टिगेटिव्ह डॉक्युमेंटरी प्रोग्राम डिस्पॅचेससाठी अनप्रोवोक्ड नावाचा चित्रपट बनवला.[११]
२००७ च्या कान्स फिल्म फेस्टिव्हलमध्ये प्रदर्शित झालेल्या प्रोव्होक्ड चित्रपटात ही कथा काल्पनिक होती. नवीन अँड्र्यूजने दीपकची भूमिका केली होती आणि ऐश्वर्या रायने किरणजीतची भूमिका केली होती. कान्समधील स्क्रिनिंगदरम्यान, किरणजीत रायच्या शेजारी बसली, तिचा हात धरला आणि सर्वात हिंसक दृश्यांमध्ये ती रडत होती.[४]