जशोदाबेन मोदी

जशोदाबेन मोदी (जशोदाबेन चिमणलाल मोदी; जन्म १९५१) या निवृत्त भारतीय शाळा शिक्षिका आहेत. त्या भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या पत्नी आहेत.[ संदर्भ हवा ] या जोडप्याचा विवाह १९६८ मध्ये झाला होता जेव्हा ती १७ वर्षांची होती आणि मोदी १८ वर्षांचे होते.[ संदर्भ हवा ] लग्नाच्या काही काळातच तिच्या पतीने तिला सोडून दिले.[ संदर्भ हवा ] २०१४ च्या भारतीय सार्वत्रिक निवडणुकांपूर्वी कायदेशीररित्या असे करणे आवश्यक होईपर्यंत मोदी यांनी सार्वजनिकरित्या या लग्नाची कबुली दिली नाही.[ संदर्भ हवा ] अध्यापनातून निवृत्त झाल्यानंतर, जशोदाबेन प्रार्थनापूर्वक साधे जीवन जगतात असे म्हणले जाते.[ संदर्भ हवा ]

सुरुवातीचे आयुष्य, लग्न आणि कारकीर्द

[संपादन]

जशोदाबेन यांचा जन्म १९५१ मध्ये जशोदाबेन चिमणलाल मोदी म्हणून झाला होता. ती दोन वर्षांची असताना तिची आई वारली.

नरेंद्र मोदी आणि जशोदाबेन यांनी वडनगरच्या जातीच्या रितीरिवाजाप्रमाणे लग्न केले होते, ज्याची सुरुवात त्यांच्या लहानपणापासूनच कौटुंबिक पद्धतीने लग्न करून झाली होती. नरेंद्र मोदींच्या भावाच्या मते, या जोडप्याने विवाह केला होता, नरेंद्र मोदी १८ वर्षांचे होते आणि जशोदाबेन सुमारे १७ वर्षांचे होते तेव्हा विवाहाचा धार्मिक सोहळा पार पडला [१] .

जेव्हा ती १७ वर्षांची होती आणि तो १८ वर्षांचा होता तेव्हा त्यांचे विवाहित जीवन एकत्र सुरू करण्यासाठी विवाह सोहळा आयोजित करण्यात आला होता. मोदींनी लग्नानंतर लगेचच जशोदाबेनचा त्याग केला. [२] [३] [४] [५]

जवळपास दोन वर्षे त्यांना ओळखणाऱ्या सर्वांशी संपर्क नसल्यानंतर मोदी वडनगरला परतले आणि त्यांच्या कुटुंबीयांशी संपर्क साधला. त्याने अहमदाबादला त्याच्या काकांच्या कॅन्टीनमध्ये काम करण्यासाठी जाण्याची योजना आखली होती. त्यांच्या आईच्या आग्रहास्तव, जशोदाबेन त्यांचे लग्न टिकवून ठेवण्यासाठी कुटुंबात आल्या, परंतु त्यांच्या पतीने या व्यवस्थेवर आक्षेप घेतला, स्वतःच्या अटींवर जीवन चालू ठेवण्याचा आग्रह धरला आणि तिला तिच्या अभ्यासात पुढे जाण्यास प्रोत्साहित केले. [६] [१] [७]

जशोदाबेन म्हणाल्या की, शेवटच्या विभक्त होण्यापूर्वी तीन वर्षांच्या कालावधीत तिने तिच्या पतीसोबत एकूण तीन महिने घालवले. [६]

१९७२ [७] [८] किंवा १९७४ मध्ये माध्यमिक शाळेचे प्रमाणपत्र प्राप्त करून जशोदाबेन यांनी त्यांचे व्यावसायिक जीवन चालू ठेवले, [६] [८] १९७६ मध्ये शिक्षकाचे प्रशिक्षण पूर्ण केले [६] [८] आणि १९७८ मध्ये शिक्षिका झाल्या. [७] [६] [८] 1978 ते १९९० पर्यंत तिने बनासकांठा जिल्ह्यात शिकवले. [७] 1991 मध्ये ती राजोसना गावात गेली आणि तिथेच राहिली. [७] ती निवृत्त झाली आहे आणि तिची पेन्शन ₹ १४,००० आहे. [६] एका समालोचकाने सांगितले की तिच्या कमी पगारामुळे तिच्यासाठी बरेच जीवन कठीण झाले असते. मोदींसोबतच्या तिच्या नात्याबद्दल बोलताना जशोदाबेन एका मुलाखतीत म्हणाल्या, “आम्ही कधीही संपर्कात नव्हतो. त्याच्या शेवटापासून आजपर्यंत कोणताही संवाद झालेला नाही." [६] नंतरच्या एका मुलाखतीत जशोदाबेन म्हणाल्या की 1987 पर्यंत त्या आणि मोदी "सामान्यपणे" बोलत होते. [९] जशोदाबेन तिचा भाऊ अशोक आणि त्याच्या पत्नीसोबत उंझा येथे राहतात.

विवाह सार्वजनिक दृश्यात प्रवेश

[संपादन]

मोदींचे लग्न झाल्याची अफवा फार पूर्वीपासून पसरत होती. 1992 मध्ये जशोदाबेन यांनी अभियान या वृत्तपत्राने मुलाखत घेण्यास नकार दिला जेव्हा त्या प्रकाशनाने त्यांच्या आणि मोदींच्या लग्नाची कथा सादर केली. [१०] द इंडियन एक्स्प्रेसचे रिपोर्टर दर्शन देसाई यांनी मे २००२ मध्ये जशोदाबेनचा शोध घेतला, परंतु तिने आणि तिच्या गावातील इतरांनी त्याच्याशी बोलण्यास नकार दिला आणि त्याला शहर सोडण्यास सांगण्यात आले. [१] २००९ मध्ये, अशी बातमी आली होती की मोदींच्या राजकीय शत्रूंनी ती एका शाळेत शिकवली होती आणि एका खोलीच्या सदनिकेत राहत होती. खुद्द मोदींनी ती आपली पत्नी असल्याचे स्पष्टपणे नाकारले नाही, जरी त्यांनी ते स्पष्टपणे कबूल केले नाही. [७] मोदींशी तिचा विवाह तिच्या गावातील सर्वसामान्यांना माहीत होता. [७] ती मेहनती होती आणि शिक्षिका म्हणून तिला आवडली होती, विशेषतः तिच्या विद्यार्थ्यांमध्ये. [७] जेव्हा एका रिपोर्टरला सापडले तेव्हा ती काळजीत आणि घाबरली आणि फक्त म्हणाली, "मी माझ्या पतीविरुद्ध काहीही बोलणार नाही. तो खूप शक्तिशाली आहे. हे काम मला जगण्यासाठी आहे. मला परिणामांची भीती वाटते." [७]

जेव्हा फॉर्म भरणे आवश्यक होते ज्यावर त्याच्या जोडीदाराची ओळख पटवण्याची विनंती केली गेली होती, तेव्हा मोदी वारंवार पती-पत्नी माहिती विभाग रिक्त ठेवत होते किंवा फक्त डॅशने चिन्हांकित करत होते. – 2001, 2002, 2007 आणि 2012 मधील राज्य विधानसभा निवडणुकांचा समावेश आहे. [११] राजकीय मेळाव्यात त्यांनी आपण अविवाहित असल्याचे सांगितले होते. [१०] [१२] [१३]

2014 च्या भारतीय सार्वत्रिक निवडणुकीत, मोदींनी लोकसभेत वडोदरा जागा लढवली, भारताच्या संसदेचे कनिष्ठ सभागृह . [१४] लोकप्रतिनिधी कायद्यांतर्गत आणि संपूर्ण प्रतिसाद अनिवार्य असल्याचे सांगून अलीकडील निर्णयांनुसार, मोदींना पूर्वीचे कोणतेही लग्न घोषित करणे आवश्यक होते. [१३] या मुद्द्याबद्दल "स्वच्छ होण्यासाठी" कायदेशीर सल्ल्यानंतर, सार्वजनिक आणि प्रसारमाध्यमांमध्ये प्रथमच, मोदींनी कबूल केले की त्यांना पत्नी आहे. [१४]

नरेंद्र मोदी यांचे बंधू सोमभाई मोदी यांनी एक निवेदन जारी करून म्हणले आहे की, त्यांच्या कुटुंबाने मोदींवर बळजबरी विवाह लावला होता. [१०] ते म्हणाले की लग्न कधीच पूर्ण झाले नाही आणि मोदींनी ते समारंभानंतर लगेचच सोडले, अशा प्रकारे लग्न प्रत्यक्षात कधीच झाले नाही याची पुष्टी केली. [१०] त्यांचे भाऊ पुढे म्हणाले की, मोदींना स्वामी विवेकानंदांच्या शिकवणीने राष्ट्र आणि समाजासाठी काम करण्याची प्रेरणा मिळाली होती. [१०]

मोदींनी अधिकृतपणे त्यांच्या लग्नाची कबुली देण्यापूर्वी, कार्यकर्त्यांचा एक गट आणि सुरक्षा व्यावसायिकांनी जशोदाबेन यांना त्यांच्या घरी भेट दिली. त्यांनी तिला चार धाम यात्रेला घेऊन जाण्याची ऑफर दिली, ही एक यात्रा होती जी तिला खूप दिवसांपासून जायची होती. प्रवासादरम्यान ते तिला उत्तराखंडमधील ऋषिकेश येथील स्वामी रामदेव यांच्या आश्रमात घेऊन गेले. या लग्नाच्या बातमीवर पत्रकारांनी जशोदाबेन यांची प्रतिक्रिया मागितली, पण त्या लवकरच घरी परतणार असल्याचे त्यांच्या कुटुंबीयांनी सांगितले.

निवडणूक लढवण्यासाठी, मोदींच्या राजकीय विरोधकांनी अधिकृत कागदपत्रांवरील त्यांच्या लग्नाबद्दल तथ्ये चुकवल्याबद्दल टीका केली. अहमदाबादचे नागरिक निशांत वर्मा यांनी लोकप्रतिनिधी कायद्याच्या विहित नियमांनुसार आपल्या कायदेशीर पत्नीची कबुली देण्यास आणि पूर्वीच्या निवडणुकीची कागदपत्रे खोटी केल्याबद्दल मोदींविरुद्ध फौजदारी आरोपांची मागणी केली. हे प्रकरण भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयात पुनरावृत्तीच्या अधीन आहे. कनिष्ठ न्यायालयाने मोदींना या कायद्यांतर्गत कोणत्याही गुन्हेगारी गुन्ह्यासाठी दोषी ठरवले नाही. [१५]

राजकीय कृती आणि वर्तमान जीवन

[संपादन]

जून २०१४ मध्ये, "तिचा पहिला सार्वजनिक कार्यक्रम" म्हणून वर्णन केलेल्या, जशोदाबेन राजकारणी गोपीनाथ मुंडे यांच्या सार्वजनिक अंत्यविधीला उपस्थित होत्या. [१६]

जशोदाबेन म्हणाल्या की , नरेंद्र मोदींच्या शपथविधी सोहळ्याला मला निमंत्रित करण्यात आले नव्हते, पण जर त्यांना निमंत्रित केले असते तर त्या गेल्या असत्या. [९] "मला त्याच्यासोबत राहायचे आहे. जर त्याने मला फोन केला तर मी त्याच्यासोबत नवीन आयुष्य सुरू करण्यास उत्सुक आहे. पण कॉल करणारा तोच असला पाहिजे," ती २०१४ मध्ये म्हणाली. [१७]

नोव्हेंबर २०१४ मध्ये, तिने मुंबईची पहिली सहल केली, जिथे तिने महालक्ष्मी मंदिर आणि सिद्धिविनायक मंदिरात आपल्या पतीसाठी प्रार्थना केली. [१८]


फेब्रुवारी २०१५ मध्ये, जशोदाबेनने काही ख्रिश्चन मिशनऱ्यांचे आयोजन केले होते ज्यांनी त्यांना गीता आणि रामायण शिकवून अनेक निराधार आणि असहाय हिंदूंना मदत करण्यासाठी त्यांच्या मिशनमध्ये सामील होण्यासाठी आमंत्रित केले होते. [१९]  जून २०१५ मध्ये, जशोदाबेन मोदी समर्थकांनी आयोजित केलेल्या राजकारणावरील परिषदेत बोलणार होत्या. [२०] भाजप नेते अमित शहा आणि इतरांच्या सूचनेवरून आठवडाभर चालणाऱ्या कार्यक्रमाच्या दुसऱ्या दिवशी ही परिषद बंद करण्यात आल्याचे कार्यक्रम आयोजकांनी सांगितले. [२०] परिषद रद्द करण्यामागे कोणतेही कारण देण्यात आले नाही, परंतु उपस्थित लोकांनी जशोदाबेन यांची उपस्थिती कारणीभूत असल्याचा दावा केला. [२०]

नोव्हेंबर २०१५ मध्ये जशोदाबेन यांनी नातेवाईक आणि मित्रांना परदेशात जाण्यासाठी पासपोर्टसाठी अर्ज केला. तिला तिच्या पतीकडून विवाह प्रमाणपत्र किंवा संयुक्त प्रतिज्ञापत्र सादर करता येत नसल्याने, प्रादेशिक पासपोर्ट कार्यालयाने अर्ज "अपूर्ण" म्हणून नाकारला. कायदेशीर पर्यायाचा विचार केला जात असल्याचे तिचे भाऊ अशोक यांनी सांगितले. [२१]

जशोदाबेन आणि मोदी यांच्या विभक्त होण्याची चर्चा भारतातील एका व्यापक प्रवृत्तीच्या संदर्भात केली गेली आहे की राजकारणी जोडीदाराशी संबंध नसल्यामुळे त्यांना अधिक यश मिळू शकते. [२२] मोदींना राजकीय पाठबळ देणारे आरएसएस, त्यांच्या वरिष्ठ नेतृत्वात ब्रह्मचर्याला महत्त्व देते [२२] परंतु विरोधाभासी सूर नोंदवले गेले आहेत. [२३]

सुरक्षेच्या तपशिलाबाबत माहितीसाठी विनंती

[संपादन]

मे 2014 पासून, मेहसाणा जिल्ह्यातील पोलिसांनी जशोदाबेन यांना सतत पोलिस संरक्षण देण्यास सुरुवात केली. [२४] भारताच्या पंतप्रधानांच्या जोडीदाराला पोलिस संरक्षण मिळावे असे सांगणाऱ्या विशेष संरक्षण गट कायद्याला प्रतिसाद म्हणून तिच्या पाठोपाठ सुरक्षा दलाची नियुक्ती करण्यात आली होती. [२५] मंत्र्यांचे वेतन आणि भत्ते कायद्यात इतर फायदे वर्णन केले आहेत जे सामान्यत: पंतप्रधानांच्या जोडीदारांना दिले जातात. [२५]

नोव्हेंबर 2014 मध्ये, जशोदाबेन यांनी माहिती अधिकार कायदा (आरटीआय) याचिका दाखल करून पंतप्रधानांची पत्नी या नात्याने तिच्या सुरक्षिततेबद्दल आणि अधिकारांबद्दल तपशील मागितला. [२६] [२७] जशोदाबेनची भीती, तिच्या तक्रारीचे आर्थिक परिणाम, पाहुण्यांप्रमाणे वागण्याची सुरक्षारक्षकांची मागणी किंवा स्त्री स्वातंत्र्याचे उदाहरण म्हणून भारतातील विविध माध्यम संस्थांनी आरटीआय वेगवेगळ्या प्रकारे नोंदवले. जशोदाबेन यांनी म्हणले आहे की तिच्या सुरक्षा रक्षकांनी कोणतीही ओळख दाखवण्यास किंवा कोणाच्या आदेशानुसार त्यांना नियुक्त करण्यात आले आहे हे सांगण्यास नकार दिला आहे आणि त्यांनी मीडियाशी बोलणे टाळण्याचे सुचवले आहे. [२८] [१७] गल्फ न्यूजने वृत्त दिले आहे की तिच्यावर पाळत ठेवण्यासाठी तिचे सुरक्षा रक्षक प्रामुख्याने तिच्यासोबत आहेत. [१७] जशोदाबेन यांच्या कुटुंबीयांनी तक्रार केली आहे की त्यांचे रक्षक कोणतेही ओळखपत्र घेऊन जात नाहीत, स्वतःची ओळख पटवण्यास नकार देतात आणि त्यांच्यावर देखरेख करणाऱ्या व्यक्तीचे किंवा कार्यालयाचे नाव सांगण्यास नकार देतात. [२८]

डिसेंबरमध्ये, इंटेलिजन्स ब्युरोने आदेशांबद्दल माहिती देण्याची तिची विनंती नाकारली, कारण या प्रकरणात कायद्याला सूट आहे. [२७] जशोदाबेन "जशोदाबेन नरेंद्रभाई मोदी" हे नाव वापरतात, जे त्यांचे विवाहित नाव आहे. [२८] हे पत्र "जशोदाबेन, चिमणलाल मोदींची मुलगी" (तिच्या वडिलांचे नाव) यांना उद्देशून होते. [२९] डिसेंबर 2014 च्या अखेरीस, जशोदाबेन यांनी नकारासाठी अपील दाखल केले. [३०] अपील व्यतिरिक्त, जशोदाबेन यांनी तक्रार केली की सरकारी अधिकाऱ्यांनी तिचे नाव "जशोदाबेन नरेंद्रभाई मोदी" वरून बदलून तिचे पहिले नाव "जशोदाबेन चिमणलाल मोदी" केले. [३०] दूरदर्शन, भारताचे सार्वजनिक दूरदर्शन प्रसारक, 1 जानेवारी 2015 रोजी दूरदर्शनवर जशोदाबेनच्या या विषयावरील टिप्पण्या ऐकण्यासाठी सादर केल्या. [३१] [३२] या प्रसारणाचा परिणाम म्हणून , माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने दूरदर्शनच्या कर्मचाऱ्यांना शिक्षा केली आणि प्रसारण संचालकांची अहमदाबादहून पोर्ट ब्लेअरला 2,500 मध्ये बदली केली. किमी दूर. [३१] [३२] 6 फेब्रुवारी रोजी जशोदाबेनची विनंती पुन्हा फेटाळण्यात आली आणि पुन्हा "जशोदाबेन, चिमणलाल मोदी यांची मुलगी" यांना संबोधित केले. [३३]

मे 2015 मध्ये, जशोदाबेन यांनी सुरक्षा तपशील आणि त्यांच्या आदेशांबद्दल माहितीसाठी तिसरी विनंती दाखल केली. [३४] तिने तक्रार केली की तिने तिचे कायदेशीर नाव "जशोदाबेन नरेंद्रभाई मोदी" वापरून फॉर्म भरले होते, परंतु सरकारी कार्यालयाने तिला तिचे पहिले नाव वापरून उत्तर दिले. [२८] फाइलिंगला उत्तर देताना, एका सरकारी प्रतिनिधीने सांगितले, "जर ते अद्याप पहिल्या अपील प्राधिकरणाने दिलेल्या माहितीवर समाधानी नसतील तर ते गुजरात माहिती आयोगाकडे दुसरे अपील दाखल करू शकतात." [२८] आरटीआय विनंतीला उत्तर देताना, महिलांच्या समस्यांवरील भाष्यकार शोभा डे यांनी जशोदाबेन यांना "सुपरहिरो" आणि "प्लकी" असे संबोधले आणि त्यांच्या कृती "धाडसी, बोथट आणि मुद्देसूद" असल्याचे सांगितले. [३५]

संदर्भ

[संपादन]
  1. ^ a b c Jose, Vinod K (1 March 2012). "The Emperor Uncrowned". The Caravan. 2014-09-26 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 26 September 2014 रोजी पाहिले.Jose, Vinod K (1 March 2012). . The Caravan. Archived from the original Archived 2014-09-26 at the Wayback Machine. on 26 September 2014. Retrieved 26 September 2014.
  2. ^ , London Missing or empty |title= (सहाय्य)Mallet, Victor (10 April 2014), "India elections: Family man? Not Modi", Financial Times, London, Indians, especially his political enemies, have always been fascinated by the mystery of Modi’s abandoned wife Jashodaben, now a retired school teacher in her early sixties. ... As the first of over 800m eligible voters went to the polls this week in the 2014 Indian general election, Modi admitted for the first time under oath that he was married to her – in his nomination form for the parliamentary seat of Vadodara in Gujarat. ...His opponents hope that this disclosure will dent his popularity among women who might empathize with Jashodaben, whom he never returned to after two weeks of their nuptials. The declaration is reported to have come after strict legal advice that he come clean on the marriage which, his family members say, was never consummated.
  3. ^ , London Missing or empty |title= (सहाय्य)Pagnamenta, Robin (10 April 2014), "Narendra Modi, frontrunner for Indian PM, admits to 'secret' wife", The Times, London, Narendra Modi, expected to become India’s next prime minister, admitted for the first time today that he is married, but said that he has been estranged from his wife for more than 40 years — a revelation that brings the treatment of women to the forefront of the nation’s election campaign. ... The leader of the Bharatiya Janata party (BJP) has always shunned questions about his private life, but was forced to make the declaration in an election affidavit filed in his home state of Gujarat. The 63-year-old chief minister of the state named his wife as 'Jashodaben' on a form about his marital status. In previous filings he has always left the column blank, although critics have long claimed that he had an arranged marriage when he was 17, to a woman he quickly deserted.
  4. ^ , London Missing or empty |title= (सहाय्य)Buncombe, Andrew (14 April 2014), The secret wife of Narendra Modi - and what she tells us about the man who might become India's next PM, London: Independent, The woman to whom he was wed, Jashoda Chiman Modi, even gave an interview to a local newspaper in which she said although Mr Modi had effectively abandoned her, she considered herself his wife. Yet Mr Modi, who seldom takes any questions from the media, let alone ones about his private life, had always refused to comment on the matter. When he successfully contested four successive elections to become chief minister of Gujarat, he had always left blank the column on documents that asked about his marital status. On Wednesday, when Mr Modi filed nomination papers for the seat of Vadodara, one of two constituencies he is contesting, he entered the name Jashoda in the column that asked about his family. He was unable to provide her address.
  5. ^ , Washington, DC Missing or empty |title= (सहाय्य)Gowens, Annie (25 January 2015), "Abandoned as a child bride, wife of Narendra Modi hopes he calls", Washington Post, Washington, DC, Modi, 64, kept his teenage marriage a secret for decades during his political ascent and only last year admitted that his wife exists. The wife, Jashodaben Chimanlal Modi, is a retired teacher who lives in a small town in Modi’s home state of Gujarat. Although she had not heard from her husband in years, she says she still hopes to join him one day in the capital as his spouse. ... Narendra Modi, the son of a man who sold tea in a railway station, comes from a lower caste called Ghanchi. He and his wife were promised to each other as young adolescents in keeping with the traditions of their community. They were then married in a small ceremony when she was 17 and he was 18. ... Narendra Modi left shortly thereafter to wander in the Himalayas with little more than a change of clothing in his rucksack, ... Modi never returned to his wife but never divorced her, even as he became the high-profile chief minister of Gujarat and, last year, India’s premier. He never publicly spoke of his wife, and journalists who sniffed around on the topic as Modi’s fame grew were privately discouraged from doing so.
  6. ^ a b c d e f g Ajay, Lakshmi (1 February 2014). "I like to read about him (Modi)... I know he will become PM". द इंडियन एक्सप्रेस. 26 September 2014 रोजी पाहिले.Ajay, Lakshmi (1 February 2014). "I like to read about him (Modi)... I know he will become PM". The Indian Express. Retrieved 26 September 2014.
  7. ^ a b c d e f g h i Deshpande, Haima (11 April 2009). "'I am Narendra Modi's Wife'". Open. 26 September 2014 रोजी पाहिले.Deshpande, Haima (11 April 2009). "'I am Narendra Modi's Wife'". Open. Retrieved 26 September 2014.
  8. ^ a b c d Chaudhry, Lakshmi (11 April 2014). "Fantasies of Jashodaben: Leave Narendra Modi's wife alone". Firstpost. 27 September 2014 रोजी पाहिले.
  9. ^ a b (interviewer's name not in English) (23 May 2014). "Exclusive : Narendra Modi's wife Jashodaben in conversation with Tv9". TV9 (Gujarati). 8 June 2014 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 27 September 2014 रोजी पाहिले. Tv9 Gujarati
  10. ^ a b c d e Mahurkar, Uday (10 April 2014). "Revealed: Why Narendra Modi walked out of his marriage with Jashodaben". इंडिया टुडे. 26 September 2014 रोजी पाहिले.
  11. ^ "RSS: Jashodaben is my wife, Narendra Modi admits under oath". द टाइम्स ऑफ इंडिया (इंग्रजी भाषेत). April 10, 2014. 2021-03-01 रोजी पाहिले.
  12. ^ "India election: BJP 'bachelor' Modi admits marriage". BBC News. 10 April 2014. 10 November 2014 रोजी पाहिले.
  13. ^ a b Singh, Raj (25 November 2014). "10 facts to know about Jashodaben, wife of Prime Minister Narendra Modi". India TV. 2020-09-22 रोजी पाहिले.Singh, Raj (25 November 2014). "10 facts to know about Jashodaben, wife of Prime Minister Narendra Modi". India TV. Retrieved 22 September 2020.
  14. ^ a b Taylor, Adam (10 April 2014). "Why did Narendra Modi keep his wife secret for almost 50 years?". The Washington Post. Washington, D.C.: WPC. ISSN 0190-8286. 12 June 2020 रोजी पाहिले.Taylor, Adam (10 April 2014). "Why did Narendra Modi keep his wife secret for almost 50 years?". The Washington Post. Washington, D.C.: WPC. ISSN 0190-8286. Retrieved 12 June 2020.
  15. ^ Khan, Saeed (15 October 2014). "Modi's defective affidavit issue reaches high court". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 7 November 2014 रोजी पाहिले.
  16. ^ Ajay, Lakshmi (11 June 2014). "Modi's wife Jashodaben attends condolence meeting for Gopinath Munde". द इंडियन एक्सप्रेस. 7 November 2014 रोजी पाहिले.
  17. ^ a b c Abdi, S.N.M. (19 December 2014). "Let Modi change his mindset towards women". Gulf News. 11 May 2015 रोजी पाहिले.Abdi, S.N.M. (19 December 2014). "Let Modi change his mindset towards women". Gulf News. Retrieved 11 May 2015.
  18. ^ "Jashodaben prays at Mumbai temples for PM Modi". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 21 November 2014. 12 May 2015 रोजी पाहिले.
  19. ^ "किसने कहा, 'जशोदाबेन की प्रार्थनाओं से पीएम बने मोदी'". Amar Ujala. 6 February 2015. 23 April 2015 रोजी पाहिले.
  20. ^ a b c Rawat, Basant (12 June 2015). "She who BJP can't stomach". The Telegraph. 17 June 2015 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 17 June 2015 रोजी पाहिले.
  21. ^ Langa, Mahesh (7 November 2015). "No passport for PM's spouse, as she has no marriage certificate". द हिंदू.
  22. ^ a b Dhillon, Amrit (22 April 2014). "Mr. Modi's abandoned wife joins an alarming trend in Indian politics". The Globe and Mail. 27 September 2014 रोजी पाहिले.
  23. ^ Akram, Maria (9 December 2014). "Sakshi Maharaj's ode to Modi's wife surprises crowd". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 11 May 2015 रोजी पाहिले.
  24. ^ "PM Narendra Modi's wife Jashodaben given police protection". द इंडियन एक्सप्रेस. 30 May 2014. 26 September 2014 रोजी पाहिले.
  25. ^ a b Mookerji, Nivedita (26 November 2014). "Jashodaben's security cover to stay; the jury is out on rules for privileges". Business Standard. 8 May 2015 रोजी पाहिले.
  26. ^ staff (24 November 2014). "PM Modi's wife Jashodaben 'unhappy' over security cover, files RTI to seek details from government". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 5 May 2015 रोजी पाहिले.
  27. ^ a b "Jashodaben denied info under RTI again". द इंडियन एक्सप्रेस. 11 February 2015. 20 May 2015 रोजी पाहिले.
  28. ^ a b c d e Express News Service (3 May 2015). "Jashodaben moves State Information Commission with fresh RTI". द इंडियन एक्सप्रेस. 6 May 2015 रोजी पाहिले.Express News Service (3 May 2015). "Jashodaben moves State Information Commission with fresh RTI". The Indian Express. Retrieved 6 May 2015.
  29. ^ Trivedi, Mahesh (29 December 2014). "Modi's estranged wife fails to get details on security provided to her". Khaleej Times. 2015-05-01 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 12 May 2015 रोजी पाहिले.
  30. ^ a b staff (3 January 2015). "Denied information under RTI, Jashodaben files appeal". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 20 May 2015 रोजी पाहिले.
  31. ^ a b Raman, Anuradha (2 February 2015). "Interruption Regretted". Outlook. 20 May 2015 रोजी पाहिले.
  32. ^ a b Venugopal, Vasudha (31 January 2015). "DD Gujarat official sent to Andamans for airing Jashodaben news". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 2016-03-05 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 20 May 2015 रोजी पाहिले.
  33. ^ "Jashodaben denied info under RTI again". द इंडियन एक्सप्रेस. 11 February 2015. 20 May 2015 रोजी पाहिले.
  34. ^ Desai, Darshan (3 May 2015). "PM Modi's wife Jashodaben hopes to get 3rd time lucky with RTI". इंडिया टुडे. 8 May 2015 रोजी पाहिले.Desai, Darshan (3 May 2015). "PM Modi's wife Jashodaben hopes to get 3rd time lucky with RTI". India Today. Retrieved 8 May 2015.
  35. ^ De, Shobhaa (29 November 2014). "Jashodaben – The superhero". Ahmedabad Mirror. 2015-03-30 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 8 May 2015 रोजी पाहिले.