भद्र

भद्र^[a] हा संस्कृत शब्द आहे. ज्याचा अर्थ 'शुभ', 'भाग्य' किंवा 'शुभ' असा होतो.^[१] हे हिंदू पौराणिक कथांमधील अनेक पुरुष, स्त्रिया आणि वस्तूंचे नाव देखील हे असते.^[२][३]

या नावाचे पुरुष

चेदीचा राजा

भद्र हा चेदी राज्याचा राजा होता. ज्याने कुरुक्षेत्र युद्धात पांडवांच्या बाजूने भाग घेतला होता. कर्णाने त्याचा वध केला होता.^[२]

मनूचा नातू

पहिला पुरुष स्वयंभू मनू आणि त्याच्या शतरूपाला श्रद्धा नावाची मुलगी झाली. भद्र तिच्या बारा मुलांपैकी एक होता.^[२]

यक्ष

भद्र हे एका यक्षाचे नाव होते. त्याने त्यांचा राजा कुबेर याची सेवा केली होती. गौतम ऋषींच्या शापामुळे त्यांचा जन्म सिंहाच्या रूपात झाला.^[२]

कृष्णाचा मुलगा

देव कृष्णाने कालिंदी नदीशी विवाह केला. त्यांना १० मुले झाली. भद्र त्यापैकीच एक होता.^[२]

ऋषी

भद्र हे एक प्रसिद्ध महर्षी होते. ते प्रमतीचा मुलगा आणि उपमन्यूचा पिता होते.^[२]

या नावाच्या स्त्रिया

भद्रकाली

भद्र किंवा भद्रकाली हे परम देवी देवीच्या उग्र रूपांपैकी एक मानले जाते.^[२]

कुबेराची पत्नी

कुबेर आणि त्याची पत्नी भद्रा, सतीला भेटवस्तू देत आहेत

भद्रा ही यक्षांची राणी होती. ती मुरा नावाच्या असुराची कन्या होती. तिने संपत्तीचा देव कुबेराशी विवाह केला होता. तिला यक्षी, छावी, रिद्धी, मनोरमा^[४], निधी^[५], सहदेवी^[६] आणि कुबेरी या नावांनीही ओळखले जाते. भद्रा आणि कुबेर यांना नलकुवरा, मणिग्रीव आणि मयुराजा नावाचे तीन पुत्र आणि मिनाक्षी नावाची मुलगी होती.^{[२][७][८][९]}

चंद्राची मुलगी

भद्रा हे चंद्र (उर्फ सोमा) या चंद्र देवाच्या मुलीचे नाव देखील होते. तिने एकदा उताठ्य ऋषींना तिचा पती म्हणून प्राप्त करण्यासाठी तपश्चर्या केली. हे पाहून तिचे आजोबा अत्रि ऋषींनी तिचा विवाह उताथ्याशी करून दिला. समुद्रांचा देव वरुण तिच्यावर मोहित झाला आणि तिच्यासोबत उताथ्याच्या आश्रमातून पळवून घेऊन गेला आणि तिला समुद्रात लपवून ठेवले. नारद ऋषींनी भद्राला परत आणण्याचा प्रयत्न करूनही, वरुणाने तिला देण्यास नकार दिला. ज्यामुळे संतप्त झालेल्या उत्थ्याने संपूर्ण समुद्र पिऊन टाकला. ऋषींची दैवी शक्ती पाहून वरुणाने स्वतःला त्यांच्या स्वाधीन केले आणि भद्राला परत केले. तिला परत मिळाल्याने ऋषी प्रसन्न झाले आणि त्यांनी जग आणि वरुण या दोघांनाही त्यांच्या त्रासातून मुक्त केले.^{[२][१०]}

कृष्णाची पत्नी

भद्रा ही हिंदू देवता कृष्णाच्या आठ प्रमुख राणी-पत्नी अष्टभर्यांपैकी एक आहे. विष्णू पुराण आणि हरिवंश तिला 'धृष्टकेतूची कन्या' किंवा 'केकेयची राजकुमारी' असे संबोधतात.^[२]

वासुदेवाची पत्नी

कृष्णाचे वडील वासुदेव यांनाही भद्रा नावाची पत्नी होती. पतीबरोबर ती सती गेली होती.^[२]

व्युषिताश्वाची पत्नी

भद्रा ही एक सुंदर राजकन्या होती. जी काक्षीवन राजाची कन्या होती. तिचा विवाह पुरू वंशाचा राजा व्युषिताश्व याच्याशी झाला. त्याच्या अकाली मृत्यूनंतर, तिने त्याच्या शरीरावर शोक केला. तिच्या पतीचा आत्मा आकाशात प्रकट झाला आणि तिला सहा पुत्रांचा आशीर्वाद दिला.^[२]

विशालाची राजकुमारी

भद्रा ही विशालाची राजकन्या होती जिने एकदा राजा करुषाशी विवाह केला होता. शिशुपाल या राजाने करुषाचा वेश धारण करून तिच्याशी विवाह केला.^[२]

नोट्स

1. Masculine: साचा:Lang-sa
   Feminine: साचा:Lang-sa

संदर्भ

1. Monier-Williams, Monier (1872). A Sanskrit-English Dictionary (इंग्रजी भाषेत). Clarendon. p. 698.
2. Mani, Vettam (1975). Puranic encyclopaedia : a comprehensive dictionary with special reference to the epic and Puranic literature. Robarts - University of Toronto. Delhi : Motilal Banarsidass. pp. 108–109. ISBN 978-0-8426-0822-0.
3. Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam (ed.). India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. p. 75. OCLC 500185831.
4. Brahmavaivarta Purana Brahma Khanda(Khanda I) Chapter 5 Verse 62, English translation by Shantilal Nagar Parimal Publications Link: https://archive.org/details/brahma-vaivarta-purana-all-four-kandas-english-translation
5. Devdutt Pattanaik's 7 SECRETS OF THE GODDESS, Chapter 5. Lakshmi's Secret Page 180
6. Padma Purana Srishti Khanda First Canto Chapter 5.Verse 15, English translation by Motilal Bansaridas Publications Book 1 Page 41, Link: https://archive.org/details/PadmaPuranaVol05BhumiAndPatalaKhandaPages15651937ENGMotilalBanarsidass1990_201901/Padma-Purana%20Vol-01%20-%20Srshti-Khanda%20-%20pages%201-423%20ENG%20Motilal%20Banarsidass%201988
7. Daniélou, Alain (1964). "Kubera, the Lord of Riches". The myths and gods of India. Inner Traditions / Bear & Company. pp. 135–7.
8. Wilkins, W. J. (1990). Hindu Mythology, Vedic and Puranic. Sacred texts archive. pp. 388–93. आयएसबीएन 1-4021-9308-4.
9. Knapp, Stephen (2005). The Heart of Hinduism: The Eastern Path to Freedom, Empowerment and Illumination. iUniverse. pp. 192–3. आयएसबीएन 0-595-79779-2.
10. Dalal, Roshen (2010). Hinduism: An Alphabetical Guide (इंग्रजी भाषेत). Penguin Books India. ISBN 978-0-14-341421-6.