विष्णुसहस्रनाम

विष्णूसहस्त्रनाम
विष्णू सहस्रनामाची पाण्डुलिपि, इ.स. १६९०
माहिती
धर्म	हिंदू धर्म
लेखक	भीष्म
भाषा	संस्कृत
कालावधी	ई.पू. ३१३९, (महाभारत काळ)
अध्याय	१
सूत्र	ब्रह्मसूत्र
श्लोक/आयत	१०८

श्री विष्णूसहस्रनाम म्हणजे भगवान श्री विष्णूच्या १,००० (एक हजार) नावांचे स्तोत्र होय. हे स्तोत्र पितामह भीष्म यांनी युधिष्ठिरला सांगितले असा उल्लेख महाभारतात येतो.^[१] भीष्म पितामह अर्जुनाने पराभूत होऊन गंभीर जखमी झाले. परंतु त्याला मिळालेल्या वरदानानुसार मृत्यूची वेळ निवडता येत असल्याने त्याने उत्तरायणातच मरण निवडले आणि शुभ मुहूर्ताची वाट पाहत होता. दरम्यान युद्ध संपले आणि पंच पांडव आणि अभिमन्यूचे न जन्मलेले मूल वगळता त्याच्या कुटुंबातील सर्व पुरुष सदस्यांचा मृत्यू झाला. पांडवांतील ज्येष्ठ युधिष्ठ हा हस्तिनापुराचा राजा झाला आणि तो महान भीष्मांशिवाय कोणाचा सल्ला घेईल. अनुशासनिका पर्व हे युधिष्ठ्र आणि भीष्म पितामहा यांच्यातील प्रश्न आणि उत्तरांच्या स्वरूपात आहे. सर्वोत्तम संभाव्य स्तोत्र कोणते आहे या प्रश्नावर, भीष्म उत्तर देतात की ते विष्णू सहस्र नाम आहे आणि ते युधिष्ट्राला शिकवतात.

महत्त्व

वैष्णव संप्रदायाचे हे एक महत्त्वाचे स्तोत्र आहे.^[२] या स्तोत्राच्या प्रास्ताविकात जो श्लोक आलेला आहे त्यात म्हणले आहे की महापुरुष श्री विष्णू देवतेची जी नावे ऋषींनी गायली आहेत ते मला ऐश्वर्य प्राप्ती व्हावी म्हणून मी कथन करीत आहे. महाभारतातील अनुशासन पर्वात हे स्तोत्र आले असून याचा नेहमी पाठ करणाऱ्याा व्यक्तीला धर्म, अर्थ आणि काम हे तीन पुरुषार्थ प्राप्त होतात असे सांगितले आहे. ( अनुशासन पर्व १३५.१२४ )^[३]

स्तोत्रपाठ

श्री विष्णू पूजनात विष्णूला अभिषेक करताना हे स्तोत्र म्हणले जाते. सत्यनारायण पूजेच्या वेळी हे स्तोत्र म्हणून श्री बाळकृष्ण अथवा शाळीग्राम यांना अभिषेक केला जातो.^[४] लक्ष्मीच्या प्राप्तीसाठी व्यापारी समाजात या स्तोत्राचे महत्त्व विशेष आहे.^[५] जीवनातील विविध संकटांवर मात करण्यासाठी या स्तोत्राचे पठन करण्याची प्रथा आणि श्रद्धा दिसून येते.^[६] यात भगवान श्रीविष्णूंची भूतात्मा, हिरण्यगर्भ, मनु, पूतात्मा अशी वैदिक नावे यात दिसतात. त्याच जोडीने रुद्र, शंभू अशी काही श्रीशंकराची नावेही यात दिसतात. शिव आणि श्रीविष्णू या देवतांचे ऐक्य दाखविण्यासाठी अशी नावे आलेली आहेत असेही याविषयी काही अभ्यासक नोंदविताना दिसतात.

भीष्म उवाच

जगत्प्रभुं देवदेवमनन्तं पुरुषोत्तमम् ।

स्तुवन्नामसहस्रेण पुरुषः सततोत्थितः ॥

तमेव चार्चयन्नित्यं भक्त्या पुरुषमव्ययम् ।

ध्यायन्स्तुवन्नमस्यंश्च यजमानस्तमेव च ॥

अनादिनिधनं विष्णुं सर्वलोकमहेश्वरम् ।

लोकनाथं महद्भूतं सर्वभूतभवोद्भवम् ॥ ७ ॥

एष मे सर्वधर्माणां धर्मोऽधिकतमो मतः ।

यद्भक्त्या पुण्डरीकाक्षं स्तवैरर्चेन्नरः सदा ॥

परमं यो महत्तेजः परमं यो महत्तपः।

परमं यो महद्ब्रह्म परमं यः परायणम् ॥

पवित्राणां पवित्रं यो मङ्गलानां च मङ्गलम्।

दैवतं देवतानां च भूतानां योऽव्ययः पिता ॥

यतः सर्वाणि भूतानि भवन्त्यादियुगागमे ।

यस्मिंश्च प्रलयं यान्ति पुनरेव युगक्षये ॥

तस्य लोकप्रधानस्य जगन्नाथस्य भूपते ।

विष्णोर्नामसहस्त्रं मे शृणु पापभयापहम् ॥

यानि नामानि गौणानि विख्यातानि महात्मनः ।

ऋषिभिः परिगीतानि तानि वक्ष्यामि भूतये ॥

श्री विष्णूसहस्त्रनाम स्तोत्रातील हजार नावे

अ. क्र.	नाम	मराठी अर्थ
१	विश्वम्	सर्व विश्वाचे कारणरूप
२	विष्णूः	जो सर्वत्र व्याप्त आहे
३	वषट्कारः	ज्याचं उद्देशाने यज्ञात वशटक्रिया केली जाते , जो यज्ञस्वरूप आहे
४	भूतभव्यभवत्प्रभुः	भूत, वर्तमान आणि भविष्याचा स्वामी
५	भूतकृत्	सर्व सजीवांचा निर्माता
६	भूतभृत्	सर्व सजीवांचा पालनकर्ता
७	भावः	प्रपंच रूपाने उत्पन्न होणारा
८	भूतात्मा	सर्व जीवांचा आत्मा, सर्वांतरयामी
९	भूतभावनः	सर्व जीवांच्या जन्म आणि अभिवृद्धीस कारणीभूत
१०	पूतात्मा	पवित्र आत्मा
११	परमात्मा	देवांचा देव, श्रेष्ठ नित्य शुद्ध बद्धमुक्त आत्मा,
१२	मुक्तानां परमा गतिः	मुक्त पुरुषाची परम गती, जीवन्मुक्त आत्म्यांंचे परम लक्ष्य
१३	अव्ययः	कधीही नाश न होणारा
१४	पुरुषः	शरीरात राहणारा, पूर्ण पुरुषत्व असलेला
१५	साक्षी	स्वता:च्या ज्ञानाने पाहणारा
१६	क्षेत्रज्ञः	शरीराला जाणणारा
१७	अक्षरः	ज्याचा नाश होऊ शकत नाही तो
१८	योगः	जो योग भावात वसलेला आहे, जो योगा द्वारे जाणता येऊ शकतो तो
१९	योगविदां नेता	योग्यांचा मार्गदर्शक/नेतृत्व करणारा
२०	प्रधानपुरुषेश्वरः	मूळ प्रकृतीचा ज्ञाता ईश्वर
२१	नारसिंहवपुः	जो नृसिंहरुपी आणि मनुष्यरूपी देहधारी आहे असा ईश्वर
२२	श्रीमान्	लक्ष्मीयुक्त, हृदयावर लक्ष्मीला धारण करणारा
२३	केशवः	केशी राक्षसाचा संहारकर्ता, सुंदर कुरळे केस असलेला,
२४	पुरुषोत्तमः	क्षार व अक्षर या दोन्ही पैकी श्रेष्ठ, सर्व पुरुषांत उत्तम असलेला पूर्णपुरुष
२५	सर्वः	जो सर्वकाळी सर्वत्र आहे
२६	शर्वः	प्रलयकाळी रुद्ररूपाने सर्व संहारक
२७	शिवः	जो पूर्णपणे शुद्ध आहे, जो शिवस्वरूप आहे
२८	स्थाणुः	अचल, ठाम आणि स्थिर आहे
२९	भूतादिः	प्राणिमात्रांचे आदीकारण जो पंचमहाभूतात आहे
३०	निधिरव्ययः	प्रलयकाळी सर्व प्राणिमात्र ज्यात विलीन होतात
३१	सम्भवः	स्वेच्छेने पुन्हा पुन्हा जन्मणारा
३२	भावनः	आपल्या भक्तांना सर्वकाही देणारा
३३	भर्ता	सर्व जग नियंता
३४	प्रभवः	दिव्या जन्म धारण करणारा, पंचमहाभूताचे मूळ
३५	प्रभुः	सर्वशक्तिमान परमेश्वर
३६	ईश्वरः	उपाधिरहित ऐश्वर्य असलेला, जो सर्वकाही करू शकतो
३७	स्वयम्भूः	स्वतःचा स्वतः निर्माता असणारा
३८	शम्भुः	शुभ कर्ता
३९	आदित्यः	बारा आदित्य पैकी विष्णूचे नाव नाव असलेला आदित्य, सूर्य/सूर्या सम
४०	पुष्कराक्षः	कमल नयन
४१	महास्वनः	वेदरूप गर्जना कर्ता आवाज असणारा
४२	अनादि-निधनः	ज्याचाना जन्म झालाना अंत होणार आहे
४३	धाता	विश्वाचे धारण करणारा
४४	विधाता	कर्म व कर्मफलाचा निर्माता, सुष्टीकर्ता
४५	धातुरुत्तमः	सर्व प्रपंच धारण करणारा सर्वश्रेष्ठ, (परमाणू, पदार्थाचे सूक्ष्मस्वरूप)
४६	अप्रमेयः	ज्याचे मोजमाप होऊ शकत नाही असा तो
४७	हृषीकेशः	इंद्रियांचा स्वामी, इंद्रियांवर विजय मिळवलेला
४८	पद्मनाभः	ज्याच्या नाभीतून कमळ उगवले आहे तो
४९	अमरप्रभुः	देवांचाही देव
५०	विश्वकर्मा	सृष्टीचा निर्माता
५१	मनुः	महर्षी मनू, वेदमंत्र स्वरूप
५२	त्वष्टा	संहारकाळी प्राण्यांना क्षीण करणारा
५३	स्थविष्ठः	स्थूलरूपी
५४	स्थविरो ध्रुवः	अत्यंत प्राचीन, स्थिर
५५	अग्राह्यः	इंद्रियातीत, सहज न कळणारा
५६	शाश्वतः	ज्याचे अस्तित्त्व कायम आहे
५७	कृष्णः	सावळा, सच्चिदानंद,
५८	लोहिताक्षः	लाल डोळ्यांचा
५९	प्रतर्दनः	विनाशकर्ता
६०	प्रभूतः	सार्वभौम, पूर्णस्वरूप
६१	त्रिकाकुब्धाम	वर, खाली व मध्ये अशा तिन्ही दिशांचे आश्रयस्थान
६२	पवित्रम्	हृदयाला (चित्त) शुद्ध करणारा
६३	मंगलं-परम्	अशुभ नष्ट करून शुभ देणारा, अत्यंत शुभ
६४	ईशानः	पंचमहाभूताचा स्वामी,
६५	प्राणदः	प्राणदान देणारा (प्राणाचे रक्षण करणारा)
६६	प्राणः	जीवनशक्ती
६७	ज्येष्ठः	सर्वात प्रथम/सर्वात मोठा
६८	श्रेष्ठः	सर्वोत्तम, दिव्य-भव्य
६९	प्रजापतिः	सर्व जीवजंतूचा स्वामी
७०	हिरण्यगर्भः	ब्रह्मदेवाचा आत्मा, सर्व ब्रह्मांडांंचा केंद्रबिंदू
७१	भूगर्भः	पृथ्वीला धारण करणारा
७२	माधवः	लक्ष्मीपती
७३	मधुसूदनः	मधू-कैटभ राक्षसांंचा नाश करणारा
७४	ईश्वरः	देवता
७५	विक्रमी	शूर-वीर, सर्व विक्रमांचा स्वामी
७६	धन्वी	दैवी धनुष्यधारी, शारंगधनुष्य धारी
७७	मेधावी	मेधा म्हणजे धारणशक्तीचा स्वामी
७८	विक्रमः	गरुडावर बसून सर्वत्र फिरणारा
७९	क्रमः	चालना देणारा
८०	अनुत्तमः	सर्वश्रेष्ठ
८१	दुराधर्षः	ज्याच्यावर हल्ला/आक्रमण होऊ शकत नाही असा तो, अजिंक्य
८२	कृतज्ञः	सर्व कर्मांचा कर्ता, सर्व प्राण्यांची कर्मे जाणणारा
८३	कृतिः	कृतीचा आधार
८४	आत्मवान्	आपल्याच महिम्यात राहणारा, सर्व जगतात अंतर्भूत असलेला
८५	सुरेशः	देवांचा स्वामी
८६	शरणम्	आश्रयदाता
८७	शर्म	परमानंद स्वरूप
८८	विश्वरेताः	अनंत ब्रह्मांंडाचं बिज
८९	प्रजाभवः	सकल मनुष्यजनांचा निर्माता
९०	अहः	प्रकाशरूप, काळ स्वरूप
९१	संवत्सरः	काळरूप
९२	व्यालः	सर्परूप (चपळ)
९३	प्रत्ययः	ज्याच्या अस्तित्त्वाचा प्रत्यय येतो
९४	सर्वदर्शनः	जो सर्वकाही पहातो
९५	अजः	अजन्मा
९६	सर्वेश्वरः	सर्वांचा नियंता
९७	सिद्धः	जो स्वयंसिद्ध आहे
९८	सिद्धिः	जो सर्व दाता आहे
९९	सर्वादिः	जगताच्या पूर्वीपासूनचा
१००	अच्युतः	ज्याचे पतन होऊ शकत नाही, (जो भक्तांचे पतन होऊ देत नाही)
१०१	वृषाकपिः	धर्म व वराह रूप
१०२	अमेयात्मा	ज्याचे मोजमाप होऊ शकत नाही.
१०३	सर्वयोगविनिसृतः	जो विविध योग मार्गाने जाणला जाऊ शकतो.
१०४	वसुः	जो सर्व भूतांच्या (सजीव-प्राणिमात्रांच्या) ठायी वसतो
१०५	वसुमनाः	ज्याचे ठाई ऐश्वर्य, संपत्ती आहे. ज्याच्या मनाला कोणतेही विकार स्पर्श करू शकत नाहीत.
१०६	सत्यः	अंतिम सत्य. सज्जनांचा हितकारक.
१०७	समात्मा	जो भेदभाव न करता सर्वांशी एक समान वागतो. सर्वांच्या अंतरंगात एक समान वसलेला.
१०८	सम्मितः	सर्वमान्य. जो सर्व योग्य पदार्थांनी जाणला जाऊ शकतो.
१०९	समः	जो सर्व काळी, सर्व स्थळी, सर्वत्र एकसम असलेला.
११०	अमोघः	ज्याचे स्तवन, पूजन उपयुक्त आहे असा तो. ज्याचे संकल्प सत्यात उतरतात.
१११	पुण्डरीकाक्षः	कमलनयन असलेला. हृदयरूपी कमळात वसणारा.
११२	वृषकर्मा	ज्याची सर्व कर्मे धर्मानुसार असतात असा तो.
११३	वृषाकृतिः	धर्मासाठी अवतार धारण करणारा.
११४	रुद्रः	शिवस्वरूप. रौद्ररूप. अंतिम काळी पापासंबंधी पश्चाताप करायला लावणारा.
११५	बहुशिरः	अनेक मस्तके असणारा.
११६	बभ्रुः	जगाचे पालन-पोषण करणारा.
११७	विश्वयोनिः	ब्रह्मांंडाचा गर्भ. ज्याच्या उदरातून ब्रह्मांडाची उत्पत्ती झाली.
११८	शुचिश्रवाः	जो सर्वकाही चांगलं ऐकतो, जाणतो. ज्याचे श्रवण करणे पवित्र मानले जाते.
११९	अमृतः	अमर. अमृतस्वरूप.
१२०	शाश्वतः-स्थाणुः	जो शाश्वत आणि स्थिर आहे.
१२१	वरारोहः	ज्याच्या मांड्या श्रेष्ठ आहेत
१२२	महातपः	ज्याचे सृष्टविषयीचे ज्ञान श्रेष्ठ आहे. ज्याचे तप, ऐश्वर्यादी ज्ञान श्रेष्ठ आहे
१२३	सर्वगः	सर्वव्यापी
१२४	सर्वविद्भानुः	सर्वज्ञानी, तेजोमय
१२५	विष्वक्सेनः	ज्याच्या विरुद्ध कोणीही टिकू शकत नाही.
१२६	जनार्दनः	भक्त ज्याची आराधना करतात. जो भक्तांना आनंदादी सुख देतो.
१२७	वेदः	वेदस्वरूप
१२८	वेदविद्	वेद जाणणारा
१२९	अव्यंगः	परिपूर्ण
१३०	वेदांगः	वेद ज्याचे अंग आहेत
१३१	वेदवित्	वेदांचा विचार करणारा
१३२	कविः	सर्वकाही जाणणारा
१३३	लोकाध्यक्षः	सर्व लोकांचा प्रमुख.
१३४	सुराध्यक्षः	सर्व देवांचा प्रमुख
१३५	धर्माध्यक्षः	सर्व धर्मांचा प्रमुख
१३६	कृताकृतः	कार्यकारणरूप
१३७	चतुरात्मा	चार प्रमुख शक्तींचे स्वरूप
१३८	चतुर्व्यूहः	चार प्रकारचे रूप (वासुदेव, प्रद्युम्न, अनिरुद्ध आणि संकर्षण)असणारा
१३९	चतुर्दंष्ट्रः	नृसिंहासारख्या चार सुळ्या असणारा.
१४०	चतुर्भुजः	चार हात (लक्ष्मीसह) असणारा
१४१	भ्राजिष्णुः	तेजस्वी
१४२	भोजनम्	He who is the sense-objects
१४३	भोक्ता	उपभोग घेणारा
१४४	सहिष्णुः	सहिष्णुता असणारा
१४५	जगदादिजः	ब्रह्मांडाच्या निर्मिती पूर्वीपासूनचा
१४६	अनघः	दोष-पाप रहित
१४७	विजयः	नित्य विजेता
१४८	जेता	सर्वकाही जिंकणारा
१४९	विश्वयोनिः	विश्वाचे उत्पत्तीस्थान
१५०	पुनर्वसुः	पुन्हा पुन्हा नित्य स्थापन होणारा
१५१	उपेन्द्रः	इंद्रापेक्षा श्रेष्ठ
१५२	वामनः	वामन अवतारी
१५३	प्रांशुः	महाकाय
१५४	अमोघः	श्रेष्ठ कृत्य करणारा
१५५	शुचिः	अत्यंत शुद्ध आणि पवित्र
१५६	ऊर्जितः	नित्य बल आणि ऐश्वर्य युक्त
१५७	अतीन्द्रः	इंद्राच्याही पुढे
१५८	संग्रहः	प्रलयकाळी सर्वकाही शुभ ज्याच्यात समावतो तो
१५९	सर्गः	जगाच्या उत्पत्तीस कारणीभूत
१६०	धृतात्मा	विकाराच्या आधीन न होता आपले मूळरूप कायम ठेवणारा
१६१	नियमः	सर्व ब्रह्मांडाचे, शास्त्राचे उचित नियम ज्याच्यात आहेत तो
१६२	यमः	प्रलयकाळी सर्वकाही नष्ट करणारा
१६३	वेद्यः	जाणून घेण्यास योग्य
१६४	वैद्यः	चिकित्सक
१६५	सदायोगी	योगी पुरुष
१६६	वीरहा	महा-वीर
१६७	माधवः	लक्ष्मी-पती
१६८	मधुः	मधासारखा उत्तम गोड
१६९	अतीन्द्रियः	इंद्रियातीत
१७०	महामायः	माया त्याच्यापुढे क्षुल्लक आहे
१७१	महोत्साहः	उत्स्फूर्त, ज्याच्या प्राप्तीने उत्साह वाढतो
१७२	महाबलः	ज्याच्यापेक्षा बलवान कुणीही नाही
१७३	महाबुद्धिः	परमज्ञानी
१७४	महावीर्यः	महा पराक्रमी
१७५	महाशक्तिः	अति बलवान
१७६	महाद्युतिः	अति तेजस्वी
१७७	अनिर्देश्यवपुः	ज्याचे निश्चित वर्णन करणे अवघड आहे
१७८	श्रीमान्	ऐश्वर्ययुक्त
१७९	अमेयात्मा	ज्याचे मोजमाप करता येत नाही
१८०	महाद्रिधृक्	मोठमोठे पर्वत सहज धारण करणारा
१८१	महेष्वासः	अजस्र शारङ्ग धनुर्धारी
१८२	महीभर्ता	धरणी/भूमातेचा पती
१८३	श्रीनिवासः	जेथे शरीलक्ष्मीचा नित्य वास असतो
१८४	सतां गतिः	सज्जनांचा मार्गदर्शक, सत्पुरुषांचे अंतिम ध्येय
१८५	अनिरुद्धः	ज्याला कुणीही रोखू शकत नाही
१८६	सुरानन्दः	देव/सज्जनांना आनंद देणारा
१८७	गोविन्दः	गोपालक, गोरक्षक किंवा पृथ्वीचा स्वामी
१८८	गोविदां-पतिः	महाज्ञानी पुरुषांचा स्वामी
१८९	मरीचिः	सूर्य/तेज/प्रकाश स्वरूप
१९०	दमनः	विनाशक/अवगुणांचं दमन करणारा
१९१	हंसः	राजहंस
१९२	सुपर्णः	सुंदर पंख युक्त किंवा गरुड स्वरूप
१९३	भुजगोत्तमः	सापातील उत्तम असा तो
१९४	हिरण्यनाभः	ब्रह्मांंड
१९५	सुतपाः	सर्वोत्तम प्रकारचे तप
१९६	पद्मनाभः	नाभीत कमल असलेला
१९७	प्रजापतिः	सजीवांचा स्वामी
१९८	अमृत्युः	ज्याचा मृत्यू होत नाही
१९९	सर्वदृक्	सर्व काही पहाणारा
२००	सिंहः	सिंह (सिंहाप्रमाणे पराक्रमी)
२०१	सन्धाता	व्यक्ती आणि कर्मफळ यांची सांगड घालून देणारा
२०२	सन्धिमान्	परिस्थितीची जाणीव असणारा
२०३	स्थिरः	स्थिर, (काया, वाचा, मने)
२०४	अजः	सज्जनांना स्वतः होऊन जवळ करणारा, ब्रह्मा
२०५	दुर्मषणः	जो कधी पराभूत होऊ शकत नाही. ज्याचे तेज, शक्ती बल इत्यादी सामान्य माणसाला आणि दुर्जनांना सहन होऊ शकत नाही
२०६	शास्ता	ज्याचे अनंत ब्रह्मांडावर शासन चालते
२०७	विश्रुतात्मा	ज्याचे वर्णन पुन्हा पुन्हा श्रवण करावेसे वाटणारा.
२०८	सुरारिहा	देवतांच्या शत्रूंचा नाश करणारा
२०९	गुरूः	परमश्रेष्ठ
२१०	गुरूतमः	गुरूंचा गुरू
२११	धाम	सर्व इच्छांचे आणि हेतूंचा आश्रयस्थान
२१२	सत्यः	शाश्वत सत्य.
२१३	सत्यपराक्रमः	ज्याचा पराक्रम कधीही व्यर्थ जात नाही.
२१४	निमिषः	ज्याचे डोळे ध्यानात अर्धवट मिटलेले (अर्धोंन्मीलित) आहेत.
२१५	अनिमिषः	नेहमी जागरूक असणारा
२१६	स्रग्वी	वैजयंतीमाला धारण केलेला
२१७	वाचस्पतिः-उदारधीः	बुद्धीचा स्वामी.
२१८	अग्रणीः	भक्तांचे योग्य नेतृत्व करणारा
२१९	ग्रामणीः	प्रमुख नेतृत्व
२२०	श्रीमान्	तेज-ऐश्वर्य इत्यादींनी युक्त
२२१	न्यायः	न्यायस्वरूप
२२२	नेता	भक्तांना दिशा दाखवणारा, नेतृत्व करणारा
२२३	समीरणः	सर्वांना प्रेरणा देणारा. वायु रूपाने भक्तांत वावरणारा.
२२४	सहस्रमूर्धा	हजारो डोकी असणारा
२२५	विश्वात्मा	ब्रम्हांडाचा आत्मा
२२६	सहस्राक्षः	हजारो डोळे असणारा
२२७	सहस्रपात्	हजारो पावले असणारा
२२८	आवर्तनः	चारी युगांचे क्रमशः आवर्तन करून घेणारा
२२९	निवृत्तात्मा	बंधन-मुक्त
२३०	संवृतः	मायेचे आवरण असलेला
२३०	संप्रमर्दनः	सर्वांचे मर्दन करणारा
२३२	अहः संवर्तकः	(सूर्यरूपाने) सर्वांना दिवसाची प्रेरणा, बळ देणारा
२३३	वह्निः	अग्नी
२३४	अनिलः	वारा
२३५	धरणीधरः	पृथ्वीला धारण करणारा
२३६	सुप्रसादः	उत्तम प्रसाद (कर्मफळ) देणारा
२३७	प्रसन्नात्मा	नित्य प्रसन्न असणारा
२३८	विश्वधृक्	विश्वाचे धारण करणारा
२३९	विश्वभुक्	विश्वाचे पालन करणारा
२४०	विभुः	अनेक रूपे धारण केलेला
२४१	सत्कर्ता	सत्कर्म करणारा. सज्जनांच्या कडून सत्कर्म करून घेणारा
२४२	सत्कृतः	सदैव पूजनीय. सज्जन ज्याचे पूजन नियमित पूजन करतात
२४३	साधुः	उत्तम, साधू वृत्तीचा
२४४	जह्नुः	दुर्जनांना दूर सारून सज्जनांना उत्तम पदास नेणारा
२४५	नारायणः	जल ज्याचे निवासस्थान आहे. प्रलयकाळी सर्वांना सामावून घेणारा
२४६	नरः	उत्तम पुरुषाचा अवतार धारण करणारा
२४७	असंख्येयः	ज्याला जाणून घेण्यासाठी संख्याबळसुद्धा अपुरे आहे
२४८	अप्रमेयात्मा	ज्याला जाणून घेण्यासाठी सर्व प्रमेयसुद्धा अपुरे आहे
२४९	विशिष्टः	विशेष स्थान, महती असणारा
२५०	शिष्टकृत्	शासन (नियम) निर्माता.
२५१	शुचिः	शुद्धरूप
२५२	सिद्धार्थः	जो सर्वार्थाने पूर्णसिद्ध आहे
२५३	सिद्धसंकल्पः	योग्य (उच्च-श्रेष्ठ) संकल्प असणारा
२५४	सिद्धिदः	सर्वकाही उत्तर असे देणारा
२५५	सिद्धिसाधनः	सर्व सिद्धीचे साधन असलेला
२५६	वृषाही	सर्वकृतींंचे नियमन करणारा
२५७	वृषभः	आपल्या भक्तांवर उत्तम गोष्टींचा वर्षाव करणारा
२५८	विष्णूः	सर्वव्यापी
२५९	वृषपर्वा	आपल्या भक्तांना उच्च पदावर नेण्यासाठी शिडीसारखे साहाय्य करणारा.
२६०	वृषोदरः	गर्भस्थानी धर्म धारण करणारा
२६१	वर्धनः	वाढणारा, वाढविणारा
२६२	वर्धमानः	कोणत्याही दिशेने वर्धिष्णु होणारा
२६३	विविक्तः	विभक्त
२६४	श्रुतिसागरः	ज्ञानाचा सागर
२६५	सुभुजः	सुंदर भुजा असणारा
२६६	दुर्धरः	ज्याला प्राप्त करणे/जाणून घेणे केवळ अशक्य आहे असा तो
२६७	वाग्मी	योग्य आणि उत्तम बोलणारा
२६८	महेन्द्रः	जो इंद्राचाही देव आहे
२६९	वसुदः	सर्व प्रकारचे धन देणारा
२७०	वसुः	उत्तम संपत्ती (ऐश्वर्य युक्त)
२७१	नैकरूपः	ज्याची अनंत रूपे आहेत असा तो
२७२	बृहद्रूपः	प्रचंड आणि विशालकाय रूप असलेला
२७३	शिपिविष्टः	शिपी म्हणजे किरण; थोडक्यात तेजस्वी किरणांनी युक्त असा तो
२७४	प्रकाशनः	तेजस्वी प्रकाशमान. सर्वांना प्रकाश देणारा
२७५	ओजस्तेजोद्युतिधरः	ओज, तेज आणि द्युती यांना धारण करणारा
२७६	प्रकाशात्मा	स्वयम तेजस्वी
२७७	प्रतापनः	तापदायक (सूर्यासारखा तप्त)
२७८	ऋद्धः	समृद्ध असलेला
२७९	स्पष्टाक्षरः	ओंकार रूपाने युक्त असलेला
२८०	मन्त्रः	जो स्वतः एक मंत्र आहे. (किंवा मंत्र आणि विष्णू हे अभिन्न आहेत.)
२८१	चन्द्रांशुः	चांद्रकिरणांसारखा शीतल, आल्हाददायक आणि औषधीयुक्त
२८२	भास्करद्युतिः	सूर्याप्रमाणे अत्यंत तेजस्वी
२८३	अमृतांशोद्भवः	अमृतरुपी प्रकाश असलेला चंद्र ज्याच्या पासून निर्माण झाला असा तो
२८४	भानुः	सूर्याप्रमाणे तेजस्वी प्रकाश देणारा
२८५	शशबिन्दुः	चंद्रावर असलेला डाग म्हणजे ससा असे मानून, असा तो चंद्रासारखा
२८६	सुरेश्वरः	देवांचाही देव
२८७	औषधम्	जो औषधी सम आहे, किंवा औषधांनी युक्त आहे असा तो.
२८८	जगतः सेतुः	संसाररूपी सागर ओलांडण्यासाठी लागणारा सेतू. किंवा संपूर्ण जग ज्याने एकत्र बांधून ठेवले आहे असा तो
२८९	सत्यधर्मपराक्रमः	सत्य, धर्म आणि पराक्रम ज्याच्यात सामावले आहेत असा तो
२९०	भूतभव्यभवन्नाथः	भूतकाळ, वर्तमानकाळ आणि भविष्यकाळाचा स्वामी
२९१	पवनः	वायुरूपाने जगात सर्वत्र वावरणारा असा तो
२९२	पावनः	गती देणारा. शुद्ध करणारा
२९३	अनलः	अग्निरूप असलेला
२९४	कामहा	सर्व काम (इच्छांंचे) दमण करणारा
२९५	कामकृत्	सर्व इच्छांची पूर्तता करणारा
२९६	कान्तः	तेजस्वी कांती असलेला
२९७	कामः	सज्जनांनी ज्याची कामना करावी असा तो
२९८	कामप्रदः	इच्छित गोष्टींची पूर्तता करणारा
२९९	प्रभुः	परमेश्वर
३००	युगादिकृत्	युगकर्ता
३०१	युगावर्तः	The law behind time
३०२	नैकमायः	ज्याची रूपे अनंत आहेत असा
३०३	महाशनः	जो सर्व गिळंकृत करतो असा
३०४	अदृश्यः	अदृश्य( डोळ्यांना सहज न दिसणारा)
३०५	व्यक्तरूपः	योग्यांना दिसू शकेल असा
३०६	सहस्रजित्	ज्याने हजारोंना जिंकले आहे असा
३०७	अनन्तजित्	सदैव जिंकणारा
३०८	इष्टः	वैदिक यज्ञापासून उत्पन्न झालेला
३०९	विशिष्टः	एकमेवाद्वितीय
३१०	शिष्टेष्टः	अतिशय आपलासा वाटणारा
३११	शिखंडी	श्रीकृष्णाच्या रूपात त्याच्या शिरपेचात असलेल्या मोरपिसांनी अवतरलेला
३१२	नहुषः	सर्व प्राणिमात्रांना आपल्या मायेने बांधणारा
३१३	वृषः	धर्मरूप असणारा
३१४	क्रोधहा	ज्याने राग नाहीसा केला आहे असा
३१५	क्रोधकृत्कर्ता	क्रोधी माणसाचा नाश करणारा. क्रोधाचा नाश करणारा किंवा योग्यवेळी क्रोध करणारा
३१६	विश्वबाहुः	आपल्या हातांनी विश्व व्यापणारा
३१७	महीधरः	पृथ्वीला धारण केलेला
३१८	अच्युतः	कधीही न ढळणारा
३१९	प्रथितः	जो सर्वांना माहीत आहे. जो सर्वत्र प्रसिद्ध आहे
३२०	प्राणः	सर्व प्राणिमात्रांचा प्राण असलेला
३२१	प्राणदः	प्राण ( जीवन) देणारा
३२२	वासवानुजः	इंद्रबंधु
३२३	अपां-निधिः	जलाची समृद्धी असलेला
३२४	अधिष्ठानम्	सर्वांच्या मुळाशी ज्याचे स्थान आहे
३२५	अप्रमत्तः	कधीही आणि कुणावरही अन्याय न करणारा
३२६	प्रतिष्ठितः	स्वस्थानी पूर्णपणे स्थिर असलेला
३२७	स्कन्दः	कार्तिकस्वामी. अमृतरूपाने वाहणारा
३२८	स्कन्दधरः	धर्ममार्गाचे धारण करणारा
३२९	धूर्यः	संपूर्ण सजीवसृष्टीची धुरा वाहणारा
३३०	वरदः	उत्तम वरदान देणारा
३३१	वायुवाहनः	सात विशिष्ट क्षेत्रात सात प्रकारचे वायू वाहतात; त्या वायूंचे वहन करणारा
३३२	वासुदेवः	वसुदेवपुत्र. स्वशक्तीने सर्व जीवांचे वसन करणारा
३३३	बृहद्भानुः	अफाट तेज असलेला. भानू म्हणजे सूर्य,जो सूर्यमालेत सर्वात बलवान आहे; त्या सूर्यापेक्षाही बलवान असलेला
३३४	आदिदेवः	मूळ परमेश्वर. सृष्टीच्या पूर्वीपासूनचा मुख्य परमेश्वर
३३५	पुरन्दरः	शत्रूंची महानगरे नष्ट करणारा. मनबुद्धितील दोष त्याप्रमाणे नष्ट करणारा
३३६	अशोकः	ज्याला कोणत्याही प्रकारचा शोक-दुःख नाही असा तो
३३७	तारणः	संसार सागरातून तारून नेणारा
३३८	तारः	सर्वप्राणिमात्रांचा तारक
३३९	शूरः	महापराक्रमी. शूर नावाचा जो पराक्रमी श्रीकृष्णाचा पूर्वज राजा होता, त्याचेच रूप
३४०	शौरिः	महापराक्रमी शूर नावाचा राजाचा वंशज
३४१	जनेश्वरः	समस्त जीवांचा ईश्वर
३४२	अनुकूलः	सर्वांसाठी योग्य असलेला
३४३	शतावर्तः	शेकडो (अनंत) अवतार धारण करणारा
३४४	पद्मी	कमळ धारण करणारा
३४५	पद्मनिभेक्षणः	कमळासारखे डोळे असलेला
३४६	पद्मनाभः	ज्याच्या नाभीतून कमळ उमलले असा तो
३४७	अरविन्दाक्षः	कमळाप्रमाणे डोळे असलेला
३४८	पद्मगर्भः	कमळरुपी हृदयात ध्यान करण्यायोग्य
३४९	शरीरभृत्	विविध शरीर धारण करणारा/ज्याचा सर्वांच्या शरीरात निवास आहे असा तो
३५०	महर्द्धिः	महाविभूती असलेला
३५१	ऋद्धः	ज्याने स्वतःला ब्रह्मांडा प्रमाणे विस्तारित केले असा तो
३५२	वृद्धात्मा	अति प्राचीन
३५३	महाक्षः	विशाल नेत्र असलेला
३५४	गरुडध्वजः	गरुड चिन्हांकित ध्वज असलेला
३५५	अतुलः	अतुल म्हणजे ज्याची तुलना होऊ शकत नाही असा
३५६	शरभः	सर्वांच्या शरीरात विराजमान असलेला असा तो
३५७	भीमः	महा बलढ्या
३५८	समयज्ञः	सर्वांना समभावाने जाणणारा/उत्पत्ती स्थिती आणि लय यांना जाणणारा
३५९	हविर्हरिः	यज्ञातील हविर्द्रव्य ग्रहण करणारा
३६०	सर्वलक्षणलक्षण्यः	सर्व प्रकारचे उत्तम लक्षण धारण केलेला
३६१	लक्ष्मीवान्	लक्ष्मीयुक्त असा तो
३६२	समितिञ्जयः	युद्धात नेहमी विजय प्राप्त करणारा
३६३	विक्षरः	ज्याचा नाश होऊ शकत नाही असा तो
३६४	रोहितः	ज्याने मत्स्य अवतार धारण केला होता असा तो
३६५	मार्गः	सत्याचा मार्ग असलेला
३६६	हेतुः	जीवनाचा अंतिम हेतू
३६७	दामोदरः	ज्याच्या पोटाला एक विशिष्ट दोर आहे असा तो
३६८	सहः	सर्वकाही सहन करणारा
३६९	महीधरः	पृथ्वी धारण करणारा
३७०	महाभागः	यज्ञातील सर्वात मोठा भाग घेणारा
३७१	वेगवान्	अतिशय वेग असलेला
३७२	अमिताशनः	सर्व काही पचवणारा
३७३	उद्भवः	जगाच्या उत्पत्तीचे मूळ
३७४	क्षोभणः	क्षोभ/आंदोलन करणारा
३७५	देवः	परमेश्वर
३७६	श्रीगर्भः	ज्याच्या गर्भात श्री म्हणजे वैभव आहे असा तो
३७७	परमेश्वरः	देवांचा ही देव	३७८	करणम्	संसाराच्या उत्पत्तीचे साधन
३७९	कारणम्	संसाराच्या उत्पत्तीचे कारण
३८०	कर्ता	सर्व काही निर्माण करणारा
३८१	विकर्ता	निरनिराळी ब्रह्मांडे निर्माण करणारा
३८२	गहनः	समजण्यास अतिशय गहन (क्लिष्ट) असणारा
३८३	गुहः	योगमायेचा पडदा टाकणारा/ह्रदयस्थ, ह्रदयात राहणारा
३८४	व्यवसायः	ज्ञानमात्र स्वरूप
३८५	व्यवस्थानः	संपूर्ण विश्वाची व्यवस्था राखणारा
३८६	संस्थानः	प्रलयकाळी सर्वांना सामावून घेणारा
३८७	स्थानदः	प्रत्येकाला योग्य असे स्थान देणारा
३८८	ध्रुवः	अढळपद असलेला
३८९	परर्धिः	श्रेष्ठ असे प्रकटस्वरूप असलेला
३९०	परमस्पष्टः	श्रेष्ठ वैभव आणि द्न्यान असलेला
३९१	तुष्टः	भक्तांच्या कोणत्याही सेवेने सहज प्रसन्न होणारा
३९२	पुष्टः	जो एकदम परिपूर्ण/तृप्त आहे असा तो
३९३	शुभेक्षणः	शुभस्वरूप असलेला/केवळ दर्शनाने पुनीत करणारा
३९४	रामः	ज्याच्यास्वरूपात सर्वजण रममाण होतात असा तो
३९५	विरामः	ज्याच्या स्वरूपात सर्वजण विरून जाऊ इच्छितात असा तो
३९६	विरजः	विषयसेवनाची आवड नसलेला/सर्व मोह विरहित
३९७	मार्गः	योग्य ती दिशा आहे असा तो
३९८	नेयः	योग्य मार्गदर्शन करणारा
३९९	नयः	सर्वांचे नेतृत्व करणारा
४००	अनयः	ज्याच्या पुढे कोणीही नाही असा तो
४०१	वीरः	The valiant
४०२	शक्तिमतां श्रेष्ठः	The best among the powerful
४०३	धर्मः	The law of being
४०४	धर्मविदुत्तमः	The highest among men of realisation
४०५	वैकुण्ठः	Lord of supreme abode, Vaikuntha
४०६	पुरुषः	One who dwells in all bodies
४०७	प्राणः	Life
४०८	प्राणदः	Giver of life
४०९	प्रणवः	He who is praised by the gods
४१०	पृथुः	The expanded
४११	हिरण्यगर्भः	The creator
४१२	शत्रुघ्नः	The destroyer of enemies
४१३	व्याप्तः	The pervader
४१४	वायुः	The air
४१५	अधोक्षजः	One whose vitality never flows downwards
४१६	ऋतुः	The seasons
४१७	सुदर्शनः	He whose meeting is auspicious
४१८	कालः	He who judges and punishes beings
४१९	परमेष्ठी	One who is readily available for experience within the heart
४२०	परिग्रहः	The receiver
४२१	उग्रः	The terrible
४२२	संवत्सरः	The year
४२३	दक्षः	The smart
४२४	विश्रामः	The resting place
४२५	विश्वदक्षिणः	The most skilful and efficient
४२६	विस्तारः	The extension
४२७	स्थावरस्स्थाणुः	The firm and motionless
४२८	प्रमाणम्	The proof
४२९	बीजमव्ययम्	The Immutable Seed
४३०	अर्थः	He who is worshiped by all
४३१	अनर्थः	One to whom there is nothing yet to be fulfilled
४३२	महाकोशः	He who has got around him great sheaths
४३३	महाभोगः	He who is of the nature of enjoyment
४३४	महाधनः	He who is supremely rich
४३५	अनिर्विण्णः	He who has no discontent
४३६	स्थविष्ठः	One who is supremely huge
४३७	अभूः	One who has no birth
४३८	धर्मयूपः	The post to which all dharma is tied
४३९	महामखः	The great sacrificer
४४०	नक्षत्रनेमिः	The nave of the stars
४४१	नक्षत्री	The Lord of the stars (the moon)
४४२	क्षमः	He who is supremely efficient in all undertakings
४४३	क्षामः	He who ever remains without any scarcity
४४४	समीहनः	One whose desires are auspicious
४४५	यज्ञः	One who is of the nature of yajna
४४६	इज्यः	He who is fit to be invoked through yajna
४४७	महेज्यः	One who is to be most worshiped
४४८	क्रतुः	The animal-sacrifice
४४९	सत्रम्	Protector of the good
४५०	सतांगतीः	Refuge of the good
४५१	सर्वदर्शी	All-knower
४५२	विमुक्तात्मा	The ever-liberated self
४५३	सर्वज्ञः	Omniscient
४५४	ज्ञानमुत्तमम्	The Supreme Knowledge
४५५	सुव्रतः	He who ever-performing the pure vow
४५६	सुमुखः	One who has a charming face
४५७	सूक्ष्मः	The subtlest
४५८	सुघोषः	Of auspicious sound
४५९	सुखदः	Giver of happiness
४६०	सुहृत्	Friend of all creatures
४६१	मनोहरः	The stealer of the mind
४६२	जितक्रोधः	One who has conquered anger
४६३	वीरबाहुः	Having mighty arms
४६४	विदारणः	One who splits asunder
४६५	स्वापनः	One who puts people to sleep
४६६	स्ववशः	He who has everything under His control
४६७	व्यापी	All-pervading
४६८	नैकात्मा	Many souled
४६९	नैककर्मकृत्	One who does many actions
४७०	वत्सरः	The abode
४७१	वत्सलः	The supremely affectionate
४७२	वत्सी	The father
४७३	रत्नगर्भः	The jewel-wombed
४७४	धनेश्वरः	The Lord of wealth
४७५	धर्मगुब्	One who protects dharma
४७६	धर्मकृत्	One who acts according to dharma
४७७	धर्मी	The supporter of dharma
४७८	सत्	existence
४७८	असत्	illusion
४८०	क्षरम्	He who appears to perish
४८१	अक्षरम्	Imperishable
४८२	अविज्ञाता	The non-knower (The knower being the conditioned soul within the body)
४८३	सहस्रांशुः	The thousand-rayed
४८४	विधाता	All supporter
४८५	कृतलक्षणः	One who is famous for His qualities
४८६	गभस्तिनेमिः	The hub of the universal wheel
४८७	सत्त्वस्थः	Situated in sattva
४८८	सिंहः	The lion
४८९	भूतमहेश्वरः	The great lord of beings
४९०	आदिदेवः	The first deity
४९१	महादेवः	The great deity
४९२	देवेशः	The Lord of all devas
४९३	देवभृद्गुरूः	Advisor of Indra
४९४	उत्तरः	He who lifts us from the ocean of samsara
४९५	गोपतिः	The shepherd
४९६	गोप्ता	The protector
४९७	ज्ञानगम्यः	One who is experienced through pure knowledge
४९८	पुरातनः	He who was even before time
४९९	शरीरभूतभृत्	One who nourishes the nature from which the bodies came
५००	भोक्ता	The enjoyer
५०१	कपीन्द्रः	Lord of the monkeys (Rama)
५०२	भूरिदक्षिणः	He who gives away large gifts
५०३	सोमपः	One who takes Soma in the yajnas
५०४	अमृतपः	One who drinks the nectar
५०५	सोमः	One who as the moon nourishes plants
५०६	पुरुजित्	One who has conquered numerous enemies
५०७	पुरुसत्तमः	The greatest of the great
५०८	विनयः	He who humiliates those who are unrighteous
५०९	जयः	The victorious
५१०	सत्यसन्धः	Of truthful resolution
५११	दाशार्हः	One who was born in the Dasarha race
५१२	सात्त्वतां पतिः	The Lord of the Satvatas
५१३	जीवः	One who functions as the ksetrajna
५१४	विनयितासाक्षी	The witness of modesty
५१५	मुकुन्दः	The giver of liberation
५१६	अमितविक्रमः	Of immeasurable prowess
५१७	अम्भोनिधिः	The substratum of the four types of beings
५१८	अनन्तात्मा	The infinite self
५१९	महोदधिशयः	One who rests on the great ocean
५२०	अन्तकः	The death
५२१	अजः	Unborn
५२२	महार्हः	One who deserves the highest worship
५२३	स्वाभाव्यः	Ever rooted in the nature of His own self
५२४	जितामित्रः	One who has conquered all enemies
५२५	प्रमोदनः	Ever-blissful
५२६	आनन्दः	A mass of pure bliss
५२७	नन्दनः	One who makes others blissful
५२८	नन्दः	Free from all worldly pleasures
५२९	सत्यधर्मा	One who has in Himself all true dharmas
५३०	त्रिविक्रमः	One who took three steps
५३१	महर्षिः कपिलाचार्यः	He who incarnated as Kapila, the great sage
५३२	कृतज्ञः	The knower of the creation
५३३	मेदिनीपतिः	The Lord of the earth
५३४	त्रिपदः	One who has taken three steps
५३५	त्रिदशाध्यक्षः	The Lord of the three states of consciousness
५३६	महाशृंगः	Great-horned (Matsya)
५३७	कृतान्तकृत्	Destroyer of the creation
५३८	महावराहः	The great boar
५३९	गोविन्दः	One who is known through Vedanta
५४०	सुषेणः	He who has a charming army
५४१	कनकांगदी	Wearer of bright-as-gold armlets
५४२	गुह्यः	The mysterious
५४३	गभीरः	The unfathomable
५४४	गहनः	Impenetrable
५४५	गुप्तः	The well-concealed
५४६	चक्रगदाधरः	Bearer of the disc and mace
५४७	वेधाः	Creator of the universe
५४८	स्वांगः	One with well-proportioned limbs
५४९	अजितः	Vanquished by none
५५०	कृष्णः	Dark-complexioned
५५१	दृढः	The firm
५५२	संकर्षणोऽच्युतः	He who absorbs the whole creation into His nature and never falls away from that nature
५५३	वरुणः	One who sets on the horizon (Sun)
५५४	वारुणः	The son of Varuna (Vasistha or Agastya)
५५५	वृक्षः	The tree
५५६	पुष्कराक्षः	Lotus eyed
५५७	महामनः	Great-minded
५५८	भगवान्	One who possesses six opulences
५५९	भगहा	One who destroys the six opulences during pralaya
५६०	आनन्दी	One who gives delight
५६१	वनमाली	One who wears a garland of forest flowers
५६२	हलायुधः	One who has a plough as His weapon
५६३	आदित्यः	Son of Aditi
५६४	ज्योतिरादित्यः	The resplendence of the sun
५६५	सहिष्णुः	One who calmly endures duality
५६६	गतिसत्तमः	The ultimate refuge for all devotees
५६७	सुधन्वा	One who has Shaarnga
५६८	खण्डपरशु:	One who holds an axe
५६९	दारुणः	Merciless towards the unrighteous
५७०	द्रविणप्रदः	One who lavishly gives wealth
५७१	दिवःस्पृक्	Sky-reaching
५७२	सर्वदृग्व्यासः	One who creates many men of wisdom
५७३	वाचस्पतिरयोनिजः	One who is the master of all vidyas and who is unborn through a womb
५७४	त्रिसामा	One who is glorified by Devas, Vratas and Saamans
५७५	सामगः	The singer of the sama songs
५७६	साम	The Sama Veda
५७७	निर्वाणम्	All-bliss
५७८	भेषजम्	Medicine
५७९	भृषक्	Physician
५८०	संन्यासकृत्	Institutor of sannyasa
५८१	समः	Calm
५८२	शान्तः	Peaceful within
५८३	निष्ठा	Abode of all beings
५८४	शान्तिः	One whose very nature is peace
५८५	परायणम्	The way to liberation
५८६	शुभांगः	One who has the most beautiful form
५८७	शान्तिदः	Giver of peace
५८८	स्रष्टा	Creator of all beings
५८९	कुमुदः	He who delights in the earth
५९०	कुवलेशयः	He who reclines in the waters
५९१	गोहितः	One who does welfare for cows
५९२	गोपतिः	Husband of the earth
५९३	गोप्ता	Protector of the universe
५९४	वृषभाक्षः	One whose eyes rain fulfilment of desires
५९५	वृषप्रियः	One who delights in dharma
६९६	अनिवर्ती	One who never retreats
५९७	निवृतात्मा	One who is fully restrained from all sense indulgences
५९८	संक्षेप्ता	The involver
५९९	क्षेमकृत्	Doer of good
६००	शिवः	Auspiciousness
६०१	श्रीवत्सवत्साः	One who has sreevatsa on His chest
६०२	श्रीवासः	Abode of Sree
६०३	श्रीपतिः	Lord of Laksmi
६०४	श्रीमतां वरः	The best among glorious
६०५	श्रीदः	Giver of opulence
६०६	श्रीशः	The Lord of Sree
६०७	श्रीनिवासः	One who dwells in the good people
६०८	श्रीनिधिः	The treasure of Sree
६०९	श्रीविभावनः	Distributor of Sree
६१०	श्रीधरः	Holder of Sree
६११	श्रीकरः	One who gives Sree
६१२	श्रेयः	Liberation
६१३	श्रीमान्	Possessor of Sree
६१४	लोकत्रयाश्रयः	Shelter of the three worlds
६१५	स्वक्षः	Beautiful-eyed
६१६	स्वङ्गः	Beautiful-limbed
६१७	शतानन्दः	Of infinite varieties and joys
६१८	नन्दिः	Infinite bliss
६१९	ज्योतिर्गणेश्वरः	Lord of the luminaries in the cosmos
६२०	विजितात्मा	One who has conquered the sense organs
६२१	विधेयात्मा	One who is ever available for the devotees to command in love
६२२	सत्कीर्तिः	One of pure fame
६२३	छिन्नसंशयः	One whose doubts are ever at rest
६२४	उदीर्णः	The great transcendent
६२५	सर्वतश्चक्षुः	One who has eyes everywhere
६२६	अनीशः	One who has none to Lord over Him
६२७	शाश्वतः-स्थिरः	One who is eternal and stable
६२८	भूशयः	One who rested on the ocean shore (Rama)
६२९	भूषणः	One who adorns the world
६३०	भूतिः	One who is pure existence
६३१	विशोकः	Sorrowless
६३२	शोकनाशनः	Destroyer of sorrows
६३३	अर्चिष्मान्	The effulgent
६३४	अर्चितः	One who is constantly worshipped by His devotees
६३५	कुम्भः	The pot within whom everything is contained
६३६	विशुद्धात्मा	One who has the purest soul
६३७	विशोधनः	The great purifier
६३८	अनिरुद्धः	He who is invincible by any enemy
६३९	अप्रतिरथः	One who has no enemies to threaten Him
६४०	प्रद्युम्नः	Very rich
६४१	अमितविक्रमः	Of immeasurable prowess
६४२	कालनेमीनिहा	Slayer of Kalanemi
६४३	वीरः	The heroic victor
६४४	शौरी	One who always has invincible prowess
६४५	शूरजनेश्वरः	Lord of the valiant
६४६	त्रिलोकात्मा	The self of the three worlds
६४७	त्रिलोकेशः	The Lord of the three worlds
६४८	केशवः	One whose rays illumine the cosmos
६४९	केशिहा	Killer of Kesi
६५०	हरिः	The creator
६५१	कामदेवः	The beloved Lord
६५२	कामपालः	The fulfiller of desires
६५३	कामी	One who has fulfilled all His desires
६५४	कान्तः	Of enchanting form
६५५	कृतागमः	The author of the agama scriptures
६५६	अनिर्देश्यवपुः	Of Indescribable form
६५७	विष्णूः	All-pervading
६५८	वीरः	The courageous
६५९	अनन्तः	Endless
६६०	धनञ्जयः	One who gained wealth through conquest
६६१	ब्रह्मण्यः	Protector of Brahman (anything related to Narayana)
६६२	ब्रह्मकृत्	One who acts in Brahman
६६३	ब्रह्मा	Creator
६६४	ब्रहम	Biggest
६६५	ब्रह्मविवर्धनः	One who increases the Brahman
६६६	ब्रह्मविद्	One who knows Brahman
६६७	ब्राह्मणः	One who has realised Brahman
६६८	ब्रह्मी	One who is with Brahma
६६९	ब्रह्मज्ञः	One who knows the nature of Brahman
६७०	ब्राह्मणप्रियः	Dear to the brahmanas
६७१	महाकर्मः	Of great step
६७२	महाकर्मा	One who performs great deeds
६७३	महातेजा	One of great resplendence
६७४	महोरगः	The great serpent
६७५	महाक्रतुः	The great sacrifice
६७६	महायज्वा	One who performed great yajnas
६७७	महायज्ञः	The great yajna
६७८	महाहविः	The great offering
६७९	स्तव्यः	One who is the object of all praise
६८०	स्तवप्रियः	One who is invoked through prayer
६८१	स्तोत्रम्	The hymn
६८२	स्तुतिः	The act of praise
६८३	स्तोता	One who adores or praises
६८४	रणप्रियः	Lover of battles
६८५	पूर्णः	The complete
६८६	पूरयिता	The fulfiller
६८७	पुण्यः	The truly holy
६८८	पुण्यकीर्तिः	Of Holy fame
६८९	अनामयः	One who has no diseases
६९०	मनोजवः	Swift as the mind
६९१	तीर्थकरः	The teacher of the tirthas
६९२	वसुरेताः	He whose essence is golden
६९३	वसुप्रदः	The free-giver of wealth
६९४	वसुप्रदः	The giver of salvation, the greatest wealth
६९५	वासुदेवः	The son of Vasudeva
६९६	वसुः	The refuge for all
६९७	वसुमना	One who is attentive to everything
६९८	हविः	The oblation
६९९	सद्गतिः	The goal of good people
७००	सत्कृतिः	One who is full of Good actions
७०१	सत्ता	One without a second
७०२	सद्भूतिः	One who has rich glories
७०३	सत्परायणः	The Supreme goal for the good
७०४	शूरसेनः	One who has heroic and valiant armies
७०५	यदुश्रेष्ठः	The best among the Yadava clan
७०६	सन्निवासः	The abode of the good
७०७	सुयामुनः	One who attended by the people dwelling on the banks of Yamuna
७०८	भूतावासः	The dwelling place of the elements
७०९	वासुदेवः	One who envelops the world with Maya
७१०	सर्वासुनिलयः	The abode of all life energies
७११	अनलः	One of unlimited wealth, power and glory
७१२	दर्पहा	The destroyer of pride in evil-minded people
७१३	दर्पदः	One who creates pride, or an urge to be the best, among the righteous
७१४	दृप्तः	One who is drunk with Infinite bliss
७१५	दुर्धरः	The object of contemplation
७१६	अथापराजितः	The unvanquished
७१७	विश्वमूर्तिः	Of the form of the entire Universe
७१८	महामूर्तिः	The great form
७१९	दीप्तमूर्तिः	Of resplendent form
७२०	अमूर्तिमान्	Having no form
७२१	अनेकमूर्तिः	Multi-formed
७२२	अव्यक्तः	Unmanifeset
७२३	शतमूर्तिः	Of many forms
७२४	शताननः	Many-faced
७२५	एकः	The one
७२६	नैकः	The many
७२७	सवः	The nature of the sacrifice
७२८	कः	One who is of the nature of bliss
७२९	किम्	What (the one to be inquired into)
७३०	यत्	Which
७३१	तत्	That
७३२	पदमनुत्तमम्	The unequalled state of perfection
७३३	लोकबन्धुः	Friend of the world
७३४	लोकनाथः	Lord of the world
७३५	माधवः	Born in the family of Madhu
७३६	भक्तवत्सलः	One who loves His devotees
७३७	सुवर्णवर्णः	Golden-coloured
७३८	हेमांगः	One who has limbs of gold
७३९	वरांगः	With beautiful limbs
७४०	चन्दनांगदी	One who has attractive armlets
७४१	वीरहा	Destroyer of valiant heroes
७४२	विषमः	Unequalled
७४३	शून्यः	The void
७४४	घृताशी	One who has no need for good wishes
७४५	अचलः	Non-moving
७४६	चलः	Moving
७४७	अमानी	Without false vanity
७४८	मानदः	One who causes, by His maya, false identification with the body
७४८	मान्यः	One who is to be honoured
७५०	लोकस्वामी	Lord of the universe
७५१	त्रिलोकधृक्	One who is the support of all the three worlds
७५२	सुमेधा	One who has pure intelligence
७५३	मेधजः	Born out of sacrifices
७५४	धन्यः	Fortunate
७५५	सत्यमेधः	One whose intelligence never fails
७५६	धराधरः	The sole support of the earth
७५७	तेजोवृषः	One who showers radiance
७५८	द्युतिधरः	One who bears an effulgent form
७५९	सर्वशस्त्रभृतां वरः	The best among those who wield weapons
७६०	प्रग्रहः	Receiver of worship
७६१	निग्रहः	The killer
७६२	व्यग्रः	One who is ever engaged in fulfilling the devotee's desires
७६३	नैकशृंगः	One who has many horns
७६४	गदाग्रजः	One who is invoked through mantra
७६५	चतुर्मूर्तिः	Four-formed
७६६	चतुर्बाहुः	Four-handed
७६७	चतुर्व्यूहः	One who expresses Himself as the dynamic centre in the four vyoohas
७६८	चतुर्गतिः	The ultimate goal of all four varnas and asramas
७६९	चतुरात्मा	Clear-minded
७७०	चतुर्भावः	The source of the four
७७१	चतुर्वेदविद्	Knower of all four vedas
७७२	एकपात्	One-footed (BG 10.42)
७७३	समावर्तः	The efficient turner
७७४	निवृत्तात्मा	One whose mind is turned away from sense indulgence
७७५	दुर्जयः	The invincible
७७६	दुरतिक्रमः	One who is difficult to be disobeyed
७७७	दुर्लभः	One who can be obtained with great efforts
७७८	दुर्गमः	One who is realised with great effort
७७९	दुर्गः	Not easy to storm into
७८०	दुरावासः	Not easy to lodge
७८१	दुरारिहा	Slayer of the asuras
७८२	शुभांगः	One with enchanting limbs
७८३	लोकसारंगः	One who understands the universe
७८४	सुतन्तुः	Beautifully expanded
७८५	तन्तुवर्धनः	One who sustains the continuity of the drive for the family
७८६	इन्द्रकर्मा	One who always performs gloriously auspicious actions
७८७	महाकर्मा	One who accomplishes great acts
७८८	कृतकर्मा	One who has fulfilled his acts
७८९	कृतागमः	Author of the Vedas
७९०	उद्भवः	The ultimate source
७९१	सुन्दरः	Of unrivalled beauty
७९२	सुन्दः	Of great mercy
७९३	रत्ननाभः	Of beautiful navel
७९४	सुलोचनः	One who has the most enchanting eyes
७९५	अर्कः	One who is in the form of the sun
७९६	वाजसनः	The giver of food
७९७	शृंगी	The horned one
७९८	जयन्तः	The conqueror of all enemies
७९९	सर्वविज्जयी	One who is at once omniscient and victorious
८००	सुवर्णबिन्दुः	With limbs radiant like gold
८०१	अक्षोभ्यः	One who is ever unruffled
८०२	सर्ववागीश्वरेश्वरः	Lord of the Lord of speech
८०३	महाहृदः	One who is like a great refreshing swimming pool
८०४	महागर्तः	The great chasm
८०५	महाभूतः	The great being
८०६	महानिधिः	The great abode
८०७	कुमुदः	One who gladdens the earth
८०८	कुन्दरः	The one who lifted the earth
८०९	कुन्दः	One who is as attractive as Kunda flowers
८१०	पर्जन्यः	He who is similar to rain-bearing clouds
८११	पावनः	One who ever purifies
८१२	अनिलः	One who never slips
८१३	अमृतांशः	One whose desires are never fruitless
८१४	अमृतवपुः	He whose form is immortal
८१५	सर्वज्ञः	Omniscient
८१६	सर्वतोमुखः	One who has His face turned everywhere
८१७	सुलभः	One who is readily available
८१८	सुव्रतः	One who has taken the most auspicious forms
८१९	सिद्धः	One who is perfection
८२०	शत्रुजित्	One who is ever victorious over His hosts of enemies
८२१	शत्रुतापनः	The scorcher of enemies
८२२	न्यग्रोधः	The one who veils Himself with Maya
८२३	उदुम्बरः	Nourishment of all living creatures
८२४		Tree of life
८२५	चाणूरान्ध्रनिषूदनः	The slayer of Canura
८२६	सहस्रार्चिः	He who has thousands of rays
८२७	सप्तजिह्वः	He who expresses himself as the seven tongues of fire (Types of agni)
८२८	सप्तैधाः	The seven effulgences in the flames
८२९	सप्तवाहनः	One who has a vehicle of seven horses (sun)
८३०	अमूर्तिः	Formless
८३१	अनघः	Sinless
८३२	अचिन्त्यः	Inconceivable
८३३	भयकृत्	Giver of fear
८३४	भयनाशनः	Destroyer of fear
८३५	अणुः	The subtlest
८३६	बृहत्	The greatest
८३७	कृशः	Delicate, lean
८३८	स्थूलः	One who is the fattest
८३९	गुणभृत्	One who supports
८४०	निर्गुणः	Without any properties
८४१	महान्	The mighty
८४२	अधृतः	Without support
८४३	स्वधृतः	Self-supported
८४४	स्वास्यः	One who has an effulgent face
८४५	प्राग्वंशः	One who has the most ancient ancestry
८४६	वंशवर्धनः	He who multiplies His family of descendants
८४७	भारभृत्	One who carries the load of the universe
८४८	कथितः	One who is glorified in all scriptures
८४९	योगी	One who can be realised through yoga
८५०	योगीशः	The king of yogis
८५१	सर्वकामदः	One who fulfils all desires of true devotees
८५२	आश्रमः	Haven
८५३	श्रमणः	One who persecutes the worldly people
८५४	क्षामः	One who destroys everything
८५५	सुपर्णः	The golden leaf (Vedas) BG 15.1
८५६	वायुवाहनः	The mover of the winds
८५७	धनुर्धरः	The wielder of the bow
८५७	धनुर्वेदः	One who declared the science of archery
८५९	दण्डः	One who punishes the wicked
८६०	दमयिता	The controller
८६१	दमः	Beautitude in the self
८६२	अपराजितः	One who cannot be defeated
८६३	सर्वसहः	One who carries the entire Universe
८६४	अनियन्ता	One who has no controller
८६५	नियमः	One who is not under anyone's laws
८६६	अयमः	One who knows no death
८६७	सत्त्ववान्	One who is full of exploits and courage
८६८	सात्त्विकः	One who is full of sattvic qualities
८६९	सत्यः	Truth
८७०	सत्यधर्मपराक्रमः	One who is the very abode of truth and dharma
८७१	अभिप्रायः	One who is faced by all seekers marching to the infinite
८७२	प्रियार्हः	One who deserves all our love
८७३	अर्हः	One who deserves to be worshiped
८७४	प्रियकृत्	One who is ever-obliging in fulfilling our wishes
८७५	प्रीतिवर्धनः	One who increases joy in the devotee's heart
८७६	विहायसगतिः	One who travels in space
८७७	ज्योतिः	Self-effulgent
८७८	सुरूचिः	Whose desire manifests as the universe
८७९	हुतभुक्	One who enjoys all that is offered in yajna
८८०	विभुः	All-pervading
८८१	रविः	One who dries up everything
८८२	विरोचनः	One who shines in different forms
८८३	सूर्यः	The one source from where everything is born
८८४	सविता	The one who brings forth the Universe from Himself
८८५	रविलोचनः	One whose eye is the sun
८८६	अनन्तः	Endless
८८७	हुतभुक्	One who accepts oblations
८८८	भोक्ता	One who enjoys
८८९	सुखदः	Giver of bliss to those who are liberated
८९०	नैकजः	One who is born many times
८९१	अग्रजः	The first amongst eternal [ Pradhana Purusha ]. Agra means first and ajah means never born. Both individual souls and Vishnu are eternal but Ishvara is Pradhana Taatva. Hence the word agra.
८९२	अनिर्विण्णः	One who feels no disappointment
८९३	सदामर्षी	One who forgives the trespasses of His devotees
८९४	लोकाधिष्ठानम्	The substratum of the universe
८९५	अद्भुतः	Wonderful
८९६	सनात्	The beginningless and endless factor
८९७	सनातनतमः	The most ancient
८९८	कपिलः	The great sage Kapila
८९९	कपिः	One who drinks water
९००	अव्ययः	The one in whom the universe merges
९०१	स्वस्तिदः	Giver of Svasti
९०२	स्वस्तिकृत्	One who robs all auspiciousness
९०३	स्वस्ति	One who is the source of all auspiciouness
९०४	स्वस्तिभुक्	One who constantly enjoys auspiciousness
९०५	स्वस्तिदक्षिणः	Distributor of auspiciousness
९०६	अरौद्रः	One who has no negative emotions or urges
९०७	कुण्डली	One who wears shark earrings
९०८	चक्री	Holder of the chakra
९०९	विक्रमी	The most daring
९१०	ऊर्जितशासनः	One who commands with His hand
९११	शब्दातिगः	One who transcends all words
९१२	शब्दसहः	One who allows Himself to be invoked by Vedic declarations
९१३	शिशिरः	The cold season, winter
९१४	शर्वरीकरः	Creator of darkness
९१५	अक्रूरः	Never cruel
९१६	पेशलः	One who is supremely soft
९१७	दक्षः	Prompt
९१८	दक्षिणः	The most liberal
९१९	क्षमिणांवरः	One who has the greatest amount of patience with sinners
९२०	विद्वत्तमः	One who has the greatest wisdom
९२१	वीतभयः	One with no fear
९२२	पुण्यश्रवणकीर्तनः	The hearing of whose glory causes holiness to grow
९२३	उत्तारणः	One who lifts us out of the ocean of change
९२४	दुष्कृतिहा	Destroyer of bad actions
९२५	पुण्यः	Supremely pure
९२६	दुःस्वप्ननाशनः	One who destroys all bad dreams
९२७	वीरहा	One who ends the passage from womb to womb
९२८	रक्षणः	Protector of the universe
९२९	सन्तः	One who is expressed through saintly men
९३०	जीवनः	The life spark in all creatures
९३१	पर्यवस्थितः	One who dwells everywhere
९३२	अनन्तरूपः	One of infinite forms
९३३	अनन्तश्रीः	Full of infinite glories
९३४	जितमन्युः	One who has no anger
९३५	भयापहः	One who destroys all fears
९३६	चतुरश्रः	One who deals squarely
९३७	गभीरात्मा	Too deep to be fathomed
९३८	विदिशः	One who is unique in His giving
९३९	व्यादिशः	One who is unique in His commanding power
९४०	दिशः	One who advises and gives knowledge
९४१	अनादिः	One who is the first cause
९४२	भूर्भूवः	The substratum of the earth
९४३	लक्ष्मीः	The glory of the universe
९४४	सुवीरः	One who moves through various ways
९४५	रुचिरांगदः	One who wears resplendent shoulder caps
९४६	जननः	He who delivers all living creatures
९४७	जनजन्मादिः	The cause of the birth of all creatures
९४८	भीमः	Terrible form
९४९	भीमपराक्रमः	One whose prowess is fearful to His enemies
९५०	आधारनिलयः	The fundamental sustainer
९५१	अधाता	Above whom there is no other to command
९५२	पुष्पहासः	He who shines like an opening flower
९५३	प्रजागरः	Ever-awakened
९५४	ऊर्ध्वगः	One who is on top of everything
९५५	सत्पथाचारः	One who walks the path of truth
९५६	प्राणदः	Giver of life
९५७	प्रणवः	Omkara
९५८	पणः	The supreme universal manager
९५९	प्रमाणम्	He whose form is the Vedas
९६०	प्राणनिलयः	He in whom all prana is established
९६१	प्राणभृत्	He who rules over all pranas
९६२	प्राणजीवनः	He who maintains the life-breath in all living creatures
९६३	तत्त्वम्	The reality
९६४	तत्त्वविद्	One who has realised the reality
९६५	एकात्मा	The one self
९६६	जन्ममृत्युजरातिगः	One who knows no birth, death or old age in Himself
९६७	भूर्भुवःस्वस्तरुः	The tree of the three worlds (bhoo=terrestrial, svah=celestial and bhuvah=the world in between)
९६८	तारः	One who helps all to cross over
९६९	सविताः	The father of all
९७०	प्रपितामहः	The father of the father of beings (Brahma)
९७१	यज्ञः	One whose very nature is yajna
९७२	यज्ञपतिः	The Lord of all yajnas
९७३	यज्वा	The one who performs yajna
९७४	यज्ञांगः	One whose limbs are the things employed in yajna
९७५	यज्ञवाहनः	One who fulfils yajnas in complete
९७६	यज्ञभृद्	The ruler of the yajanas
९७७	यज्ञकृत्	One who performs yajna
९७८	यज्ञी	Enjoyer of yajnas
९७९	यज्ञभुक्	Receiver of all that is offered
९८०	यज्ञसाधनः	One who fulfils all yajnas
९८१	यज्ञान्तकृत्	One who performs the concluding act of the yajna
९८२	यज्ञगुह्यम्	The person to be realised by yajna
९८३	अन्नम्	One who is food
९८४	अन्नादः	One who eats the food
९८५	आत्मयोनिः	The uncaused cause
९८६	स्वयंजातः	Self-born
९८७	वैखानः	The one who cut through the earth
९८८	सामगायनः	One who sings the sama songs; one who loves hearing saama chants;
९८९	देवकीनन्दनः	Son of Devaki
९९१	स्रष्टा	Creator
९९१	क्षितीशः	The Lord of the earth
९९२	पापनाशनः	Destroyer of sin
९९३	शंखभृत्	One who has the divine Pancajanya
९९४	नन्दकी	One who holds the Nandaka sword
९९५	चक्री	Carrier of Sudarsana
९९६	शार्ङ्गधन्वा	One who aims His shaarnga bow
९९७	गदाधरः	Carrier of Kaumodaki club
९९८	रथांगपाणिः	One who has the wheel of a chariot as His weapon; One with the strings of the chariot in his hands;
९९९	अक्षोभ्यः	One who cannot be annoyed by anyone
१०००	सर्वप्रहरणायुधः	He who has all implements for all kinds of assault and fight

हे सुद्धा पहा

• श्रीविष्णू
• श्रीलक्ष्मी
• अलक्ष्मी

संदर्भ

1. Aggarwal, Ashwini Kumar (2020-07-31). Vishnu Sahasranama Recitation (इंग्रजी भाषेत). Devotees of Sri Sri Ravi Shankar Ashram.
2. Śarmā, Prema Sumana (1999). हिन्दी वैष्णव भक्तिकाव्य में प्रगतिशील तत्त्व (हिंदी भाषेत). Śiprā Pablikeśansa. ISBN 978-81-7541-036-7.
3. जोशी, होडारकर, महादेवशास्त्री, पद्मजा (2010). भारतीय संस्कृती कोश खंड आठवा. पुणे: भार्तेये संस्कृतीकोश मंडळ, प्रकाशन. pp. ७८८.
4. Saraswati, Swami Satyananda; Saraswati, Swami Vittalananda (2002). Vishnu Sahasranama & Satyanarayana Vrat (इंग्रजी भाषेत). Devi Mandir Publications. ISBN 978-1-877795-51-0.
5. Shri Vishnu Aur Unke Avtar (हिंदी भाषेत). Vani Prakashan. ISBN 978-81-7055-823-1.
6. "विष्णु सहस्रनाम के पाठ से क्या लाभ होने की है मान्यता, जानिए विधि". Jansatta (हिंदी भाषेत). 2019-01-16. 2020-10-26 रोजी पाहिले.

भगवान विष्णूची एक हजार नावे १०७ श्लोकांच्या स्वरूपात लिहिली गेली आहेत आणि स्तोत्रांच्या रूपात त्यांची रचना केली गेली आहे.