१९७१ लोकसभा निवडणुका

Elecciones generales de India de 1971 (es); ভারতের সাধারণ নির্বাচন, ১৯৭১ (bn); élections législatives indiennes de 1971 (fr); १९७१ लोकसभा निवडणुका (mr); Parlamentswahl in Indien 1971 (de); ୧୯୭୧ ଭାରତୀୟ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ (or); splošne volitve v Indiji leta 1971 (sl); 1971年インド総選挙 (ja); Parlamentsvalet i Indien 1971 (sv); הבחירות ללוק סבהה (1971) (he); 1971년 인도 하원 선거 (ko); 1971 Indian general election (en); भारतीय आम चुनाव, १९७१ (hi); 1971 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు (te); ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 1971 (pa); ভাৰতৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচন (as); بھارت کے عام انتخابات، 1971ء (ur); بھارت دیاں عام چوناں 1971 (pnb); 1971 இந்தியப் பொதுத் தேர்தல் (ta) Wahl (de); general election in India (en); élections en Inde (fr); ଭାରତୀୟ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ (or); general election in India (en); בחירות בהודו (he); вибори (uk); இந்தியாவில் பொதுத் தேர்தல் (ta) 1971年選挙 (ja); הבחירות בהודו (1971) (he); ଭାରତୀୟ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ, ୧୯୭୧ (or)

१९७१ लोकसभा निवडणुका 

general election in India
माध्यमे अपभारण करा
विकिपीडिया
प्रकार	भारतीय सार्वत्रिक निवडणुका
स्थान	भारत
कार्यक्षेत्र भाग	भारत
तारीख	मार्च १०, इ.स. १९७१
आरंभ वेळ	मार्च १, इ.स. १९७१
शेवट	मार्च १०, इ.स. १९७१
मागील.	१९६७ लोकसभा निवडणुका
पुढील	१९७७ लोकसभा निवडणुका
यशस्वी उमेदवार	इंदिरा गांधी
उमेदवार	मोरारजी देसाई
अधिकार नियंत्रण  Q3532241
रिसोनेंटेर पेटस्केन सखोलीया ओपनस्ट्रीट मॅप शोधक साधन चित्रित शोध

भारतात १ ते १० मार्च १९७१ दरम्यान पाचव्या लोकसभेचे सदस्य निवडण्यासाठी १९७१ च्या सार्वत्रिक निवडणुका झाल्या. १९४७ मध्ये स्वातंत्र्यानंतर या पाचव्या सार्वत्रिक निवडणुका होत्या. २७ भारतीय राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व ५१८ मतदारसंघांनी केले होते ज्यात प्रत्येकी एक जागा होती.^[१]

इंदिरा गांधींच्या नेतृत्वाखाली, भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (आर) ने एका मोहिमेचे नेतृत्व केले ज्याने गरिबी कमी करण्यावर लक्ष केंद्रित केले आणि पक्षातील फुटीवर मात करून आणि मागील निवडणुकीत गमावलेल्या अनेक जागा परत मिळवून मोठा विजय मिळवला. ^[२]

पार्श्वभूमी

त्यांच्या मागील कार्यकाळात, इंदिरा गांधी आणि पक्ष स्थापनेदरम्यान, विशेषतः मोरारजी देसाई यांच्यात भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसमध्ये अंतर्गत फूट पडली होती. १९६९ मध्ये तिची पक्षातून हकालपट्टी करण्यात आली, त्यामुळे फूट पडली. काँग्रेसचे बहुतेक खासदार आणि तळागाळातील समर्थक गांधींच्या इंडियन नॅशनल काँग्रेस (रिक्विजिशनिस्ट) गटात सामील झाले, ज्याला निवडणूक आयोगाने पूर्वीच्या पक्षाचा उत्तराधिकारी म्हणून मान्यता दिली होती. गांधींना विरोध करणाऱ्या ३१ खासदारांनी भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (संघटन) पक्षाची स्थापना केली.

इंदिरा गांधींचे दुसरे सरकार, नोव्हेंबर १९६९ मध्ये स्थापन झाले आणि मार्च १९७१ मध्ये विसर्जित झाले. हे स्वतंत्र भारतातील पहिले अल्पसंख्याक सरकार होते. विभाजनानंतर, गांधींनी ५२३ जागांच्या संसदेत २२१ जागा घेतल्या; ज्या बहुमतापेक्षा ४१ जागा कमी होत्या. तथापि, द्रविड मुन्नेत्र कळघम (२६ जागा), भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष आणि नुकत्याच तयार झालेला फुटीर गट, भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी) (ज्यांनी होते) यासारख्या डाव्या विचारसरणीच्या पक्षांच्या बाहेरील समर्थनावर अवलंबून राहून गांधी आणि त्यांचे मंत्रिमंडळ सत्तेत राहिले. कम्युनिस्ट पक्षांच्या एकत्र ४२ जागा होत्या. पण डिसेंबर १९७० मध्ये गांधींचे अल्पमतातील सरकार पडेल हे जाणून राष्ट्रपती व्ही.व्ही.गिरी यांनी गांधींच्या शिफारशीनुसार लोकसभा विसर्जित केली.

निकाल

विभाजन होऊनही, सत्ताधारी गटाने भक्कम बहुमत मिळवले.

भारताचा निकाल^[३]

राजकीय पक्ष		मते	जागा
	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (रिक्विजिशनिस्ट)	६,४०,३३,२७४	३५२
	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (संघटन)	१,५२,८५,८५१	१६
	भारतीय जनसंघ	१,०७,७७,११९	२२
	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)	७५,१०,०८९	२५
	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष	९६,३३,६२७	२३
	द्रविड मुन्नेत्र कळघम	५६,२२,७५८	२३
	केरळ काँग्रेस	५,४२,४३१	३
	अखिल भारतीय फॉरवर्ड ब्लॉक	९,६२,९७१	२
	शिरोमणी अकाली दल	१२,७९,८७३	१
	प्रजा सोशलिस्ट पार्टी	१५,२६,०७६	२
	जनता पक्ष	१,३९,०९१	०
	स्वतंत्र पक्ष	४४,९७,९८८	८
	संयुक्त समाजवादी पक्ष	३५,५५,६३९	३
	तेलंगणा प्रजा समीती	१८,७३,५८९	१०
	उत्त्कल काँग्रस	१०,५३,१७६	१
	बांग्ला काँग्रस	५,१८,७८१	१
	इंडियन युनियन मुस्लिम लीग	४,१६,५४५	२
	क्रांतिकारी समाजवादी पक्ष	७,२४,००१	३
	भारती क्रांति दल	३१,८९,८२१	१
	विशाल हरियाणा पक्ष	३,५२,५१४	१
	अखिल भारतीय झारखंड पार्टी	२,७२,५६३	१
	रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया	१,५३,७९४	१
	ऑल पार्टी हिल लीडर्स कॉन्फरन्स	९०,७७२	१
	युनायटेड फ्रंट ऑफ नागालॅंड	८९,५१४	१
	युनायटेड गोअन्स - सेक्वेरिया ग्रुप	५८,४०१	१
	शेतकरी कामगार पक्ष	७,४१,५३५	०
	शिवसेना	२,२७,४६८	०
	अखिल भारतीय हिंदू महासभा	७३,१९१	०
	अपक्ष	१२,२७९,६२९	१४
	नामांकित अँग्लो-इंडियन (२) व नॉर्थ-ईस्ट फ्रंटियर एजन्सी (१)	-	३
	वैध मते	१४,६६,०२,२७६	५२१
	अवैध मते	४९,३४,५२६	-
	एकूण मते	१५,१५,३६,८०२	-
	वैध मतदार	२७,४१,८९,१३२	-

नंतरच्या घडामोडी

१२ जून १९७५ रोजी अलाहाबाद उच्च न्यायालयाने गांधींच्या मतदारसंघातील निवडणूक गैरव्यवहाराच्या कारणास्तव अवैध ठरवला. राजीनामा देण्याऐवजी इंदिरा गांधींनी आणीबाणीची स्थिती आणली व लोकशाही निलंबित केली. १९७७ मध्ये लोकशाही पुनर्संचयित झाल्यानंतर, विरोधी गटाने जनता पक्ष नावाच्या पक्षांची युती स्थापन केली, ज्याने काँग्रेसचा पहिला निवडणूक पराभव केला.

संदर्भ

1. "General Election of India 1971, 5th Lok Sabha" (PDF). Election Commission of India. p. 6. 18 July 2014 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 13 January 2010 रोजी पाहिले.
2. "INKredible India: The story of 1971 Lok Sabha election - All you need to know". Zee News (इंग्रजी भाषेत). 2019-03-07. 8 October 2020 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 2020-12-03 रोजी पाहिले.
3. ECI