Kawalan inventori atau kawalan stok boleh ditakrifkan sebagai "aktiviti menyemak stok kedai".[1] Ia adalah sebuah proses untuk memastikan jumlah bekalan yang betul tersedia dalam perniagaan.[2] Walau bagaimanapun, definisi yang lebih berfokus mengambil kira amalan berkaedah yang lebih berasaskan sains bukan sahaja mengesahkan inventori perniagaan tetapi juga memaksimumkan jumlah keuntungan daripada jumlah pelaburan inventori yang paling sedikit tanpa menjejaskan kepuasan pelanggan.[3] Aspek lain dalam kawalan inventori termasuklah meramalkan permintaan masa hadapan, pengurusan rantaian bekalan, kawalan pengeluaran, fleksibiliti kewangan, data pembelian, pencegahan kerugian dan perolehan serta kepuasan pelanggan.[4]
Lanjutan daripada kawalan inventori ialah sistem kawalan inventori. Ini mungkin datang dalam bentuk sistem teknologi dan aspek perisian yang digunakan untuk mengurus pelbagai aspek masalah inventori,[5] atau ia mungkin merujuk kepada metodologi (yang mungkin termasuk penggunaan halangan teknologi) untuk mengendalikan pencegahan kerugian dalam perniagaan.[6][7] Sistem kawalan inventori membolehkan syarikat menilai keadaan semasa mereka berkaitan aset, baki akaun dan laporan kewangan.[2]
Sistem kawalan inventori digunakan untuk memastikan inventori dalam keadaan yang dikehendaki dan pada masa yang sama mampu membekalkan pelanggan dengan secukupnya,[8][9] dan kejayaannya bergantung pada mengekalkan rekod yang jelas secara berkala atau berterusan.[9][10]
Perisian pengurusan inventori sering memainkan peranan penting dalam sistem kawalan inventori moden, menyediakan teknik analisis, pengoptimuman dan ramalan yang tepat pada masanya dan tepat untuk masalah pengurusan inventori yang kompleks.[11][12] Ciri tipikal perisian jenis ini termasuk:[9][12]
Melalui fungsi ini, perniagaan mungkin memperincikan dengan lebih baik apa yang telah dijual, berapa cepat dan pada harga berapa, sebagai contoh. Laporan boleh digunakan untuk meramalkan masa untuk menyimpan stok produk tambahan sekitar hari cuti atau untuk membuat keputusan tentang tawaran istimewa, menghentikan produk dan sebagainya.
Teknik kawalan inventori selalunya bergantung pada kod bar dan teg pengenalan frekuensi radio (RFID) untuk memberikan pengenalan automatik objek inventori—termasuk tetapi tidak terhad kepada barangan niaga, bahan habis pakai, aset tetap, alat edaran, buku perpustakaan dan peralatan modal —yang seterusnya boleh diproses dengan perisian pengurusan inventori.[13] Aliran baharu dalam pengurusan inventori ialah melabelkan inventori dan aset dengan Kod QR, yang kemudiannya boleh dibaca dengan telefon pintar untuk menjejaki kiraan dan pergerakan inventori.[14] Sistem baharu ini amat berguna untuk operasi perkhidmatan lapangan, di mana pekerja perlu merekodkan transaksi inventori atau mencari stok inventori di lapangan, jauh dari komputer dan pengimbas pegang tangan.
Kawalan inventori melibatkan pengurusan kuantiti fizikal serta kos barangan semasa ia mengalir melalui rantaian bekalan. Dalam menguruskan harga kos barangan sepanjang rantaian bekalan, beberapa kaedah pengekosan digunakan:
Pengiraan boleh dilakukan untuk tempoh yang berbeza. Sekiranya pengiraan dibuat secara bulanan, maka ia dirujuk kepada kaedah berkala. Dalam kaedah ini, stok yang ada dikira dengan:
Menggunakan kaedah perpetual, pengiraan dilakukan pada setiap transaksi pembelian.
Maka, pengiraan adalah sama berdasarkan pengiraan berkala sama ada mengikut tempoh (periodic) atau secara transaksi (perpetual).
Perbezaannya hanyalah 'periodicity' atau skop pengiraan.
Secara praktiknya, purata harian telah digunakan untuk menghampiri hampir keadaan kaedah kekal.
Sistem kawalan inventori mempunyai kelebihan dan kelemahan, berdasarkan gaya sistem yang sedang dijalankan. Sistem kawalan inventori berkala (fizikal) semata-mata mengambil "kiraan fizikal sebenar dan penilaian semua inventori di tangan ... pada penutupan tempoh perakaunan,"[15] manakala sistem kawalan inventori kekal mengambil kiraan awal keseluruhan inventori dan kemudian memantau dengan teliti sebarang penambahan dan pemadaman apabila ia berlaku.[15][10] Antara kelebihan dan kekurangan sistem ini ialah:
Walaupun ia kadangkala digunakan secara bergantian, pengurusan inventori dan kawalan inventori adalah dua perkara yang berbeza dan setiap satu menyentuh aspek inventori yang berbeza.
Pengurusan inventori ialah istilah yang lebih luas berkaitan dengan peraturan semua aspek inventori, daripada perkara yang sedia ada di gudang kepada cara inventori tiba dan di mana destinasi akhir produk akan berada.[2] Pengurusan ini melibatkan pengesanan inventori dalam gudang di seluruh rantaian bekalan, daripada penyumberan kepada pemenuhan pesanan. Ia merangkumi keseluruhan proses mendapatkan, menyimpan dan mengaut keuntungan daripada barangan atau perkhidmatan.[2]
Manakala, kawalan inventori ialah sebuah proses mengurus stok sebaik sahaja ia tiba di gudang, kedai atau lokasi penyimpanan lain. Ia semata-mata mementingkan mengawal selia apa yang sedia ada, dan melibatkan perancangan untuk jualan dan penghabisan stok, mengoptimumkan inventori untuk faedah maksimum dan mencegah timbunan stok mati.[17]
Inventori tepat dalam masa (JIT), inventori terurus vendor (VMI) dan inventori terurus pelanggan (CMI) ialah beberapa model yang popular yang digunakan oleh organisasi yang ingin mempunyai kawalan pengurusan stok yang lebih menyeluruh.
JIT ialah sebuah model yang cuba menambahkan inventori untuk organisasi hanya apabila inventori diperlukan. Model ini cuba mengelakkan inventori berlebihan dan kos yang berkaitan dengannya. Akibatnya, syarikat menerima inventori hanya apabila keperluan untuk lebih banyak stok semakin hampir.
VMI (inventori terurus vendor) dan (inventori diurus bersama) ialah dua model perniagaan yang mematuhi prinsip inventori JIT. VMI memberikan vendor dalam perhubungan vendor/pelanggan sebuah keupayaan untuk memantau, merancang dan mengawal inventori untuk pelanggan mereka. Pelanggan tidak akan bertanggungjawab untuk membuat pesanan kerana sistem ini akan membuat pengisian semula inventori tepat pada masanya yang meningkatkan kecekapan organisasi.
CMI membenarkan pelanggan memesan dan mengawal inventori mereka daripada vendor/pembekal mereka. Kedua-dua VMI dan CMI memberi manfaat kepada vendor dan juga pelanggan. Vendor akan dapat melihat peningkatan ketara dalam jualan disebabkan peningkatan giliran inventori dan penjimatan kos yang direalisasikan oleh pelanggan mereka, manakala pelanggan menyedari faedah yang sama.