Perumian Kantonis Yale
| Yale | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tulisan Cina Tradisional | 耶魯 | ||||||||||
| Tulisan Cina Ringkas | 耶鲁 | ||||||||||
| Perumian Yale Bahasa Kantonis | yèh lóuh | ||||||||||
| |||||||||||
Perumian Yale untuk bahasa Kantonis dibangunkan oleh sarjana Yale, Gerard P. Kok, untuk buku teks beliau dan Parker Po-fei Huang bertajuk Speak Cantonese, yang pada mulanya diedarkan dalam bentuk kertas curai pada tahun 1952[1] tetapi kemudian diterbitkan pada tahun 1958.[2] Berbeza dengan perumian Yale bagi bahasa Mandarin, ia masih digunakan secara meluas dalam buku dan kamus, terutamanya untuk pembelajar asing bahasa Kantonis. Sistem ini mempunyai beberapa persamaan dengan Hanyu Pinyin kerana konsonan tak bersuara dan tak beraspirasi diwakili oleh huruf-huruf yang secara tradisionalnya digunakan dalam bahasa Inggeris dan kebanyakan bahasa Eropah lain untuk mewakili bunyi bersuara. Sebagai contoh, [p] diwakili sebagai b dalam sistem Yale, manakala pasangan beraspirasinya, [pʰ], diwakili sebagai p.[3] Pelajar di Pusat Bahasa Cina New-Asia Yale-in-China, Universiti Cina Hong Kong, diajar menggunakan perumian Yale.[4]
Awalan
[sunting | sunting sumber]| b
[p] 巴 |
p
[pʰ] 怕 |
m
[m] 媽 |
f
[f] 花 |
|
| d
[t] 打 |
t
[tʰ] 他 |
n
[n] 那 |
l
[l] 啦 | |
| g
[k] 家 |
k
[kʰ] 卡 |
ng
[ŋ] 牙 |
h
[h] 蝦 |
|
| gw
[kʷ] 瓜 |
kw
[kʷʰ] 誇 |
w
[w] 蛙 | ||
| j
[ts] 渣 |
ch
[tsʰ] 叉 |
s
[s] 沙 |
y
[j] 也 |
Akhiran
[sunting | sunting sumber]| a
[aː] 沙 |
aai
[aːi̯] 晒 |
aau
[aːu̯] 筲 |
aam
[aːm] 三 |
aan
[aːn] 山 |
aang
[aːŋ] 省 |
aap
[aːp̚] 圾 |
aat
[aːt̚] 殺 |
aak
[aːk̚] 客 |
| ai
[ɐi̯] 西 |
au
[ɐu̯] 收 |
am
[ɐm] 心 |
an
[ɐn] 新 |
ang
[ɐŋ] 生 |
ap
[ɐp̚] 十 |
at
[ɐt̚] 失 |
ak
[ɐk̚] 塞 | |
| e
[ɛː] 些 |
ei
[ei̯] 四 |
eng
[ɛːŋ] 聲 |
ek
[ɛːk̚] 石 | |||||
| i
[iː] 司 |
iu
[iːu̯] 消 |
im
[iːm] 閃 |
in
[iːn] 先 |
ing
[ɪŋ] 星 |
ip
[iːp̚] 攝 |
it
[iːt̚] 舌 |
ik
[ɪk̚] 色 | |
| o
[ɔː] 蔬 |
oi
[ɔːy̯] 鰓 |
ou
[ou̯] 酥 |
on
[ɔːn] 看 |
ong
[ɔːŋ] 康 |
ot
[ɔːt̚] 割 |
ok
[ɔːk̚] 各 | ||
| u
[uː] 夫 |
ui
[uːy̯] 灰 |
un
[uːn] 寬 |
ung
[ʊŋ] 風 |
ut
[uːt̚] 闊 |
uk
[ʊk̚] 福 | |||
| eu
[œː] 靴 |
eui
[ɵy̯] 去 |
eun
[ɵn] 信 |
eung
[œːŋ] 上 |
eut
[ɵt̚] 摔 |
euk
[œːk̚] 削 | |||
| yu
[yː] 書 |
yun
[yːn] 孫 |
yut
[yːt̚] 雪 |
||||||
| m
[m̩] 唔 |
ng
[ŋ̩] 吳 |
- Hanya m dan ng akhiran boleh digunakan sebagai suku kata sengau berdiri sendiri.
Nada
[sunting | sunting sumber]
Kantonis moden mempunyai sehingga tujuh nada fonemik. Yale Kantonis melambangkan nada ini dengan diakritik dan huruf h.[5][6] Linguistik Cina tradisional menganggap nada dalam suku kata yang berakhir dengan konsonan hentian sebagai "nada masuk" yang berasingan. Yale Kantonis mengikut konvensyen linguistik moden dan melayan nada-nada ini sama dengan nada tinggi-datar, tengah-datar dan rendah-datar.
| No. | Huraian | AFA & dan angka nada Chao | Perlambangan Yale | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | tinggi-datar | ˥ 55 | sī | sin | sik |
| tinggi-jatuh | ˥˨ 52 | sì | sìn | ||
| 2 | tengah-menaik | ˧˥ 35 | sí | sín | |
| 3 | tengah-datar | ˧ 33 | si | sin | cik |
| 4 | rendah-jatuh | ˨˩ 21 | sìh | sìhn | |
| 5 | rendah-menaik | ˨˧ 23 | síh | síhn | |
| 6 | rendah-datar | ˨ 22 | sungguh | sihn | sihk |
Contoh
[sunting | sunting sumber]| Tradisional | Ringkas | Perumian |
|---|---|---|
| 廣州話 | 广州话 | gwóng jàu wá |
| 粵語 | 粤语 | yuht yúh |
| 你好 | néih hóu | |
Contoh transkripsi salah satu daripada <i id="mwAs8">300 Puisi Tang</i> oleh Meng Haoran:
| 春曉 | chèun híu
maahng houh yìhn |
|---|---|
| 春眠不覺曉， | chèun mìhn bāt gok híu, |
| 處處聞啼鳥。 | chyu chyu màhn tàih níuh. |
| 夜來風雨聲， | yeh lòih fùng yúh sìng, |
| 花落知多少？ | fà lohk jì dò síu? |
Perhatikan sebutan perkataan "jì" dalam baris terakhir puisi. Walaupun ia disebut sebagai tinggi-datar kerana ia disusuli dengan nada tinggi, dalam sistem Perumian ini, ia ditandakan sebagai tinggi-jatuh. Pengguna perlu ingat peraturan nada sandi ini. (Pembaca yang berminat boleh menyemak konvensyen ini dalam kamus oleh Kwan Choi Wah yang disenaraikan di bahagian bawah.)
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- ^ Huang, Parker Po-fei (1965). Cantonese Sounds and Tones. New Haven, CT: Far Eastern Publications, Yale University. m/s. Foreword.
- ^ The Routledge Encyclopedia of the Chinese Language, p. 40.
- ^ "Cantonese". Omniglot. Dicapai pada 2016-10-27.
- ^ "CUHK Teaching Materials". Dicapai pada 2016-10-27.
- ^ Ng Lam & Chik 2000: 515. "Lampiran 3: Nada. Pelajar bahasa Kantonis akan sedar akan kepentingan nada dalam menyampaikan maksud. Pada asasnya, terdapat tujuh nada yang, dalam sistem Yale, diwakili oleh penggunaan diakritik dan dengan sisipan h untuk ..."
- ^ Gwaan 2000: 7. "Pada asasnya, terdapat tujuh nada yang, dalam sistem Yale, diwakili oleh penggunaan diakritik dan dengan sisipan h untuk tiga nada rendah. Carta berikut akan menggambarkan tujuh nada: 3 Tahap Tengah, 1 Tahap Tinggi, 5 Jatuh Rendah, 6 Tahap Rendah..."
Bacaan lanjut
[sunting | sunting sumber]- Kwan, Choi Wah 關彩華 (2000). English-Cantonese Dictionary - 英粤字典: Cantonese in Yale Romanization (ed. 2nd). Chinese University Press. ISBN 962-201-970-6.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
- Matthews, Stephen & Yip, Virginia (1994). Cantonese. A Comprehensive Grammar. Routledge. ISBN 0-415-08945-X.
- Ng Lam, Sim-yuk & Chik, Hon-man (2000). Chinese-English Dictionary 漢英小字典: Cantonese in Yale Romanization, Mandarin in Pinyin. Chinese University Press. ISBN 962-201-922-6.