कर्पूरी ठाकुर

कर्पूरी ठाकुर
भारतको २०२४ को टिकटमा ठाकुर
११ औं बिहारको मुख्यमन्त्री
कार्यकाल
२२ डिसेम्बर १९७० – २ जुन १९७१
पूर्वाधिकारीदरोगा प्रसाद राई
उतराधिकारीभोला पासवान शास्त्री
कार्यकाल
२४ जुन १९७७ – २१ अप्रिल १९७९
पूर्वाधिकारीजगन्नाथ मिश्र
उतराधिकारीरामसुन्दर दास
दोस्रो बिहारका उपमुख्यमन्त्री
कार्यकाल
५ मार्च १९६७ – ३१ जनवरी १९६८
मुख्यमन्त्रीमहामाया प्रसाद सिन्हा
पूर्वाधिकारीअनुग्रह नारायण सिन्हा
उतराधिकारीसुशील कुमार मोदी
बिहारको शिक्षा मन्त्री
कार्यकाल
५ मार्च १९६७ – ३१ जनवरी १९६८
पूर्वाधिकारीसत्येन्द्र नारायण सिन्हा
उतराधिकारीसतीश प्रसाद सिंह
व्यक्तिगत विवरण
जन्म(१९२४-०१-२४)२४ जनवरी १९२४
पिटौंझिया, बिहार र ओडिशा प्रान्त, ब्रिटिश भारत
मृत्यु१७ फेब्रुअरी १९८८(1988-02-17) (उमेर ६४)
पटना, बिहार, भारत
राजनीतिक दलसमाजवादी पार्टी (भारत), भारतीय क्रान्ति दल, जनता पार्टी, लोक दल
पेशास्वतन्त्रता सेनानी, शिक्षक, राजनीतिज्ञ
पुरस्कार भारत रत्न (२०२४)

'कर्पूरी ठाकुर' (२४ जनवरी १९२४ – १७ फेब्रुअरी १९८८) एक भारतीय राजनीतिज्ञ थिए जसले बिहारका ११औं मुख्यमन्त्री, पहिलो डिसेम्बर १९७० देखि जुनसम्म दुई कार्यकाल सेवा गरेका थिए। १९७१, र त्यसपछि जुन १९७७ देखि अप्रिल १९७९ सम्म। उनी ‘जन नायक’ भनेर चिनिन्थे । २६ जनवरी २०२४ मा, उहाँलाई भारत सरकार द्वारा मरणोपरान्त भारतको सर्वोच्च नागरिक सम्मान भारत रत्न प्रदान गरिएको थियो। यो घोषणा भारतको राष्ट्रपति द्रौपदी मुर्मुले २३ जनवरी २०२४ मा गर्नुभएको थियो।[१][२][३]

जीवनी

[सम्पादन गर्नुहोस्]

कर्पूरी ठाकुरको जन्म बिहार को समस्तीपुर जिल्ला को पिटौंझिया (अहिले कर्पुरी ग्राम) गाउँमा गोकुल ठाकुर र रामदुलारी देवीमा भएको थियो।[४] उनी नाई समुदायका थिए।[५][६] उनी महात्मा गान्धी र सत्यनारायण सिन्हाबाट प्रभावित थिए।[७][८] उनी अखिल भारतीय विद्यार्थी महासंघ मा सामेल भए।[९] एक विद्यार्थी कार्यकर्ताको रूपमा, उनले भारत छोडो आन्दोलन मा सामेल हुन आफ्नो स्नातक कलेज छोडे। भारतीय स्वतन्त्रता आन्दोलन मा आफ्नो सहभागिताको लागि, उनले २६ महिना जेलमा बिताए।[१०]

भारत स्वतन्त्र भएपछि ठाकुरले आफ्नो गाउँको विद्यालयमा शिक्षकको रूपमा काम गरे। उहाँ समाजवादी पार्टी का उम्मेद्वारको रूपमा ताजपुर निर्वाचन क्षेत्रबाट १९५२ मा बिहार विधानसभा का सदस्य हुनुभयो। सन् १९६० मा केन्द्र सरकारका कर्मचारीहरूको आम हड्तालमा पी एन्ड टी कर्मचारीहरूको नेतृत्व गरेको भन्दै उनलाई पक्राउ गरिएको थियो। १९७० मा, उहाँले टेलको मजदुरहरूको कारणलाई प्रवर्द्धन गर्न २८ दिनसम्म उपवास गर्नुभयो। [१०]

ठाकुर हिन्दी भाषाको समर्थक थिए, र बिहारको शिक्षा मन्त्रीको रूपमा, उहाँले म्याट्रिक पाठ्यक्रमको अनिवार्य विषयको रूपमा अंग्रेजी हटाउनुभयो। बिहार राज्यमा अङ्ग्रेजी माध्यमको शिक्षाको न्यून स्तरका कारण बिहारका विद्यार्थीहरूले मारमा परेको आरोप छ।[१०] ठाकुरले १९७० मा बिहारको पहिलो गैर-कांग्रेस समाजवादी मुख्यमन्त्री बन्नु अघि मन्त्री र बिहारका उपमुख्यमन्त्री को रूपमा सेवा गर्नुभयो। उनले बिहारमा कुल मदिरा निषेध लागू गरे। उनको शासनकालमा बिहारको पिछडिएको क्षेत्रमा उनको नाममा धेरै विद्यालय [१०] र कलेजहरू स्थापना भएका थिए।


राष्ट्रिय सम्मान

[सम्पादन गर्नुहोस्]

भारत

[सम्पादन गर्नुहोस्]
  • २०२४ – भारत रत्न, भारतको सर्वोच्च नागरिक पुरस्कार।




  1. ↑ Joshi, Varenya, "Bharat Ratna for Jananayak Karpuri Thakur: Transformative Leader's Enduring Legacy", Bru Times News (अङ्ग्रेजीमा), मूलबाट २३ जनवरी २०२४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २३ जनवरी २०२४। 
  2. ↑ "Former Bihar chief minister Karpoori Thakur to be awarded Bharat Ratna posthumously", Hindustan Times (अङ्ग्रेजीमा), २३ जनवरी २०२४, मूलबाट २३ जनवरी २०२४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २३ जनवरी २०२४। 
  3. ↑ "'Jan Nayak Karpoori Thakurji's Life Revolved Around Twin Pillars Of Simplicity, Social Justice': PM Modi"। 
  4. ↑ Singh, Aastha (२४ जनवरी २०१९), "Karpoori Thakur, the other Bihar CM who banned alcohol", ThePrint (en-USमा), मूलबाट १५ जुन २०२०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १५ जुन २०२०। 
  5. ↑ "Karpoori Thakur, former Bihar Chief Minister, conferred Bharat Ratna posthumously", मूलबाट २३ जनवरी २०२४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २३ जनवरी २०२४। 
  6. ↑ "How Bihar’s caste survey seeks to build on the legacy of Karpoori Thakur", मूलबाट १२ नोभेम्बर २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २३ जनवरी २०२४। 
  7. ↑ Prasāda, R.; Ārya, J.; Kumāra, K. (१९९१), Karpoori, a Portrait, S.K. Publications, पृ: ११, मूलबाट २३ जनवरी २०२४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २३ जनवरी २०२४। 
  8. ↑ Singh, S. (२०१५), Ruled or Misruled: Story and Destiny of Bihar, Bloomsbury Publishing, पृ: २६, आइएसबिएन 978-93-85436-42-0, मूलबाट २३ जनवरी २०२४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २३ जनवरी २०२४, "Karpoori Thakur, a Gandhian leader from an extremely backward caste of a barber or nai community from Samastipur" 
  9. ↑ "Karpoori Thakur: A Socialist Leader in the Hindi Belt", १५ अगस्ट २०१६, मूलबाट २३ जनवरी २०२४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ११ फेब्रुअरी २०२१। 
  10. ↑ १०.० १०.१ १०.२ १०.३ "Karpoori Thakur", FreeIndia.Org, मूलबाट १४ मार्च २००५-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १४ जनवरी २००८।