जगतसुन्दर मल्ल
जगत सुन्दर मल्ल (सन् १८८२ - सन् १९५२) एक नेपाली शिक्षाविद र लेखक थिए जसले साधारण जनतालाई शिक्षा दिनमा आफ्नो जीवन समर्पित गरे ।[१][२]
आधुनिक शिक्षाको विरोधी राणा शासनको बेला उनले सरकारको विरुद्ध गई आफ्नै घरमा पाठशालाको स्थापना गरेका थिए ।[३][४][५] उनले अङ्ग्रेजी सिक्नुको महत्त्वमा जोड दिन्थे र बालबालिकाले मातृभाषामा छिटो सिक्छन् भन्ने विश्वास राखी अङ्ग्रेजी पुस्तकहरूलाई नेपाली र नेपाल भाषामा अनुवाद गर्थे ।[६][७] उनलाई नेपाल भाषाका चार स्तम्भमध्ये एकको रूपमा सम्मान गरिएको छ ।[६]
बाल्यकाल र व्यक्तिगत जीवन
[सम्पादन गर्नुहोस्]मल्लको जन्म भक्तपुरको खौमामा पिता विष्णुधर र माता जगत लक्ष्मीको छोराको रूपमा भएको थियो । १० वर्षको उमेरमा दरबार हाई स्कुलमा भर्ना हुन उनी आफ्नो परिवारसित काठमाडौँको असनमा सरेका थिए । दरबार हाई स्कुलमा कक्षा १० पुरा गरेपछि उनी कोलकाताको स्कटिश चर्च स्कुलमा पढ्न गए । उनको विवाह जनक लक्ष्मी मल्लसँग भएको थियो ।
कार्य जीवन
[सम्पादन गर्नुहोस्]मल्लले सन् १९१३ मा भक्तपुरको खौमामा पाठशालाको स्थापना गरे जहाँ उनी अङ्ग्रेजी र नेपाल भाषा सिकाउँथे ।[८] सन् १९१६ मा मल्ल र उनका भाइ, पद्म सुन्दर मल्ल नेपालमा अनुपलब्ध उच्च शिक्षा पाउन जापान गएका थिए । दुबै जनाको लागि पर्याप्त पैसा नभएकाले उनी भारत फर्के ।[२]
पहिलो विश्वयुद्धको बिचमा भारत फर्केका मल्ललाई जासूसीको आरोपमा ब्रिटिश भारतीय सरकारले पक्राउ गरेको थियो । नेपाल सरकारले उनी नेपाली नागरिक भएको प्रमाण नदिनुसम्म उनलाई डेढ वर्षका लागि दरभंगामा कैद गरिएको थियो । सन् १९१७ मा नेपाल फर्केका मल्ललाई आधिकारिक अनुमतिबिना नेपाल छोडेको हुनाले सजाय दिएको थियो ।[९] मानसिक तनाव सहनुपरेपनि उनले पढाउने र किताब लेख्ने कामलाई निरन्तरता दिइराखे ।
कृति
[सम्पादन गर्नुहोस्]- अङ्ग्रेजी-नेपाल भाषा-अङ्ग्रेजी शब्दकोश
- ईसोपं दएकातगु बाखं (सन् १९१५ मा प्रकाशित इसपका दन्तकथाहरूको नेपाल भाषामा अनुवाद)
- पर्वतियामा अङ्ग्रेजी व्याकरण
- गोर्खाली अङ्ग्रेजी प्रथम पुस्तक
- नेपाली अङ्ग्रेजी प्रथम पुस्तक (नेपाल भाषा)
विरासत
[सम्पादन गर्नुहोस्]अक्टोबर २५, १९९२ मा उनको सम्मानमा भक्तपुर नगरपालिकाद्वारा भक्तपुरमा एक शालिक खडा गरिएको थियो ।[२] सन् १९९१ मा काठमाडौँमा खुलेको नेपाल भाषा विद्यालयको नाम उनको सम्मानमा जगत सुन्दर व्यनकथि राखिएको छ ।[१०] काठमाडौँ महानगरपालिकाले काठमाडौँको एक सडकको ऐतिहासिक खण्डलाई जगत सडक मार्ग नाम दिएको छ ।[११]
सन्दर्भ सामग्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ डन मेसरश्मित (जून २००९), "कोइलाको टुक्रा र कविको जन्म", इसिएस नेपाल, मूलबाट डिसेम्बर १८, २०११-मा सङ्ग्रहित। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-१२-१८ मिति
- ↑ २.० २.१ २.२ एडम्स, बर्बरा (सन् २००४), "मास्टर जगत सुन्दर मल्ल: आफ्नो समय अघिको भविष्यवक्ता", बर्बराको नेपाल, एड्रोइट पब। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२१-१२-२२ मितिआइएसबिएन ८१८७३९२४४४ ।
- ↑ सावद, आन्ड्रेया मेटल्स, सम्पादक (सन् १९९१), "राणा शासनमा शिक्षा", नेपाल: देशको अध्ययन, संयुक्त राज्य कांग्रेस पुस्तकालय।
- ↑ होएक, बर्ट भान डेन; श्रेष्ठ, बाल गोपाल (जनवरी १९९५), "मातृभाषामा शिक्षा: नेपाल भाषा", सिएनएएस जर्नल, पृ: ७४।
- ↑ हृदय, चित्तधर (सन् १९८२, तेस्रो संस्करण), झिगु साहित्य ("हाम्रो साहित्य"), काठमाडौँ: नेपाल भाषा परिषद, पृ: ८४ ।
- ↑ ६.० ६.१ "नेपाली अध्ययनमा योगदान, २२ औँ संस्करण", त्रिभुवन विश्वविद्यालय नेपाल र एसियाली अध्ययन केन्द्र, सन् १९९५, पृ: ७४।
- ↑ तुलाधर, प्रेम शान्ति (सन् २०००), 'नेपाल भाषा साहित्यया इतिहास: नेपाली साहित्यको इतिहास, काठमाडौँ: नेपाल भाषा परिषद, आइएसबिएन ९९९३३-५६-००-X, पृ: ८८ ।
- ↑ हृदय, चित्तधर (सन् १९८२, तेस्रो संस्करण), झिगु साहित्य ("हाम्रो साहित्य"), काठमाडौँ: नेपाल भाषा परिषद, पृ: ८५ ।
- ↑ तुलाधर, कमल रत्न (अप्रिल २६, २००९), "अमेरिका पुग्ने पहिलो नेपाली", द काठमाडौँ पोस्ट, पृ: ६।[स्थायी मृत कडी]
- ↑ गेल्नर, डेभिड एन. (सन् २००४), "काठमाडौँ र ललितपुरका बालबालिकाका आवाज", एसियाली र अफ्रिकी अध्ययन पत्रिका, पृ: ८। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१६-०३-०५ मिति
- ↑ "सडक नेटवर्क नक्सा", काठमाडौँ महानगरपालिका, मूलबाट अक्टोबर ६, २०११-मा सङ्ग्रहित।
