मुख्यमन्त्री (भारत)
| भारतका राज्य र केन्द्र शासित प्रदेशहरूको मुख्यमन्त्री | |
|---|---|
 | |
 | |
| सम्बोधन |
|
| प्रकार | राज्य सरकार प्रमुख |
| सदस्य | त्यस राज्यको राज्य व्यवस्थापिका |
| प्रतिवेदन पेश | |
| निवास | सम्बन्धित राज्य राजधानीहरू |
| मनोनयनकर्ता | व्यवस्थापिका सदस्यहरू |
| नियुक्तिकर्ता | राज्यपाल महाधिवेशनद्वारा, विधायिका सभामा विश्वासको कमाण्ड गर्ने नियुक्तिको क्षमताको आधारमा |
| अवधि | राज्यपालको खुसीमा नवीकरणमा कुनै प्रतिबन्ध छैन |
भारतमा, मुख्यमन्त्री २८ राज्यहरू र कहिलेकाहीँ एक केन्द्र शासित प्रदेश मध्ये प्रत्येक राज्यको सरकारको निर्वाचित प्रमुख हो। हाल, केवल दिल्ली, जम्मू र कश्मीर (हाल खाली) र पुदुच्चेरीका केन्द्र शासित प्रदेशहरूमा मुख्यमन्त्रीहरू छन्। भारतको संविधान अनुसार राज्यपाल राज्यको प्रमुख हो, तर वास्तविक कार्यकारी अधिकार मुख्यमन्त्रीमा रहन्छ।
चयन प्रक्रिया
[सम्पादन गर्नुहोस्]योग्यता
[सम्पादन गर्नुहोस्]भारतको संविधानले मुख्यमन्त्रीको पदका लागि योग्य हुनको लागि पूरा गर्नुपर्ने सिद्धान्त योग्यताहरू तोकेको छ। मुख्यमन्त्री हुनुपर्छ:
- भारतको नागरिक
- राज्य व्यवस्थापिकाको सदस्य हुनुपर्छ
- २५ वर्ष वा सोभन्दा बढी उमेरको
व्यवस्थापिकाको सदस्य नभएको व्यक्ति नियुक्त भएको मितिले ६ महिनाभित्र प्रदेश व्यवस्थापिकामा निर्वाचित भएमा मुख्यमन्त्री मान्न सकिनेछ। जसमा असफल भएमा उनीहरू मुख्यमन्त्री बन्न छाड्छन्।[१]
निर्वाचन
[सम्पादन गर्नुहोस्]प्रदेश सभामा बहुमतबाट मुख्यमन्त्री चयन हुन्छ। यो प्रक्रियागत रूपमा व्यवस्थापिकामा विश्वासको मतद्वारा स्थापित हुन्छ, जुन राज्यका राज्यपाल नियुक्त गर्ने अधिकार हो। उनीहरू पाँच वर्षका लागि निर्वाचित हुन्छन्। मुख्यमन्त्रीले गभर्नरको इच्छाबमोजिम पद धारण गर्नेछ।[२]
उपमुख्यमन्त्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]इतिहासमा विभिन्न राज्यले उपमुख्यमन्त्री नियुक्त गरेका छन्। संविधान वा कानूनमा उल्लेख नभए पनि पार्टी वा गठबन्धनभित्रको गुटलाई शान्त पार्न उपमुख्यमन्त्रीको कार्यालय प्रयोग हुने गरेको छ। यो भारतको केन्द्रीय सरकारमा दुर्लभ रूपमा प्रयोग हुने उप-प्रधानमन्त्री पद जस्तै हो।[३][४]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ Constitution of India, Article 173
- ↑ The Constitution of India article 164, clause 1
- ↑ Dhananjay Mahapatra (२७ डिसेम्बर २०१७), "Deputy CM: Not in Constitution, yet a post with a long history", Times of India, अन्तिम पहुँच २८ जुन २०१९।
- ↑ S. Rajendran (१३ जुलाई २०१२), "Of Deputy Chief Ministers and the Constitution", The Hindu, अन्तिम पहुँच २८ जुन २०१९।