वसुधैव कुटुम्बकम्

महाउपनिषदको "संसार एक परिवार हो" पद भारतको संसदको प्रवेश कक्षमा कुँदिएको छ।^[१]

वसुधैव कुटुम्बकम् एक संस्कृत वाक्यांश हो जुन हिन्दु ग्रन्थहरूमा पाइन्छ जस्तै महोपनिषद्, जसको अर्थ "संसार एक परिवार हो"।^[२] वैदिक परम्परामा "वसुधैव कुटुम्बकम्"को अर्थ पृथ्वीमा रहेका सबै जीवित प्राणीहरू एक परिवार हुन् भनेर उल्लेख गरिएको छ।

इतिहास

अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम्।
उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम्।

मूल श्लोक महोपनिषद्मा देखिन्छ।^[३][४] यसलाई भारतीय समाजमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण नैतिक मूल्य मानिन्छ।^{[५][६][१]} महोपनिषद्को यो श्लोक भारतको संसदको प्रवेश द्वारमा कुँदिएको छ।^[१]

वसुधैव कुटुम्बकम्

अयं बन्धुरयं नेति गणना लघुचेतसाम्।
उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥
भावाभावविनिर्मुक्तं जरामरणवर्जितम्।
प्रशान्तकलनारभ्यं नीरागं पदमाश्रय ॥
एषा ब्राह्मी स्थितिः स्वच्छा निष्कामा विगतामया।
आदाय विहरन्नेवं सङ्कटेषु न मुह्यति ॥

त्यसपछिका श्लोकहरूले भनेका छन् कि जसको कुनै आसक्ति छैन उनीहरूले ब्रह्म (एक सर्वोच्च, विश्वव्यापी आत्मा जो अभूतपूर्व ब्रह्माण्डको उत्पत्ति र समर्थन हो) खोज्न जान्छन्। यस श्लोकको सन्दर्भ भनेको आध्यात्मिक उन्नतिको उच्चतम स्तर प्राप्त गर्ने व्यक्तिको विशेषताहरू मध्ये एकको रूपमा वर्णन गर्नु हो, र जो भौतिक सम्पत्तिको मोह बिना आफ्नो सांसारिक कर्तव्यहरू गर्न सक्षम छ।^[७]

प्रभाव

यसपछिको प्रमुख हिन्दु साहित्यमा यो पाठ प्रभावशाली रहेको छ। लोकप्रिय भगवद् गीता, हिन्दु धर्ममा साहित्यको इथिहास विधाको सबैभन्दा अनुवादित,^[८] उदाहरणका लागि, महोपनिषद्को वसुधैव कुटुम्बकम् कहावतलाई "उच्चतम वेदान्तिक विचार" भनिन्छ।^[९]

यो पनि हेर्नुहोस्

• हिन्दुत्व

सन्दर्भ सामग्रीहरू

1. S Shah and V Ramamoorthy (2014), Soulful Corporations, Springer Science, आइएसबिएन ९७८-८१३२२१२७४४, page 449
2. "DNA of non-violence engrained in our society: PM", Times Now, २ सेप्टेम्बर २०१४, अन्तिम पहुँच २२ सेप्टेम्बर २०१४।  वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २९ नोभेम्बर २०१४ मिति
3. Robin Seelan (2015), Deconstructing Global Citizenship (Editors: Hassan Bashir and Phillips Gray), Routledge, आइएसबिएन ९७८-१४९८५०२५८०, page 143
4. BP Singh and Dalai Lama (2008), Bahudhā and the Post 9/11 World, Oxford University Press, आइएसबिएन ९७८-०१९५६९३५५३, page 51
5. Hattangadi 2000, षष्ठोऽध्यायः ७१- ७३, Quote: अयं बन्धुरयं नेति गणना लघुचेतसाम्। उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥ भावाभावविनिर्मुक्तं जरामरणवर्जितम्। प्रशान्तकलनारभ्यं नीरागं पदमाश्रय ॥ एषा ब्राह्मी स्थितिः स्वच्छा निष्कामा विगतामया। आदाय विहरन्नेवं सङ्कटेषु न मुह्यति ॥ (...).
6. AG Krishna Warrier (1953), Maha Upanishad, Theosophical Society, Madras, Online^{[स्थायी मृत कडी]}, Verse VI.71–73
7. AG Krishna Warrier (1953), Maha Upanishad, Theosophical Society, Madras, Online^{[स्थायी मृत कडी]}
8. Sheridan 1986, पृष्ठ. 1–16.
9. Badlani 2008, पृष्ठ 184.