ॐ नमो नारायणाय ('म परम यथार्थ नारायणलाई प्रणाम गर्छु'),[१] जसलाई अष्टाक्षर (आठ अक्षर) र नारायण मन्त्र पनि भनिन्छ, हिन्दु धर्मको सबैभन्दा लोकप्रिय मन्त्र र वैष्णव धर्मको प्रमुख मन्त्र हो।[२] यो नारायणलाई सम्बोधन गरिएको आह्वान हो, संरक्षणको देवता, विष्णुको रूप जसले ब्रह्माण्डको पानी मुनि अनन्त विश्राममा बस्छ।[३]
सामवेदमा ‘ ओम नमो नारायणाय’ भन्ने कुरा वैदिक ऋषिहरूले आफूकहाँ ज्ञानको लागि आएका साधकहरूलाई सिकाएको भनिएको छ। यो परम्परागत रूपमा विश्वास गरिन्छ कि यो मन्त्रले यी ऋषिहरूलाई तिनीहरूको तपस्याद्वारा यसको महत्व र अर्थ प्रकट गरेको थियो, त्यसपछि उनीहरूले यसलाई आत्म-साक्षात्कारको माध्यमको रूपमा साधकहरूसँग साझा गरे।[४]
ओम नमो नारायणाय हिन्दु साहित्यमा, विशेष गरी उपनिषद र पुराणहरूमा भारी रूपमा चित्रित छ। मन्त्र प्रायः यी शास्त्रका पात्रहरूले देवताबाट मुक्ति प्राप्त गर्नका लागि आह्वान गरेको र नारायणका भक्तहरूलाई अनुष्ठानहरूको प्रदर्शनमा निर्देशनको रूपमा निर्दिष्ट गरिएको छ।[५]
शब्दांश | प्रतीकवाद | आह्वान |
---|---|---|
ओम | आत्मा | ब्रह्मा |
ना/मा | प्रकृति | विष्णु / रुद्र |
ना/रा/या/ना/या | परब्रह्म | ईश्वर / विराट / पुरुष / भगवान / परमात्मा |