Albertonectes
| Albertonectes Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Laat-Krijt | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||
| Albertonectes vanderveldei | |||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||
| Albertonectes Kubo et al., 2012 | |||||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||||
| Albertonectes vanderveldei | |||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||
Albertonectes op  Wikispecies
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Albertonectes[1][2][3] is een geslacht van uitgestorven elasmosauride plesiosauriërs, bekend uit het Laat-Krijt (midden Laat-Campanien) van de Bearpawformatie van Alberta, Canada. Het bevat als enige soort Albertonectes vanderveldei.
De ontdekking van Albertonectes markeert een nieuw record in zowel neklengte als totale lichaamslengte onder bekende elasmosauriden met 11,2 meter in postcraniale lichaamslengte (geschat op 11,6 meter met schedel) en een zeven meter lange nek.
Ontdekking
[bewerken | brontekst bewerken]Albertonectes werd in 2007 ontdekt tijdens de winning van ammonietschelpen van edelsteenkwaliteit, die ammoliet genoemd worden door het bedrijf Korite International Ltd. Een schep van een graafmachine, bestuurd door M. Parks en R. Cox, sloeg dwars door het fossiel en vernietigde verschillende ruggenwervels, buikwervels en gastrolieten. De vindplaats ligt ongeveer honderdvijftig meter ten zuiden van de St. Mary River nabij Lethbridge in het zuiden van Alberta. Het specimen werd, afgezien van de beschadiging, in een bijna volledig gearticuleerde toestand opgegraven uit donkergrijze kleisteen in een laag knollen van ongeveer vijftien meter dikte boven de basis van de Bearpawformatie en ongeveer twee meter onder een asbed dat door mijnwerkers bekend staat als het '10 inch bentoniet'. Verzameld uit het onderste deel van Muddy Unit 1 van de St. Mary River Section, net onder het laagst bekende lokale voorkomen van Baculites compressus in de formatie, is het exemplaar niet jonger dan ongeveer 73,5 miljoen jaar oud, maar ook niet veel ouder, dus daterend van het midden van het bovenste Campanien van het Laat-Krijt.
.png)
De typesoort Albertonectes vanderveldei werd in 2012 benoemd en beschreven door Tai Kubo, Mark T. Mitchell en Donald M. Henderson. De geslachtsnaam is afgeleid van Alberta, de Canadese provincie waar het holotype werd gevonden, en van het Griekse nèktès, wat 'zwemmer' betekent, een veelgebruikt achtervoegsel voor geslachtsnamen van plesiosauriërs. De soortaanduiding eert wijlen Rene Vandervelde, de oprichter van Korite International, het edelsteenmijnbedrijf dat het holotype ontdekte.[4]
Albertonectes is uitsluitend bekend van het holotype TMP 2007.011.0001, een compleet, goed bewaard postcraniaal skelet, dus zonder schedel, dat zich bevindt in het Royal Tyrrell Museum of Palaeontology in Drumheller, Alberta. Skeletlementen omvatten alle honderdtweeëndertig wervels van het atlas-draaiercomplex tot de vergroeide achterste punt van de staartwervels, de complete schoudergordel, het onvolledige bekken, bijna complete voor- en achterpoten, ontwrichte ribben, een gastralium (buikrib) en ten minste zevenennegentig bijbehorende gastrolieten. Het bedrijf stelde als voorwaarde voor preparering dat de botten niet geheel uit het omringende gesteente verwijderd zouden worden. Daardoor was het niet mogelijk sommige eigenschappen vast te stellen en een aantal gastrolieten bevindt zich vermoedelijk nog in de matrix.
Het holotype betreft een volwassen individu, zoals gesuggereerd door de versmolten doornuitsteeksels en de vergroeiing van de meeste nekribben aan hun centra, en door de slechts gedeeltelijke verbinding tussen de trochanter major en het capitulum (kop) van het dijbeen. Andere gegevens ondersteunen ook een volwassen leeftijd, bij voorbeeld ruwe en gerimpelde werveloppervlakken, evenals goed ontwikkelde facetten en gewrichten op de pols- en enkelbotten.
Beschrijving
[bewerken | brontekst bewerken]Grootte
[bewerken | brontekst bewerken]
Albertonectes heeft de langste nek van alle elasmosauriden die ooit zijn ontdekt, die tot zeven meter reikte, 62% van de totale lengte. Het aantal van zesenzeventig halswervels is een record onder de gewervelde dieren. Het holotype, zonder de schedel, meet 11,2 meter van het atlas-draaiercomplex tot het puntje van de staart, wat duidt op een totale lichaamslengte van 11,6 meter inclusief de schedel. Dat maakt hem ook tot een van de langste plesiosauriërs in het algemeen, maar de maximumlengte van Pliosauridae is sterk omstreden.
Onderscheidende kenmerken
[bewerken | brontekst bewerken]De beschrijvers stelden verschillende onderscheidende kenmerken vast. Een daarvan is een autapomorfie, uniek afgeleid kenmerk. Albertonectes is uniek onder alle elasmosauriden door het bezit van zesenzeventig halswervels, een recordaantal onder de elasmosauriden en gewervelden überhaupt. Elasmosaurus heeft eenenzeventig halswervels. Callawayasaurus heeft er zesenvijftig.
Verder is er een unieke combinatie van op zich niet unieke kenmerken. Er bevindt zich een lengterichel aan de zijkant van de meeste halswervels tot en met de negenenzestigste wervel. Het gewelf van de sleutelbeenderen die breder is dan de aangrenzende voorrand van het schouderblad. Er is een taps toelopend uitsteeksel, niet overdwars uitlopend in richels, aan de onderzijde van de middelste vergroeiing van de ravenbeksbeenderen. Beenbalken in de lengterichting in de schoudergordel en bekkengordel ontbreken. Er is een taps toelopend uitsteeksel aan de voorkant van het schaambeen dat zich naar de zijkant voorbij de heupkom uitstrekt. De staartpunt bestaat uit zeven versmolten staartwervels. Het opperarmbeen is slank met een breedte-lengteverhouding van 0,56.
Skelet
[bewerken | brontekst bewerken]
Het atlas-draaier-complex van Albertonectes is laag, langwerpiger dan bij alle andere elasmosauriden die men in 2012 op het kenmerk kon controleren. Het complex heeft een kiel op de onderzijde. Deze hypapofyse loopt helemaal door tot aan de achterrand, anders dan bij Eromangasaurus en Tuarangisaurus. De spitse punt voor op de ravenbeksbeenderen wijkt af van de knopvormige structuur die er meestal aanwezig is. De bolle voorrand met onderste richel van sleutelbeenderen wijkt af van de holle rand met gladde onderkant bij Aphrosaurus en Futabasaurus of de boemerangvorm van Styxosaurus. De bouw lijkt op die van Morenosaurus. De scherpe hoek van het schaambeen verschilt van de afgerond buitenste rand bij Elasmosaurus, Hydrotherosaurus, Aphrosaurus, Morenosaurus, Styxosaurus en Futabasaurus. Het opperarmbeen is langer dan het dijbeen.
Gastrolieten
[bewerken | brontekst bewerken]Zevenennegentig gastrolieten, "maagstenen", zijn in een cluster zichtbaar aan de middelste rechterzijde van het exemplaar. Ze zijn grondig gemengd en niet gesorteerd op grootte of vorm. Ze bestaan uit zwarte of donkergrijze hoornsteen. Sommige zijn glad gepolijst, maar de meeste hebben een doffe structuur. Ze hebben een diameter van tussen de vier en honderdvijfendertig millimeter. Hun gewicht is geschat tussen de 0,359 en 1095 gram met een totale massa van 9050 gram. De grote meerderheid van de stenen weegt minder dan vijftig gram.
Volgens de beschrijvers komen de gastrolieten uit de Cadominformatie waarvoor westelijk een paar honderd kilometer naar de overkant van de Western Interior Seaway moest worden gezwommen. Veel gastrolieten waren schijfvormig en kunnen van stranden verzameld zijn. Daarbij werd de hoornsteen speciaal verkozen boven kwartsstenen, kennelijk omdat de hechte structuur daarvan slijtvaster was.
Fylogenie
[bewerken | brontekst bewerken]Kubo et alii (2012) testten de fylogenetische positie van Albertonectes met behulp van een sterk gewijzigde versie van de dataset van Sato (2002), maar de positie was niet stabiel en veel elasmosauriden vormden vrij grote polytomieën. Deze analyse is aangepast door O'Gorman et alii (2015), en het onderstaande cladogram volgt hun resultaten en toont alleen de verwantschappen binnen Elasmosauridae.
| Elasmosauridae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- ↑ Albertonectes. www.prehistoric-wildlife.com. Geraadpleegd op 12-02-2023.
- ↑ (en) Albertonectes. Plesiosaur Directory. Geraadpleegd op 12-02-2023.
- ↑ Fossilworks: Albertonectes. www.fossilworks.org. Geraadpleegd op 12-02-2023.
- ↑ Kubo, T.; Mitchell, M.T. & Henderson, D.M. 2012. "Albertonectes vanderveldei, a new elasmosaur (Reptilia, Sauropterygia) from the Upper Cretaceous of Alberta". Journal of Vertebrate Paleontology. 32(3): 557–572
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Albertonectes op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.