André Bjerke

André Bjerke
André Bjerke in 1958
André Bjerke in 1958
Algemene informatie
Volledige naam Jarl André Bjerke
Geboren 30 januari 1918
Geboorte­plaats Kristiania
Overleden 10 januari 1985
Overlijdensplaats Oslo
Land Vlag van Noorwegen Noorwegen
Beroep Schrijver, dichter
Werk
Jaren actief 1940-1983
Dbnl-profiel
(en) IMDb-profiel
Portaal  Portaalicoon   Literatuur

Jarl André Bjerke (Kristiania (thans Oslo), 30 januari 1918 - aldaar, 10 januari 1985) was een Noorse schrijver en dichter. Hij schreef een breed scala aan werk: van gedichten en romans tot essays en artikelen. Ook vertaalde hij het werk van William Shakespeare, Molière, Johann Wolfgang von Goethe en Jean Racine.

Tijdens de Noorse taalstrijd stond Bjerke bekend als een prominent voorstander van het Riksmål, bekend als de meest conservatieve vorm van de Noorse schrijftaal. Hij was een aantal jaar actief in de Riksmål-beweging en was van 1950 tot 1966 redacteur van het blad Ordet. Tevens was Bjerke een van de initiatiefnemers voor de Noorse Academie voor Taal- en Letterkunde (Noors: Det Norske Akademi for Språk og Litteratur).

Literaire carrière

[bewerken | brontekst bewerken]

Voor zijn mysterieromans liet Bjerke zich inspireren door de psychoanalyse. In zijn eerste mysterieroman Nattmennesket (Noors voor 'De nachtmens'), dat hij uitbracht onder zijn pseudoniem Bernhard Borge, voert hij het personage Kai Bugge voor het eerst op. Deze psychoanalyticus beweert dat een psycholoog beter in staat is om een misdrijf op te lossen dan een politieagent. Bugge en een politieagent bundelen hun krachten samen om een mysterieuze moord op te lossen. De roman De dødes tjern ('Vijver van de doden') werd in 1958 verfilmd, geregisseerd door Kåre Bergstrøm. Ook in dit boek komt het personage Bugge voor. In 1947 publiceerde Bjerke Døde menn går i land ('Dode mannen gaan aan land'), de enige roman waarin Bugge geen rol speelt. In 1950 verscheen de roman Skjult mønster ('Verborgen patroon'), waarin Bugge zijn comeback maakte.

Naast zijn psychologische detectives publiceerde Bjerke verschillende verhalenbundels en tal van essays en dichtbundels. Zijn essays gingen vaak over kunst en cultuur, in zijn poëzie staat het eeuwige verlangen naar de kindertijd vaak centraal. Ook schreef Bjerke hoorspelen en komedies.

Verschillende componisten hebben de gedichten van Bjerke op muziek gezet, onder wie Finn Kalvik en Karoline Krüger.

Persoonlijk leven

[bewerken | brontekst bewerken]

Bjerke was een zoon van de Noorse romanschrijver Ejlert Bjerke en Karin Svensson. Hij trouwde drie keer. Uit zijn eerste huwelijk had hij twee kinderen. Daarna was Bjerke getrouwd met de Noorse actrice Henny Moan, met wie hij dochter Vilde kreeg. Het stel ging uit elkaar toen hun dochter negen was. Verder was Bjerke een neef van de schrijver Jens Bjørneboe.

In 2002 publiceerde Vilde een boek over haar vader, Du visste om et land ('Je wist van een land'). Na een slopende beroerte in 1981 was Bjerke voor de rest van zijn leven afhankelijk van een rolstoel. In 1983 werd hij benoemd tot ridder in de Orde van Sint-Olaf.

Bjerke stierf in 1985 en werd begraven op de begraafplaats Vestre gravlund in Frogner, Oslo.

Bibliografie (een selectie)

[bewerken | brontekst bewerken]

Dichtbundels

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Syngende jord, 1940
  • Regnbuen, 1946
  • Fakkeltog, 1942
  • Fremmede toner. Et utvalg av verdenslyrikken i norsk gjendiktning., 1947
  • Eskapader, 1948
  • Dikt om vin og kjærlighet, 1950
  • Den hemmelige sommer, 1951
  • Prinsessen spinner i berget, 1953
  • Slik frøet bærer skissen til et tre, 1954
  • En jeger og hans hund, 1958
  • En kylling under stjernene, 1960
  • Med alle mine fugler, 1965
  • En skrift er rundt oss, 1966
  • Skyros, Egeerhavet, 1967
  • Det finnes ennu seil, 1968
  • En helt almindelig lek, 1973
  • Et strå i vind, 1974
  • Sol, måne og elleve stjerner, 1975
  • Samlede dikt, 1977
  • I byen min, 1979
  • Hverdagsmirakel og andre efterlatte dikt, 2001
  • Samlede dikt, 2003

Detectives

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Nattmennesket, 1941
  • De dødes tjern, 1942
  • Døde menn går i land, 1947
  • Skjult mønster, 1950
  • Enhjørningen, 1963
  • Onkel Oscar starter opp, 1970
  • Onkel Oscar kjører videre, 1970
  • Hobbydetektiven: historiene om Klaus Vangli, 1971

Non-fictie

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Hva er god stil? 1955
  • Rim og rytme: en liten verselære, 1956 (in een latere editie Rytme og rim getiteld)
  • Nye bidrag til Goethes farvelære, 1961
  • Hva er godt riksmål? Spørsmål og svar, 1962
  • Arnulf Øverland – vårt sprogs konservator og fornyer, 1965
  • Dannet talesprog, 1966
  • Hva er godt riksmål? Spørsmål og svar, 1967
  • Spillet i mitt liv: en amatør ved sjakkbrettet, 1968
  • Grenseland - fem år efter, 1977
  • Versekunsten: rytme og rim, 1980, 2000 (herziene uitgave van Rytme og rim uit 1956)

Verhalenbundels

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Tryllestaven - Syv historier om noe bortenfor, 1961
  • Fortellinger ved peisen, 1981

Essays

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Fuglen i fikserbildet: fragmenter av en livsanskuelse, 1955
  • Vitenskapen og livet, 1958
  • Babels tårn, 1959
  • Sproget som ikke vil dø - Rapporter fra riksmålets krigshistorie, 1964
  • Reiser gjennom århundrene - I syv stilepoker, 1967
  • Hårdt mot hårdt, 1968
  • I syklonens sentrum, 1970
  • Å kunne eller ikke kunne - Strøtanker om fag, 1970
  • Med kritiske øyne, 1971
  • Djevelens omgangsfelle, 1974
  • I kampens glede, 1982

Kinderboeken

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Fabelen om Gry og Gruble, 1948
  • For moro skyld, 1956
  • Mere moro, 1957
  • André Bjerkes ABC, 1959
  • Fru Nitters datter, 1966
  • Moro-vers, 1980

Hoorspelen

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Stokken, 1953
  • Dikteren, rusen og alvoret, 1953
  • Døde menn går i land, 1988, 1996 (postuum uitgevoerd)
  • Gjengangernatt 1988, 2001 (postuum uitgevoerd)
  • Troll i ord, 1988 (postuum uitgevoerd)
  • De dødes tjern, 2007 (postuum uitgevoerd)