Archaeornithura
| Archaeornithura Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Vroeg-Krijt | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
| Plaat en tegenplaat van het holotype van Archaeornithura meemannae | |||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||
| |||||||||||
| Geslacht | |||||||||||
| Archaeornithura Wang et al., 2015 | |||||||||||
| Typesoort | |||||||||||
| Archaeornithura meemannae | |||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||
| |||||||||||
Archaeornithura is een geslacht van uitgestorven vogels uit het Vroeg-Krijt van het huidige China, behorend tot de Ornithuromorpha.
Vondst en naamgeving
[bewerken | brontekst bewerken]In 2015 werd de typesoort Archaeornithura meemannae benoemd en beschreven door Wang Min, Zheng Xiaoting, Jingmai O’Connor, Graeme Lloyd, Wang Xiaoli, Wang Yan, Zhang Xiaomei en Zhou Zhonghe. De geslachtsnaam combineert het Oudgriekse archaios, 'oeroud' met een verwijzing naar de Ornithuromorpha omdat de soort in 2015 de oudste bekende ornithuromorf was. De soortaanduiding eert paleontologe Meemann Chang.
Het holotype STM7-145 is gevonden in een laag van de Huajiyingformatie die dateert uit het Hauterivien en ongeveer 130,7 miljoen jaar oud is. Het bestaat uit een in verband liggend skelet met schedel, platgedrukt op een plaat en tegenplaat. Uitgebreide veerresten zijn bewaard gebleven. Het paratype is een tweede skelet, specimen STM7-163.
Beschrijving
[bewerken | brontekst bewerken]Archaeornithura is een middelgrote soort met een spanwijdte van zo'n dertig centimeter. De beschrijvers wisten een combinatie van onderscheidende kenmerken vast te stellen die echter op zich niet uniek zijn. De voorrand van het borstbeen is sterk gewelfd. Het achterste zwaardvormig uitsteeksel van het borstbeen is goed ontwikkeld en recht afgesneden. De eerste vinger steekt verder uit dan het tweede middenhandsbeen. Het tweede kootje van de tweede vinger is langer dan het eerste kootje. Het dijbeen is relatief kort ten opzichte van de middenvoet.
Archaeornithura heeft een staartwaaier. De veren daarvan hebben een schacht met een centrale streep of groeve zoals wel bij meer basale vogels voorkomt. Die ontbreekt bij de zeer oude vorm Archaeopteryx maar ook bij moderne vogels. Dat Archaeornithura het kenmerk wel bezit is een aanwijzing dat de moderne morfologie een later verlies van het kenmerk vertegenwoordigt en niet direct van de oudste vogels geërfd is.
Archaeornithura heeft ook een alula, een bevederde duim die als stuurvlak gebruikt wordt, met drie veren zoals bij moderne vogels.
Fylogenie
[bewerken | brontekst bewerken]Archaeornithura is in de Hongshanornithidae geplaatst. Zijn positie daarin is echter niet basaal maar afgeleid als zustersoort van Tianyuornis. Dit duidt erop dat de ontwikkeling van deze groep, en daarmee van de hele Ornithuromorpha, veel eerder heeft plaatsgevonden, minstens zes miljoen jaar, dan eerder aangenomen. Opvallend is ook dat de hongshanornithiden aangenomen worden waadvogels te zijn geweest en dat dan ook deze gespecialiseerde levenswijze zich eerder moet hebben ontwikkeld.
Het volgende kladogram toont het resultaat van een kladistische analyse van de positie van Archaeornithura in de evolutionaire stamboom.
| Euornithes |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur
- Min Wang, Xiaoting Zheng, Jingmai K. O’Connor, Graeme T. Lloyd, Xiaoli Wang, Yan Wang, Xiaomei Zhang & Zhonghe Zhou, 2015, "The oldest record of Ornithuromorpha from the early Cretaceous of China", Nature Communications 6, article number 6987