Een consumentenorganisatie is een organisatie die opkomt voor de belangen van consumenten en zich inzet voor consumentenbescherming. Consumentenorganisaties zijn veelal ledenorganisaties die primair optreden voor de belangen van hun leden in hun hoedanigheid van consument.
Consumentenorganisaties kwamen op in de 20e eeuw, vooral na de Tweede Wereldoorlog (1939–1945). De eerste algemene consumentenorganisatie in Nederland is de Consumentenbond (opgericht in 1953; ruim 600.000 leden). In België is vooral Test-Aankoop (opgericht in 1957) bekend, die ook de multinational Euroconsumers oprichtte, die de publicaties beheert van consumentenorganisaties in België, Brazilië, Italië, Portugal en Spanje, met een gezamenlijke oplage van 1.500.000.
Op Europees vlak is vooral het BEUC actief. In het kader van de Trans-Atlantische Vrijhandelszone bestaat een samenwerking tussen meer dan 75 Amerikaanse en Europese consumentenorganisaties, de Transatlantic Consumer Dialogue.
Grahak Shakti. Bangalore-Karnataka. Een vrijwilligersorganisatie sinds de jaren 1990.
Consumer Awareness, Protection and Education Council (Cape Council) in Bangalore.
Consortium of South India Consumer Organisations (COSICO), actief in zes Zuid-Indiase staten: Karnataka, Tamil Nadu, Andhra, Telangana, Puduchery en Kerala. COSICO deelt informatie, werkt samen en plant gezamenlijke actie voor de consumentenbeweging in deze staten.
Foodwatch (Europa sinds 2002 en Nederland sinds 2009); focus op misleiding en fraude in de voedselketen)
Naast deze algemene consumentenorganisatie kent Nederland vele categorale consumentenorganisaties wier werkterrein beperkt is tot een bepaald deel van consumentisme. Voorbeelden van categorale consumentenorganisaties zijn:
de Vereniging Eigen Huis (voor eigenaar van een eigen (koop)woning) (ruim 650.000 leden),
de Vereniging Consument & Geldzaken (voor de financiële consument, dat wil zeggen de afnemer van bank- en verzekeringsproducten) (32.000 leden),
De National Consumer Agency (NCA) is een overheidsinstelling, ressorterend onder het Department of Business, Enterprise and Innovation, dat consumentenbelangen in de Republiek Ierland behartigt.
Asociatia Nationala pentru Protectia Consumatorilor si Promovarea Programelor si Strategiilor din Romania (Nationale Vereniging voor Consumentenbescherming en Bevordering van Programma's en Strategieën van Roemenië)
In het Verenigd Koninkrijk laat de Enterprise Act 2002 consumentenorganisaties die zijn goedgekeurd door de staatssecretaris van handel en industrie om te worden aangewezen als "super-eisers" bij de Competition and Markets Authority. Deze super-eisers (super-complainants) zijn bedoeld om "de stem van de consumenten te versterken" die "waarschijnlijk geen individuele toegang hebben tot het soort informatie dat nodig is om te beoordelen of de markten hen benadelen." Anno 2007 zijn er acht aangewezen:[1]
Campaign For Real Ale (CAMRA) - lobbygroep voor traditie en kwaliteit van bier.
Citizens Advice Bureau, gratis dienst voor juridich advies, praktische hulo en informatie over consumentenrechten in het hele land.
Consumer Council for Water (vroeger Watervoice)
Consumer Direct (afgeschaft per 31 maart 2012; de functies zijn overgedragen op lokale handelsnormenafdelingen en Citizens Advice Bureaus
Consumer Focus (vroeger National Consumer Council). Opgeheven in 2014.
General Consumer Council of Northern Ireland
Good Garage Scheme. Dit moet erop toezien dat automonteurs hun werk goed doen.
Postwatch
Which? - vroeger de Consumers Association - een consumentenbelangenorganisatie die aanzienlijke bevoegdheden heeft (bijvoorbeeld om representatieve acties te ondernemen bij de Competition Act 1998) maar die primair een lobbygroep is, geheel bekostigd door abonnementsgelden van haar consumenteninformatietijdschrift.
De Allianz der Konsumentenschutz-Organisationen (opgericht in 2010) is de koepel van de drie Zwitserse consumentenbeschermingsorganisaties die de drie grote taalgroepen van het land bedienen:
Associazione consumatrici e consumatori della Svizzera italiana (ACSI)
Tegen 1969 hadden de meeste kapitalistische landen met ontwikkelde markten een consumentenorganisatie gekregen die haar eigen consumententijdschrift publiceerde dat de resultaten van producttests rapporteerde.[3] Internationaal verspreidde het idee van consumentenorganisaties mede door de oprichting van de Consumers Union in de Verenigde Staten in 1936,[3] hoewel dat niet de oudste van zijn soort was. De groeiende interesse in consumententestjournalistiek zou kunnen worden verklaard door de toegenomen consumptie van massaal gemarketede producten in en kort voor die periode.[3] Die gestegen internationale consumptie zelf was een gevolg van de nasleep van de Tweede Wereldoorlog.[3]
Statens Husholdningsrad (Staatsraad voor Huishouding)
1935
28.100
n.a.
1961
Que Choisir
Frankrijk
Union Federale des Consommateurs (UFC)
1951
15.000
30.000
1961
Konsument
Oostenrijk
Verein fur Konsumenteninformation (VKI)
1960
25.000
n.a.
1963
Canadian Consumer
Canada
Consumers Association of Canada
1947
43.000
n.a.
1964
Taenk
Denemarken
Danske Husmodres Forbrugerrad (Deense Huismoederraad)
1947
48.000
n.a.
1965
Il Consumatore
Italië
Unione Nazionale Consumatori
1965
100.000
n.a.
1966
Test
Duitsland
Stiftung Warentest
1964
68.000
250.000
1970
50 Millions de Consummateurs
Frankrijk
Institut National de la Consommation
1967
0
300.000
2012
Consumer Voice
Pakistan
Consumer Voice Pakistan
2012
0
n.a
In de 25 jaar na de Tweede Wereldoorlog was er een correlatie tussen het aantal mensen per land dat auto's kocht en de populariteit van consumententijdschriften.[6] In sommige gevallen leek een toename van andere consumentenaankopen verband te houden met de populariteit van consumententijdschriften, maar de correlatie was het grootst voor bevolkingen die beslissingen maakten over auto's.[6] De beschikbaarheid van consumententijdschriften waren voor consumenten een steun en toeverlaat toen individuen in de samenleving plots overweldigd werden door keuzestress op de markt. De populariteit van de tijdschriften leek verder te groeien naarmate er meer keuzes op de markt kwamen.[7]