Plaatsnamen in Ierland kunnen afkomstig zijn uit drie mogelijke talen: de meeste plaatsnamen zijn afkomstig uit het Iers, maar bestaan nu in een verengelste versie. Verengelsing gebeurde door het fonetisch neerschrijven van het Iers, door het vertalen van Ierse begrippen of door een combinatie van beide. Daarbij zijn er logischerwijs heel wat fouten gemaakt. Verder zijn er ook nog plaatsnamen in het Engels en het Oudnoors. Deze laatste dateren uit de middeleeuwen, toen de Vikingen Ierland veroverden.
De Ierse hoofdstad, Dublin, heet in het Iers Baile Átha Cliath, dat stad aan de doorwaadbare plaats (van de rivier Liffey) van de horden/obstakels (de rivierovergang was gemaakt van horden) betekent. De Engelse naam Dublin is echter een verengelsing van het Ierse dubh linn, dat zwarte poel betekent.
Na de oprichting van de Ierse Vrijstaat in 1922 werden een aantal Engelstalige plaatsnamen die te sterk verwezen naar het Verenigd Koninkrijk vervangen door Ierse benamingen: Kingstown in het Graafschap Dublin werd Dún Laoghaire (uitspraak: Dunlierie door Engelstaligen; Doenliere of Doenlere door Ierstaligen), Queenstown in het Graafschap Cork werd Cóbh (uitspraak: Coow). King’s County en Queen’s County werden respectievelijk County Laois en County Offaly (de laatste twee namen verwijzen naar de belangrijkste plaatsen uit het graafschap).
In de Ierse republiek hebben zowel de Ierse als de Engelse plaatsnamen officiële status; beide worden aangegeven op wegwijzers. In de Gaeltacht treft men borden aan die enkel de Ierstalige naam aanwijzen. In Noord-Ierland is dit vooralsnog niet het geval; alleen in het (overwegend Katholieke) Graafschap Fermanagh komen er Ierstalige wegwijzers voor.
Veel Ierse plaatsnamen verwijzen naar een bepaald landschapselement: een kerk, een heuvel, een fort, … Vaak wordt daaraan een bijvoeglijk naamwoord (zwart, klein, … ), een naam (vaak de eigenaar, de stichter, een heilige, een koning, …) of een zelfstandig naamwoord (dat het begrip specificeert: eikenwoud, kruisenveld, … ) toegevoegd.
Onderstaande lijst bevat veelgebruikte begrippen in de samenstelling van plaatsnamen, voorafgegaan door de verengelste versie. Hou er wel rekening mee dat een bepaald Iers woord op meerdere wijzen verengelst werd, terwijl soms twee verschillende Ierse woorden tot hetzelfde verengelste woord herleid werden. Daarnaast werden sommige plaatsnamen verkeerd verstaan, wat tot verwarring kan leiden. Over het algemeen kunnen we toch zeggen dat de verengelsing overeenkomt met de uitspraak van het woord in het Iers.
annagh - eanagh - moeras
ath - átha - voorde
ard - ard - hoogte
bally - baile - stad
bel - béal - monding
cappa - ceapach - bewerkt land
carry/carrick - carraig - rots
cloony - cluain - weide
cor - corr - ronde heuvel
cross - crois - kruis
curragh - currach - moeras
derry - doire - eik
drum - druim - heuvel
dun - dún - fort
glen - gleann - dal, vlakte
gort - gort - bewerkt land
inish - inis - eiland
kil - cill - kerk [oorspronkelijk (klooster)cel, die dan uitgroeide tot kerk]
knock - cnoc - heuvel
lis - lios - rond fort van aarde
lough/loch - loch - meer
moan - móin - veenmoeras
mulla - mullagh - top
port - port - haven
rath - ráth - fort
ros - ros - kaap, schiereiland (Iers uit het Noorden), woud (Zuiden)
slieve - sliabh - berg
to(o)m - tuaim - grafheuvel
tully - tulaigh - heuvel
Sommige landschapselementen werden meestal vertaald. Voorbeelden zijn fearann (land), mainistir (abbey - abdij), muileann (mill - molen) en oileán (island - eiland)
Ierland bestaat uit vier provincies of cúigí (enkelvoud: cúige):
Connacht - Connacht(a) / Cúige Chonnacht - Land van Conn
Leinster - Laighin / Cúige Laighean - Land van de brede speren
Munster - An Mhumhain / Cúige Mumhan - Land van de mannen van Mumha
Ulster - Ulaidh / Cúige Uladh - Land van de mannen van Ulaid
Het woord cúige betekende oorspronkelijk een vijfde deel, aangezien rond het begin van onze jaartelling Ierland verdeeld was in vijf provincies (de zogenaamde Pentarchie): Connacht, Leinster, Meath, Munster en Ulster. In Meath zetelde de hoge koning van Ierland. Tegenwoordig maakt Meath deel uit van Leinster.
Ierland telt tweeëndertig graafschappen of contaetha (enkelvoud: contae). Zes ervan vormen Noord-Ierland en zijn later anders ingedeeld, maar die nieuwe indeling wordt door de Republiek niet erkend. De overige zesentwintig vormen de Ierse Republiek. De namen van de graafschapen worden veelal geschreven in de genitief, voorafgegaan door co(ntae).