Jan Anton van der Baren
Jan Anton van der Baren (variaties op zijn voornaam: 'Jan Anthonie', 'Jan Antonius', 'Jean-Antoine' en 'Johannes Antonius') ( Brussel ?,1615 – 31 december 1686 of 1 januari 1687) was een Vlaamse barokschilder, tekenaar, priester en museumconservator, actief in Brussel en Wenen.[1][2] Hij was de hofkapelaan van Aartshertog Leopold Willem, de landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden en de beheerder van Leopold Willem's kunstverzameling.
Levensloop
[bewerken | brontekst bewerken]Hij werd waarschijnlijk geboren in Brussel en woonde een tijd in Zinnik. Hij werd aangesteld tot hofkapelaan van Aartshertog Leopold Willem, de landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden met residentie in Brussel. Hij vergezelde de aartshertog bij zijn terugkeer naar Wenen in 1656 en bleef aldaar tot zijn dood.
Hij werd in Wenen de beheerder van de kunstverzameling van de aartshertog in de Stallburg (het stallingengebouw). Deze was in die tijd een der meest uitgebreide kunstverzamelingen in Europa. Van der Baren stelde in 1659 hiervan een inventaris in vier delen samen. De schilderijen zijn verdeeld in twee groepen met afzonderlijke nummering, het eerst met de titel Verzaichnusz der italischen stuckh had 517 nummers en het tweede deel met de titel Mahlerey von teutsch unndt niderländischen Mahleren had 880 nummers. De schilderijen worden gevolgd door een lijst van tekeningen en ten slotte, als vierde deel, stenen, metalen beeldjes, ander antiek en figuren.[3] De Duitstalige versie werd waarschijnlijk niet door hemzelf opgesteld, omdat het in Oostenrijks-Duits is opgesteld en hij het ondertekende samen met drie andere leden van de hofadministratie van de aartshertog.[2]
David Teniers II, die de beheerder was van de collectie van de aartshertog in Brussel, schilderde het bekende doek Aartshertog Leopold Willem in zijn Galerij in Brussel. Dit schilderij bevat een portret van Van der Baren (de derde man van rechts)[4][5]
Na het overlijden van de aartshertog in 1662, bleef Van der Baren aangesteld als hofkapelaan en beheerder van de kunstgalerij onder Keizer Leopold I.[6]
Oeuvre
[bewerken | brontekst bewerken]Van der Baren wordt beschouwd als een amateurschilder, vermits hij het schilderen niet op professionele wijze beoefende, maar in hoofdzaak een priester en een hofambtenaar was.
Men aanvaardt 14 schilderijen als authentiek, sommigen zijn getekend en voorzien van een datum. Zijn meeste werken zijn stillevens..[6] De inventaris van aartshertog Leopold Wilhelm uit 1659 bevat 12 werken door Van der Baren..[2] Deze stelden eveneens enkele architecturale landschappen en parkgezichten voor. Maar tot op heden worden er geen andere werken toegeschreven aan Van der Baren tenzij stillevens. Sommige van deze stillevens hebben architecturale elementen in de achtergrond, zoals "Stilleven met pompoenen" in het Kunsthistorisches Museum in Wenen, of een landschap zoals "Marine met een vruchtenguirlande" in de Powis Castle and Garden, Powys, Wales, National Trust.[1]
De meeste van zijn stillevens kan men categoriseren als guirlande-schilderijen, een speciaal type van stilleven dat werd ontwikkeld in Antwerpen door Jan Brueghel de Oude in samenwerking met de Italiaanse kardinaal Federico Borromeo aan het begin van de 17e eeuw. Andere kunstenaars die betrokken waren bij de vroege ontwikkeling van het genre waren onder meer Hendrick van Balen, Andries Daniels, Peter Paul Rubens en Daniel Seghers. Het genre was aanvankelijk verbonden met de visuele beeldtaal van de Contrareformatie.[7] Het werd verder geïnspireerd door de cultus van verering en devotie tot Maria die heerste aan het Habsburgse hof (toen de heersers over de Spaanse Nederlanden) en in Antwerpen in het algemeen.[7][8] Guirlande-schilderijen tonen meestal een bloemenkrans rond een devotiebeeld, portret of ander religieus symbool (zoals de hostie).[8] Tegen de tweede helft van de 17de eeuw sierden ook wereldlijke thema's zoals portretten en mythologische onderwerpen het centrale deel van deze schilderijen.[9] Dergelijke schilderijen vertonen, bedoeld als een trompe l'oeil, een bloemenkrans rond de eucharistie, een religieuze voorstelling of een portret. Van der Baren werkte voor zijn guirlande-schilderijen dikwijls tezamen met andere schilders, die meer gespecialiseerd waren in figuren zoals Erasmus Quellinus II (zoals Bloemenkrans rond van Madonna en Kind in een nis; privébezit[10]) en Nikolaas van Hoy.[11] Een voorbeeld van een samenwerking met Nikolaas van Hoy is het schilderij Bloemenkrans rond de Heilige Familie (Museum voor Schone Kunsten van Boedapest).[12] Een andere voorbeeld is Het mystiek huwelijk van de H. Catherina (Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel).
Zijn stijl vertoont een gedetailleerde en fijn geschilderde weergave van bloemen en een nadruk op structuur en een zachte weergave van het licht. De figuren, geschilderd door andere schilders, kunnen van mindere kwaliteit zijn. Zijn palet is warmer dan dat van Daniël Seghers, een andere bekende bloemenschilder..[6] Hij schilderde eveneens stillevens met bloemen in vazen zoals "Glas met rozen" of met groenten. Een ander stilleven vertoont "Giften van de Driekoningen" met een landschap in de achtergrond beiden in het Kunsthistorisches Museum in Wenen.
Referenties
[bewerken | brontekst bewerken]- ↑ a b Jan Anton van der Baren in het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie. Gearchiveerd op 17 augustus 2016.
- ↑ a b c A. Hajdeski, Die Niederländer in Wien, Oud-Holland 25 (1907), p. 9-26; p. 14-19. Gearchiveerd op 25 februari 2021.
- ↑ Karl Schütz, Zeitgenössische niederländische Malerei in der Sammlung Erzherzog Leopold Wilhelms, in: 1648: de Vrede van Munster : handelingen van het herdenkingscongres te Nijmegen en Kleef, 28-30 augustus 1996, georganiseerd door de Katholieke Universiteit van Nijmegen, onder auspiciën van de Werkgroep Zeventiende Eeuw, Katholieke Universiteit Nijmegen, Uitgeverij Verloren, 1997, p. 371-378
- ↑ Karl Schütz, Die Sammlung Erzherzog Leopold Wilhelms, in: 1648: Krieg und Frieden in Europa, Münster, 1998, Volume 2, p. 181-190
- ↑ Archduke Leopold Willem in his Gallery at Brussels in het Kunsthistorisches Museum
- ↑ a b c Barbara Dossi. "Baren, Jan Anthonie van der." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. Web. 22 Aug. 2014
- ↑ a b David Freedberg, "The Origins and Rise of the Flemish Madonnas in Flower Garlands, Decoration and Devotion", Münchener Jahrbuch der bildenden Kunst, xxxii, 1981, pp. 115–150.
- ↑ a b Susan Merriam, Seventeenth-Century Flemish Garland Paintings. Still Life, Vision and the Devotional Image, Ashgate Publishing, Ltd., 2012
- ↑ John Rupert Martin, "A Portrait of Rubens by Daniel Seghers," Record of the Art Museum, Princeton University, vol. 17 (1958), pp. 2-20.
- ↑ Christie's Jan Anton van der baren
- ↑ Ursula Härting, Review of Susan Merriam, Seventeenth-Century Flemish Garland Paintings. Still Life, Vision and the Devotional Image
- ↑ Garland of Flowers Surrounding the Holy Family in het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie. Gearchiveerd op 29 januari 2016.
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Jan Anton van der Baren op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- Hairs, Marie-Louise, Jan Anton van der Baren (Wenen, 1970)
- Hairs, Marie-Louise, The Flemish flower painters in the XVIIth century, Brussels: Lefebvre & Gillet (1985).
- G. Heinz: ‘Geistliches Blumenbild und dekoratives Stilleben in der Geschichte der kaiserlichen Gemäldesammlungen’, Jb. Ksthist. Samml. Wien, lxix (1973), pp. 7–54
- De Maere, J. & Webbes, M., Martin, Jennifer A. (ed.) Illustrated dictionary of 17th century Flemish painters (3 vols.), Brussels: La Renaissance du Livre (1994).
- Van der Willigen, Adriaan & Meijer, Fred G., A dictionary of Dutch and Flemish still-life painters working in oils, 1525-1725, Leiden: Primavera Press (2003)
- Groenendijk, Pieter, Beknopt biografisch lexicon van Zuid- en Noord-Nederlandse schilders, graveurs, glasschilders, tapijtwevers et cetera van ca. 1350 tot ca. 1720, Leiden: Primavera (2008).
