Jedem das Seine
_-_geo.hlipp.de_-_40210.jpg)
"Jedem das Seine" is een Duitse zegswijze en een letterlijke vertaling van de Latijnse uitspraak: "Suum Cuique". De spreuk laat zich in het Nederlands vertalen als "Ieder het Zijne".
Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten de Nazi's het als motto, het staat op het toegangshek van concentratiekamp Buchenwald.
Romeins-Byzantijnse oorsprong
[bewerken | brontekst bewerken]Onder de Keizer Justianus I de Grote (ca. 482-565) werd een groot deel van het Romeinse recht schriftelijk vastgelegd in het Corpus Iuris Civilis. In het eerste hoofdstuk van het eerste van de vier boeken die de Elementen uit het jaar 533 uitmaken en algemene beginselen formuleert staat te lezen:[1][2]
- IURIS PRAECEPTA SUND HAEC: HONESTE VIVERE, ALTERUM NON LAEDERE, SUUM CUIQUE TRIBUERE.
Dit kan naar het Nederlands vertaald worden als:
- De voorschriften van de wet zijn deze: eerlijk leven, niemand beschadigen, (en) ieder het zijne te geven.
De formuleringen "suum cuique tribuere" en "suum cuique" komen verder veelvuldig voor in de hele verzameling van juridische teksten die het Corpus vormen.
Onderdeel van de Duitse taal
[bewerken | brontekst bewerken]Jedem das Seine is al eeuwen een uitdrukking in het Duits en komt in ieder geval al voor in het werk van kerkhervormer Maarten Luther (1483-1546) en diens tijdgenoten.[3] De uitspraak komt ook voor in de titel van de cantane (zie aldaar) van Bach: 'Nur jedem das Seine, BWV 163' uit 1715.
Een variatie, "Jedem das Seine, mir das Meiste" (Ieder het zijne, (maar) voor mij het meeste) is ook al langer deel van de Duitse taal. Deze cynische opmerking komt onder meer voor in het toneelstuk: Der Hauptman von Köpenick (1930) van de deels Joodse en voor het naziregime uitgeweken auteur Carl Zuckmayer.[4]
Concentratiekamp Buchenwald
[bewerken | brontekst bewerken]In 1937 werd de aan de Bauhaus opleiding afgestudeerde Franz Ehrlich vanwege zijn politieke overtuiging (hij was communist) naar Buchenwald gestuurd. Hier werd hij onder meer gedwongen om de belettering op het toegangshek te ontwerpen.[5] Hij gebruikte de Bauhaus-stijl van zijn leraren Herbert Bayer en Joost Schmidt als basis voor het lettertype van het in deze context vernederende motto "Jedem das Seine".
De combinatie van deze woorden met een stijl die door de Nazi's als Entartete (gedegenereerd; ontaard) gezien werd, roept de vraag of Ehrlich heeft willen verwijzen naar de Romeinse rechtsprincipes als subtiel en stil protest tegen de gevangenschap van hemzelf, andere vervolgden of tegen het misdadige regime.[6]
Op de poort van Buchenwald kan het motto sarcastisch geïnterpreteerd worden als "Ieder krijgt wat deze verdient" en met name in Duitsland is de zegswijze sinds de Nazi's het gebruikten controversieel.
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]- ↑ (la) Imperatoris Iustiniani Institutiones - Liber Primus De Elementen - Eerste Boek - Latijnse tekst op WikiSource.
- ↑ (en) |The Institutes of Justinian, Auteur: Caesar Flavius Justinian, Vertaler: J.B. Moyle - Engelse vertaling op Project Gutenberg.
- ↑ (de) Luther, Maarten (1569) Haußpostill über die Sonntags- und Fest-Evangelia. Nürnberg: Ulrich Newber. p. 54.
- ↑ (en) | www.artandpopularculture.com over gebruik 'Jedem das Seine'. (Geraadpleegd op 16 juni 2024).
- ↑ (en) | Gedenkstätte Buchenwald www.buchenwald.de over Franz Ehrlich. (Geraadpleegd op 16 juni 2024).
- ↑ (en) | Gedenkstätte Buchenwald www.buchenwald.de over 'Jedem das Seine'. (Geraadpleegd op 16 juni 2024).]