Jianchangnathus
| Jianchangnathus Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Midden-Jura | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||
| Jianchangnathus Cheng et al., 2012 | |||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||
| Jianchangnathus robustus | |||||||||||||
| |||||||||||||
Jianchangnathus is een geslacht van uitgestorven basale pterosauriërs dat leefde tijdens het Mesozoïcum in het gebied van het huidige China.
Vondst en naamgeving
[bewerken | brontekst bewerken]De soort Jianchangnathus robustus werd in 2011 benoemd en beschreven door Cheng Xin, Wang Xiaolin, Jiang Shunxing en Alexander Wilhelm Armin Kellner. De geslachtsnaam combineert een verwijzing naar het district Jianchang met een Oudgrieks γνάθος, gnathos, 'kaak'. De soortaanduiding betekent 'de zwaargebouwde' in het Latijn, een verwijzing naar de zware bouw van de kaken.
Het holotype IVPP V16866 werd bij Linglongta in Liaoning gevonden in een laag van de Tiaojishanformatie waarvan de datering omstreden is: de geschatte ouderdom loopt vanaf het Midden-Jura tot in het Vroeg-Krijt. Het bestaat uit een samengedrukt skelet met schedel en onderkaken op een steenplaat. Het skelet moet vrijwel compleet bewaard gebleven zijn maar tijdens de verwijdering uit het gesteente raakte het bovendeel van de romp, inclusief wervelkolom, schoudergordel, ribben, bekken en dijbeenderen, zwaar beschadigd. Ook is er een stuk van de plaat afgebroken waarop de bovenrand van het middelste deel van de schedel lag. Het gaat om een jongvolwassen dier. In 2014 werd een tweede in 2008 gevonden exemplaar gemeld, PMOL-AP00028, bestaande uit een schedel, twee halswervels, en stukken van de schoudergordel en een opperarmbeen, dat het holotype aanvulde met details van de schedel.
Beschrijving
[bewerken | brontekst bewerken]Jianchangnathus heeft een spanwijdte van ruim een meter; de beschrijvers kwamen voor het holotype tot een schatting van 116,8 centimeter.
De beschrijvers wisten enkele onderscheidende kenmerken vast te stellen. Drie daarvan zijn autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. De voorste tak van het jukbeen is groot, twee derden van de lengte van de fenestra antorbitalis beslaand. De bovenrand van het dentarium van de onderkaak is bol. De eerste drie paar tanden van de onderkaken zijn sterk naar voren gericht. Verder onderscheidt Jianchangnathus zich van Scaphognathus door een korter neusgat, een langere fenestra antorbitalis en een verder naar achteren doorlopende middenrichel op de snuit. Men wees daarnaast nog speciaal op het naar voren gericht zijn van de tanden in de bovenkaken, het bezit van vijf paar tanden in de onderkaken en het feit dat de doorsnede van het tweede middenhandsbeen de kleinste is in de middenhand.
De schedel van het holotype heeft een lengte van 148,9 millimeter. In de schedel heeft de snuit een vrijwel horizontaal bovenprofiel. De kaaklijn kromt vanaf het bovenkaaksbeen vrij steil naar de snuitpunt toe. De onderkaak wordt naar voren toe steeds dieper waarbij hij geleidelijk naar beneden kromt. Het uiteinde vormt een hoge, bolle, "kin" die naar boven toe uitloopt in een kleine, schuin naar voren en boven gerichte, tandeloze kaakpunt. De tanden zijn groot, robuust, langwerpig, kegelvormig en vrij recht. In de bovenkaak staan negen tanden, waarvan de derde veel groter is dan de eerste twee. In de onderkaak staan vijf tanden. Het tweede exemplaar toonde dat het bovenprofiel van de schedel boller was dan gedacht. De fenestra antorbitalis ligt geheel achter het neusgat. Het jukbeen heeft een lange voorste tak richting bovenkaaksbeen en een korte achterste tak richting quadratojugale. Het kaakgewricht ligt boven de middelste hoogte van de onderkaak. De voorste tand van de bovenkaak staat dicht op de snuitpunt en dicht op de tweede tand. De vijfde tand ligt ter hoogte van de voorrand van het neusgat.
Fylogenie
[bewerken | brontekst bewerken]De soort heeft bepaalde eigenschappen gemeen met Scaphognathus. De voorste onderkaak is hoog. De tanden van het bovenkaaksbeen staan ver uit elkaar met een hiaat ertussen dat de breedte heeft van drie tandkassen. Het onderste slaapvenster is peervormig met de brede zijde naar onderen.
Jianchangnathus werd door de beschrijvers in de Scaphognathidae geplaatst.
In 2014 hernoemde Christopher Bennett de soort tot een Scaphognathus robustus. Dit werd niet gevolgd door Chinese onderzoekers.
Literatuur
- Xin Cheng, Xiaolin Wang, Shunxing Jiang & Alexander W.A. Kellner, 2011, "A new scaphognathid pterosaur from western Liaoning, China", Historical Biology, 24(1): 101-111 DOI: 10.1080/08912963.2011.635423
- Bennett, S. Christopher, 2014, "A new specimen of the pterosaur Scaphognathus crassirostris, with comments on constraint of cervical vertebrae number in pterosaurs", Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie - Abhandlungen 271(3): 327-348
- Chang-Fu Zhou, 2014, "Cranial morphology of a Scaphognathus-like pterosaur, Jianchangnathus robustus, based on a new fossil from the Tiaojishan Formation of western Liaoning, China", Journal of Vertebrate Paleontology 34(3): 597-605