Kiesdeler
De kiesdeler is het aantal stemmen dat nodig is om zeker te zijn van een volle zetel bij verkiezingen. De kiesdeler wordt verkregen door het totaal aantal stemmen te delen door het aantal zetels die te verdelen zijn. De verkregen waarde wordt vervolgens conform de entier-functie naar beneden afgerond.
Bij partijlijstenstelsels zoals Nederland worden de zetels na de verkiezingen in eerste instantie verdeeld op basis van de kiesdeler, waarna de overige zetels als restzetels verdeeld worden via de D'Hondt-methode.
Formule
[bewerken | brontekst bewerken]De kiesdeler is het naar beneden afgeronde totale aantal stemmen gedeeld door het aantal te vervullen zetels. De formule ziet er als volgt uit:
waar
- Aantal stemmen = het totale aantal geldige stemmen dat bij een verkiezing is uitgebracht.
- Aantal zetels = het totale aantal zetels dat bij de verkiezing moet worden ingevuld.
De verkregen waarde wordt vervolgens naar beneden afgerond op het gehele getal volgens de entier-functie.
Rekenvoorbeeld
[bewerken | brontekst bewerken]Bij de Nederlandse Tweede Kamerverkiezing in 2021 werden er in totaal 10.422.852 geldige stemmen uitgebracht voor 150 zetels. De kiesdeler is dan gelijk aan = 69.485. Dit is een naar beneden afgerond geheel getal. Voor elke 69.485 behaalde stemmen krijgt een partij dan 1 zetel.
In de praktijk
[bewerken | brontekst bewerken]De kiesdeler is niet hetzelfde als de kiesdrempel: het minimale aantal stemmen om ten minste één zetel te behalen. Dit ligt in sommige landen een stuk hoger dan de kiesdeler, zodat er geen eenpersoonsfracties kunnen bestaan, maar alleen fracties met verscheidene leden. Bij sommige andere verkiezingen is er juist geen kiesdrempel.
Omdat het bijna nooit voorkomt dat het aantal stemmen van elke partij precies een veelvoud van de kiesdeler is, zullen hierna nog zetels overblijven. Deze heten restzetels en worden via een vooraf opgesteld systeem verdeeld onder de partijen. In Nederland en België is dat de D'Hondt-methode.
Voor de Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen geldt dat een politieke partij die niet ten minste het aantal stemmen haalt benodigd voor 1 zetel, niet in aanmerking komt voor een restzetel. In dat geval is de kiesdrempel dus wél exact gelijk aan de kiesdeler. Voor de andere verkiezingen in Nederland is er geen kiesdrempel, ook partijen die de kiesdeler niet hebben gehaald maken zo kans op een restzetel.
Ook voor het verkozen kunnen worden met voorkeurstemmen is de kiesdeler van belang. Hier volstaat echter bij Nederlandse verkiezingen slechts 25% van de kiesdeler, mits de lijst als geheel voldoende zetels heeft behaald.