Lijst van tekeningen van Jheronimus Bosch

Deze Lijst van tekeningen van Jheronimus Bosch geeft een overzicht van alle tekeningen, die in verband worden gebracht met de Nederlandse schilder Jheronimus Bosch.

Problematiek

Legenda
	Door Friedländer aan Bosch toegeschreven
	Door Friedländer als omstreden origineel gezien
	Door De Tolnay aan Bosch toegeschreven
	Door De Tolnay gedeeltelijk aan Bosch toegeschreven
	Door De Tolnay als omstreden origineel gezien
	Door Koldeweij, Vandenbroeck en Vermet aan Bosch toegeschreven
	Door Koldeweij, Vandenbroeck en Vermet als omstreden origineel gezien

Net als zijn schilderijen (zie Lijst van schilderijen van Jheronimus Bosch), bestaat er onder kunsthistorici grote onenigheid over de toeschrijving van zijn tekeningen. Hier komt nog bij dat tekeningen niet dendrochronologisch gedateerd kunnen worden. Toch zijn er enkele criteria. Zo stelde Bosch-kenner Charles de Tolnay vast dat Bosch, in tegenstelling tot veel van zijn tijdgenoten, geen gebruik maakte van de zilverstift, maar van de pen, en dat zijn tekeningen zich – net als zijn schilderijen – kenmerken door zeer spaarzaam materiaalgebruik.^[1]

Lijst

Omschrijving	Toeschr.		Verblijfplaats	Voorzijde	Achterzijde
Knielende Petrus			Amsterdam, collectie P. en N. de Boer
Twee monsters met op de achterzijde een Kopvoeter en een gedrocht			Berlijn, Kupferstichkabinett
Twee monsters, waarvan één met een pijl met op de achterzijde Schildpad en een gevleugelde duivel			Berlijn, Kupferstichkabinett
Verzoeking van de heilige Antonius met op de achterzijde Zangers in het ei			Berlijn, Kupferstichkabinett
Het woud heeft oren, het veld heeft ogen met op de achterzijde Diverse schetsen en een bedelaar[2]			Berlijn, Kupferstichkabinett
Een boer en drie halffiguren			Berlijn, Kupferstichkabinett
Helscène en monsters met op de achterzijde Zeven monsters			Berlijn, Kupferstichkabinett
Bedelaars en kreupelen			Brussel, Koninklijke Bibliotheek
Hellescene met parafrase uit Tuin der Lusten met op de achterzijde Een priester			Dresden, Kupferstichkabinett
De narrenkeuken			Londen, British Museum
Graflegging			Londen, British Museum
De verleiding van Eva door de slang met op de achterzijde Twee karikatuurkoppen			New York, Lehmann Collection
Groep van tien toeschouwers			New York, Pierpont Morgan Library
Fantasiewezens en een grote vis met op de achterzijde Fantasiewezens en een ezel			Oxford, Ashmolean Museum
Monsters en studies voor Sint-Antonius met op de achterzijde Zeven monsters			Parijs, Louvre
Heksen			Parijs, Louvre
Goochelaar met op de achterzijde Feestvierders en helmen[3]			Parijs, Louvre
Het narrenschip			Parijs, Louvre
De dood van een vrek met op de achterzijde een Schets voor een helm en een schild			Parijs, Louvre
Spinster en oude vrouw met op de achterzijde een Vos en haan			Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen
Uilennest			Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen
Waterdragende vrouw met op de achterzijde een Staande man op de rug gezien			Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen
Schetsblad met koppen met op de achterzijde Een krijger[4]			Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen
Kruisdraging met op de achtergrond Ecce Homo			Sacramento (Californië), Crocker Art Museum
Schip in vlammen			Wenen, Akademie der bildenden Künste Wien
Kluchtige scène met bijenkorf met op de achterzijde een Figuur in een bijenkorf en een gedrocht			Wenen, Albertina
Boommens			Wenen, Albertina
Bedelaars en kreupelen			Wenen, Albertina

Bronnen

• Friedländer, Max J. (1969) Early Netherlandisch Painting. Volume V. Geertgen tot Sint Jans and Jerome Bosch, Leyden: A.W. Slijthof, Brussels: La Connaissance, pp. 68-69.
• Koldeweij, A.M., P. Vandenbroeck en B. Vermet (2001) Jheronimus Bosch. Alle schilderijen en tekeningen, Rotterdam: Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam: NAi Uitgevers [enz.], ISBN 90-5662-219-6.
• Tolnay, Charles de (1984) Hieronymus Bosch. Het volledige werk, Alphen aan den Rijn: ICOB, ISBN 90-6113-164-2.
• Vriens, Thomas (2016) De tekeningen van Jheronimus Bosch, 's-Hertogenbosch, Uitgeverij CABV, ISBN 978-90-824938-0-1.

Noten

1. De Tolnay (1984): pp. 49-50.
2. De voorzijde van deze tekening wordt unaniem aan Bosch toegeschreven. Volgens Friedländer zijn de figuren op de achterzijde van een latere, zwakkere hand. Van deze figuren schrijft De Tolnay alleen de kreupele bedelaar aan Bosch toe.
3. De Tolnay schrijft alleen de voorzijde van deze tekening toe aan Bosch.
4. Volgens De Tolnay mogelijk toe te schrijven aan Alaert du Hamel.

Mediabestanden

Zie de categorie Tekeningen van Jheronimus Bosch van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.