Nqwebasaurus
| Nqwebasaurus Status: Uitgestorven, als fossiel bekend | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||
| Nqwebasaurus | |||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||
| Nqwebasaurus De Klerk et al., 2000 | |||||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||||
| Nqwebasaurus thwazi | |||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Nqwebasaurus is geslacht van vleesetende theropode dinosauriërs, behorend tot de Coelurosauria, dat tijdens het vroege Krijt leefde in het gebied van het huidige Zuid-Afrika. De enige benoemde soort is Nqwebasaurus thwazi.
Vondst en naamgeving
[bewerken | brontekst bewerken]In 1996 groeven Callum Ross en William de Klerk bij Kirkwood in de oostelijke Kaapprovincie het skelet op van een kleine theropode.
In 2000 benoemde en beschreef De Klerk samen met Catherine Forster, Scott Samspson, Anusuya Chinsamy en Ross de typesoort Nqwebasaurus thwazi. Nqweba is in het Xhosa de naam van de streek van de vindplaats. Thwasi betekent in dezelfde taal "snelle renner".
Het holotype, AM 6040, is gevonden in een laag van de Kirkwoodformatie die wellicht dateert uit het Berriasien-Hauterivien, ruwweg 140 tot 130 miljoen jaar oud. Een leeftijd van rond de 140 miljoen jaar is daarbij het waarschijnlijkst. Het bestaat uit een skelet met schedel. Bewaard zijn gebleven het middendeel en de bovenkant van de schedel, zeven halswervels, delen van ruggenwervels, delen van staartwervels, ribben, buikribben, de schoudergordel, beide voorpoten, de schaambeenderen en beide achterpoten. Verder werden twaalf gastrolieten aangetroffen. Het skelet lag gedeeltelijk in verband in een blok gesteente van vijfendertig bij vijftien centimeter. Door erosie was het grootste deel van de wervelkolom en de bovenkant van het bekken vernietigd. Het specimen maakt deel uit van de collectie van het Albany Museum.
In 2012 werd het specimen in groter detail beschreven door Jonah Choiniere nadat het verder geprepareerd was door het te zandstralen met wolfraamcarbide-naalden en te verstevigen door de kunsthars Butvar 76, een polyvinylbutyral. Daarbij bleek dat de oorspronkelijke beschrijving het bovenkaaksbeen aangezien had voor het verhemeltebeen.
Beschrijving
[bewerken | brontekst bewerken]Nqwebasaurus is een kleine tweevoetige roofsauriër. In 2010 schatte Gregory S. Paul de lengte op één meter, het gewicht op één kilogram.
De Klerk gaf in 2000 een eerste diagnose. Het bovenste scharniergewricht van het eerste middenhandsbeen is zeer robuust en asymmetrisch met sterk ontwikkelde gewrichtsvlakken en een vergrote gewrichtsknobbel aan de buitenzijde, dus aan de kant van het tweede middenhandsbeen. De duimklauw is langwerpig, met een lengte van viermaal de bovenste hoogte, en overdwars afgeplat. Het kuitbeen is onderaan versmald tot een beensplinter. Het vierde middenvoetsbeen is versmald, tot ongeveer de helft van de breedte van het derde middenvoetsbeen.
Choniere gaf in 2012 een aanvullende diagnose. In het bovenkaaksbeen staan de tanden in een gezamenlijke groeve in plaats van in aparte tandkassen. Deze maxillaire tanden hebben geen kartelingen. De maxillaire tanden hebben een rechte in plaats van naar achteren gebogen tandkroon. Deze tandkronen zijn kegelvormig in plaats van overdwars afgeplat. Het eerste middenhandsbeen heeft aan de buitenrand van het bovenvlak een richel die naar boven uitsteekt van de buitenste gewrichtsknobbel uit.
Fylogenie
[bewerken | brontekst bewerken]De Klerk plaatste Nqwebasaurus in de Coelurosauria. Latere analyses bevestigden dat eerst en hadden een basale positie in die groep tot uitkomst. De nieuwe gegevens die de herbeschrijving uit 2012 opleverden, wezen echter op een meer afgeleide positie, basaal in de Ornithomimosauria. Dat zou het evolutionair belang van de soort sterk doen toenemen. Nog intrigerender is dat als de gegevens worden ingevoerd in de "Megamatrix", de lopende meta-analyse van alle bekende gegevens over theropoden die de Italiaanse paleontoloog Andrea Cau heeft opgezet, Nqwebasaurus uitvalt als een basaal lid van de Alvarezsauridae.
Het volgende kladogram toont Nqwebasaurus als een basale ornithomimosauriër:
| Ornithomimosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur
- de Klerk, W.J., Forster, C.A., Sampson, S.D., Chinsamy, A., Ross, C.F. (2000). A new coelurosaurian dinosaur from the Early Cretaceous of South Africa. Journal of Vertebrate Paleontology 20 (2): 324-332. DOI:10.1671/0272-4634(2000)020[0324:ANCDFT]2.0.CO;2.
- Choiniere, J.N.; Forster, C.A.; De Klerk, W.J., 2012, "New information on Nqwebasaurus thwazi, a coelurosaurian theropod from the Early Cretaceous (Hauteriverian?) Kirkwood Formation in South Africa", Journal of Vertebrate Paleontology. Program and Abstracts 2012, p. 78
- Choiniere, J.N., Forster, C.A., De Klerk, W.J. (2012). New information on Nqwebasaurus thwazi, a coelurosaurian theropod from the Early Cretaceous (Hauteriverian?) Kirkwood Formation in South Africa. Journal of African Earth Sciences 71-72: 1-17. DOI:10.1016/j.jafrearsci.2012.05.005.