Persijn (geslacht)

Persijn is een van oorsprong Kennemer geslacht.

In de 13e eeuw leverde een tak van de familie Persijn de heren van Waterland en Amsterdam. Zij zetelden in het verloren gegane Huis te Velsen ten noorden van Haarlem. Een bekende vertegenwoordiger uit deze tak was Jan Persijn van Velsen.

Geraert van Velsen zou hetzelfde familiewapen hanteren, zo schrijft het Stamboek van de Frieschen (1846).

Familiewapen

Zegel van Nikolaas Persijn (1303)

Het wapen van het geslacht Persijn bevat zes horizontale balken, afwisselend blauw en geel. Op de drie gele (oorspronkelijk goudkleurige) balken staan respectievelijk 4, 3 en 2 roodkleurige Andreaskruisen.^[1] Dit wapen lijkt op het gemeentewapen van Spijkenisse (voorheen deel van de heerlijkheid Putten), waarbij zilverkleurige kruisen op de blauwe balken staan. Verder zien we overeenkomsten in het wapen van Breukelen. Dat komt doordat Gijsbrecht II van Nijenrode in 1392 het wapen van zijn moeder Maria van Persijn van Velsen in zijn wapen opnam.^[2] Het wapen van Amsterdam zou gebaseerd zijn op dat van het geslacht Persijn.^[3]

Symon Persijn (geboren ca. 1247, de broer van ridder Jan Persijn, zie hieronder) werd in de 2e helft van de 13e eeuw beleend met het gebied Bakenes en zal zich dan Van Bakenese gaan noemen. Hij en zijn nakomelingen voeren een wapen met een schuinbalk, met daarop de drie andreaskruisen van Persijn.^[4]

Legende over het wapen van Persijn

Er bestaat een legende over de manier waarop de Andreas-kruisjes in het wapen van de Persijns zijn gekomen:^[5]

Tijdens de regering van graaf Willem (regeringsperiode: 1204-1222) waren er twee vermaarde ridders, Wouter Persijn, heer Jans zoon uit Holland, en Walewijn van Leefdaal uit Brabant. Zij reden samen naar een toernooi en spraken af om op de dag van het toernooi vroeg op te staan om eerst naar de mis en pas daarna naar het toernooi te gaan. Heer Walewijn, begerig naar wereldse eer, ging na de mis naar het toernooi en streed om ridderlijken lof te oogsten. Maar heer Wouter, die Onze Lieve Vrouw zeer liefhad, bleef nog om ook een mis ter harer ere te horen. Daardoor kwam hij laat in het strijdperk en vond hij alle ridders vermoeid en gereed om hun herberg op te zoeken. Maar heer Walewijn ontving hem met grote blijdschap en prees hem, dat hij de eer van den dag had gewonnen. Ook de herauten hielden niet op zijn lof te verkondigen. Toen begreep hij, dat de Heilige Maagd zelve hem deze eer had bereid. Beide vrienden zeiden nu de wereld vaarwel en gingen in een klooster, Hymenrode genaamd. Heer Wouter was eens in gebed in de kerk, met zijn handen inniglijk tezamen, en daar kwam hem een goude kruis tussen zijn handen, tot een teken, dat zijn gebed door onze Lieve Heer verhoord was. Ditzelfde kruis brachte Alyd (echtgenote van Graaf Willem van Holland) met grote waardigheid naar het klooster van Reynsburgh. Zij vermaakte aan dit klooster bovendien zoveel boter, als men jaarlijks in de keuken nodig had. Zij stierf daar in 1218, en werd er begraven. Sindsdien namen de Persijns negen gouden kruisjes in hun wapen op.

Van Bakenes

Wapens Persijn en Bakenes

Een minder bekende vertegenwoordiger van het geslacht was Simon Persijn, die de naam Bakenes ging voeren (Batavia Illustrata). Van hem stamt het Haarlemse geslacht Van Bakenes af. Deze Simon Persijn was een broer van de hierboven genoemde Jan Persijn van Velsen en wordt vermeld in 1277.^[6]

Putten

Doordat het wapen van de heren en vrouwen van de heerlijkheid Putten lijkt op dat van de familie Persijn wordt er een verband verondersteld.^[7] Het zou kunnen zijn dat een nakomeling uit een tweede huwelijk van Jan I Persijn, later Jan van Putten zou zijn genoemd (overleden in 1224).^[8]

Vondel

Net als naar andere -in die tijd- prominente adellijke families, wordt meerdere keren naar de Persijns verwezen in Joost van den Vondels Gijsbrecht van Aemstel:

Wat riemen voert of zeil heeft d'amirael Persijn

Beslaegen in zijn' dienst by Vries en Waterlanderen.

Al 't omgelegen volck ruckt haestigh by malkanderen,

En treckt vast op den brand van kerck en toorens aen.

Helaes, wat ga ick aen? wat koomt my weder over?

Waer zendghe my? mijn lief, Persijn, den grooten roover

Uw' vyand in den mond, die op ons vlamt en loert

Uit Zwaenenburgh, daer hy des graeven vlagge voert?

't Verdriet hem zulck een slot en vasten burgh te derven,

Die ongerechte gift. Uw zaed, uw wettige erven.

Zie ook

Persijn (kasteel)

Bronnen

1. Voor een van de eerste afbeeldingen van het wapen (op een zegel van ridder Johan (Jan) Persijn in 1254) zie A. Janse, Ridderschap in Holland, 2001, p. 258 [1] (retrieved 16-09-2008)
2. A. Janse, Ridderschap in Holland, 2001, p. 264 [2] (retrieved 16-09-2008)
3. Helmers Johanneke, "Het wapen van Amsterdam", Officiële Website Stad Amsterdam, 2002-10-07
4. Algemeen Rijks Archief Den Haag Batavia Illustrata, pag.1047: "Symon Persijn wert vermeld anno 1276, trouwde Machteld Potskijn, en komen van den selven die van Bakenesse die middelste falce (wapen) met drie kruizen van Persijn hebben gevoert met een bande (schuinbalk)." Afbeelding [3]^{[dode link]}
5. Deze legende is ons overgeleverd via een handschrift van "Clerc uten laghen landen" uit ± 1410. Later is hij diverse malen in publicaties opgenomen o.a. in:
   • Kronijk van Holland van een ongenoemden geestelijke (gemeenlijk geheeten Kronijk van den clerc uten Laghen Landen bi der see). - Utrecht: Kemink, 1867. Serie: Werken uitgegeven door het Historisch Genootschap te Utrecht, Nieuwe reeks, no. 6. De legende staat op p. 81-83, in oud-hollandse spelling.
   • Het geslacht Persijn van Waterland / J. Craandijk. - In: Bijdragen voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde, 1902. De legende staat op p. 104-105.
6. Nationaal Archief, toegang 3.19.24, archief Leenkamer Hodenpijl, inv. nr. 3, fol. 44v
7. A. Janse, Ridderschap in Holland, 2001, pagina 160 A. Janse, vermoed verwantschap (retrieved 16-09-2008)
8. De naam Persijn komt niet voor in de "Chronologische lijst van de heren en vrouwen die over Putten en Strijen geregeerd hebben met een stamboom" in: C. Dekker en J.C. Kort, Inventaris van het archief van de Heren van Putten en Strijen, 1235-1459 Nationaal Archief, Den Haag, 2004, p. 15. (De naam Persijn komt in het inventaris niet voor.)

• J.K. de Cock, "Historische geografie van Waterland", in: Holland. Regionaal-historisch Tijdschrift vol. 7, 1975, p. 329
• J.M. Bos, Landinrichting en archeologie: het bodemarchief van Waterland, Amersfoort 1988, p 27, 74
• J. Van den Vondel, Gijsbrecht van Aemstel, 1637
• J.Kok en J. Fokke, Vaderlandsch Woordenboek, 1793
• Tanneke Schoonheim, "Enkele mogelijke gevallen van naamsverwarring in de dertiende eeuw", in: Leven in de oudgermanistiek, Leiden 1997, p 62

Externe links

• Website Bakkenes, een Studie over Ontstaan, Genealogie en Verspreiding van deze Nederlandse Familienaam, Bakkenes. Met aandacht voor het geslacht Persijn van Waterland.
• "Parenteel van het geslacht Persijn", op F. Bakkenist, genealogische website (click op Genealogy, Persijn Waterland) Persijn Waterland (Internet Archive) (met enkele onjuistheden, zoals: niet Jan Persijn (overleden 1224) was betrokken in de strijd tegen de belegering van Haarlem in 1274, maar Jan Persijn (overleden 1283))
• "Brederode en Persijn" (incl. genealogie), in: Bert Koene, Fred Schweitzer en Jan Morren, Midden-Kennemerland in de Vroege en Hoge Middeleeuwen: het land, de bewoners en hun heren tussen 700 en 13000, Hoofdstuk 15, Uitgeverij Verloren, 2003, ISBN 9789065507747 pp. 159–162,Brederode en Persijn (retrieved 03-12-2009)