Pluimdragers

Pluimdragers
	Valvata piscinalis
Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Mollusca (Weekdieren)
Klasse:	Gastropoda (Slakken)
Onderklasse:	Heterobranchia
Infraklasse:	Allogastropoda (Lagere Heterobranchia)
Superfamilie:	Valvatoidea
Familie
	Valvatidae; J.E. Gray, 1840
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Pluimdragers op Wikispecies
	(en) World Register of Marine Species
Portaal	Biologie

Valvatidae (ook wel pluimdragers) zijn een familie van kieuwslakken. Valvata (Müller, 1774) is het typegenus van deze familie.

Systematiek en taxonomie

De systematische positie van de superfamilie Valvatoidea waartoe de Valvatidae behoren is sinds 1988 een bijzondere geworden. Van oudsher wordt deze groep gerekend tot de Prosobranchia (voorkieuwige slakken). Echter, er zijn aanwijzingen dat de Valvatoidea nauw verwant zijn met de mariene superfamilie Pyramidelloidea. Beide superfamilies zijn geplaatst in de orde Heterostropha. Deze orde wordt samen met de orden van de Opisthobranchia en de Pulmonata (longslakken) tot de subklasse Heterobranchia gerekend. Dit suggereert dat, anders wat in het verleden gedacht is en ondanks het feit dat deze groep met behulp van kieuwen ademhaalt, de Valvatoidea nauwer met de longslakken dan met de voorkieuwige slakken verwant zijn.

De volgende geslachten zijn bij de familir ingedeeld:

Amplovalvata Yen, 1952 †
Ariomphalus Bandel & Riedel, 1994 †
Biwakovalvata Starobogatov in Sitnikova, 1983
Borysthenia Lindholm, 1914
Megalovalvata Lindholm, 1906
Microcyclas Raspail, 1909 †
Pseudomegalovalvata Kozhov, 1936
Valvata O. F. Müller, 1773

Synoniemen

Cincinna Mörch, 1864 => Valvata (Cincinna) Mörch, 1864 => Valvata O. F. Müller, 1773
Aphanotylus Brusina, 1894 † => Valvata (Aphanotylus) Brusina, 1894 † => Valvata O. F. Müller, 1773
Costovalvata Poliński, 1929 => Valvata (Costovalvata) Poliński, 1929 => Valvata O. F. Müller, 1773
Gyrorbis Fitzinger, 1833 => Valvata O. F. Müller, 1773
Heterovalvata Munier-Chalmas, 1879 † => Valvata O. F. Müller, 1773
Liratina Lindholm, 1906 => Megalovalvata Lindholm, 1906
Michaudia Locard, 1883 † => Valvata O. F. Müller, 1773
Microcincinna Starobogatov, 1983 => Cincinna Mörch, 1864 => Valvata (Cincinna) Mörch, 1864 => Valvata O. F. Müller, 1773
Tropidina H. Adams & A. Adams, 1854 => Valvata O. F. Müller, 1773

Schelpkenmerken

De rechtsgewonden schelp is meestal tamelijk klein (< 10 mm), stevig en conisch van vorm, iets hoger dan breed, en regelmatig gewonden. Er zijn ook soorten met een schelp die in een plat vlak gewonden zijn. De windingen zijn meestal tamelijk tot zeer bol. De mondopening is meestal (bijna) cirkelvormig, soms aan de bovenkant iets stomphoekig. De mondrand is niet verdikt, niet omgeslagen, en meestal continu doorlopend. Er is een nauwe tot wijde navel die ook bedekt kan zijn.

De sculptuur kan alleen uit groeilijnen bestaan maar spiraal en radiale ribben komen ook voor, soms zelfs zeer geprononceerd. Bij sommige soorten staan haren op het periostracum; als het periostracum door slijtage verdwenen is, dan zijn deze haren ook weg.

Valvatidae hebben een (meestal dun) hoornachtig operculum dat multispiraal is opgebouwd.

Dierkenmerken

De dieren hebben een lange snuit (proboscis) met ogen aan de basis van de lange en smalle tentakels. De voet is aan de achterzijde afgerond. Aan de voorzijde van de voet zijn aan beide kanten twee korte uitlopers die een weinig naar achter gebogen zijn. Aan de rugzijde van het dier bevindt zich een veer- of pluimvormige kieuw die tijdens het kruipen naar buiten steekt. De Nederlandse naam van de Valvatidae is afgeleid van de zeer karakteristieke vorm van deze kieuw.

Voortplanting

De dieren zijn hermafrodiet (zowel mannelijk als vrouwelijk binnen één individu). De meeste soorten leggen eieren maar er zijn ook eierlevendbarende soorten (ovovivipaar).

Habitat en levenswijze

De meeste soorten leven in zoet zuurstofrijk water, er zijn er ook die zwak brak water verdragen. Ze leven voornamelijk van detritus.

Geologische historie

Valvatidae komen met zekerheid sinds het Juratijdperk voor.

Voorkomen

In Eurazië en Noord-Amerika (Holarctisch). In Europa enkele tientallen soorten. De Valvatidae hebben in veel oude meren ('ancient lakes') endemische soorten ontwikkeld. De Kaspische Zee en het Ohrid -, Prespa - en het Baikal Meer herbergen ieder hun eigen Valvata soorten.

Voorkomen in de Noordwest-Europa

In Noordwest-Europa komen met zekerheid drie levende soorten voor: de Valvata cristata, de Valvata macrostoma, en de Valvata piscinalis. Van de laatste soort zijn zeer veel vormen en ondersoorten beschreven waarvan de status door vele onderzoekers betwijfeld wordt. Hoewel Valvata pulchella lang als synoniem van Valvata macrostoma beschouwd is, zijn dit mogelijk toch twee verschillende soorten.

In deze regio komen verschillende fossiele soorten voor tijdens het Plioceen en het Kwartair.

Afbeeldingen

Valvata macrostoma
Valvata cristata

Zie ook

Lijst van Mollusca

Externe links

(en) Taxonomische informatie over Valvatidae bij Fauna Europaea.
(en) CLECOM (Check List of European COntinental Mollusca)^{[dode link]}
(en) ITIS: Valvatidae

Bronnen, noten en/of referenties

Gittenberger, E., Janssen, A.W., Kuijper, W.J., Kuiper, J.G.J., Meijer, T., Velde, G. van der & Vries, J.N. de, 1998. De Nederlandse zoetwatermollusken. Recente en fossiele weekdieren uit zoet en brak water. Nederlandse Fauna 2. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden, 288 pp. ISBN 90-5011-201-3
(de) Gloër, P., 2002 (2nd rev. ed.). Die Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas - Bestimmungsschlüssel, Lebensweise, Verbreitung. In: F. Dahl: Die Tierwelt Deutschlands, 73: 327 pp. ISBN 3-925919-60-0
(en) Ponder, W.F., Warén, A., 1988. Appendix. Classification of the Caenogastropoda and Heterostropha - a list of the family-group names and higher taxa. Malacological Review supplement 4: 288-328.
(en) Vaught, K.C., 1989. A classification of living mollusca. American Malacologists Inc., Melbourne USA, ISBN 0-915826-22-4, 195 pp.
(de) Wenz, W., 1961. Gastropoda, 1, Allgemeiner Teil und Prosobranchia. In: Handbuch der Paläozoologie, 6(1) 1-948 (herdruk).

↑ Gray J. E. (1840). A manual of the land and fresh-water shells of the British Islands by W. Tyrton. page 79.

[1] Gray J. E. (1840). A manual of the land and fresh-water shells of the British Islands by W. Tyrton. page 79.

[1]