Toon Hermans | ||||
---|---|---|---|---|
Toon Hermans in 1983
| ||||
Algemene informatie | ||||
Volledige naam | Antoine Gerard Theodore Hermans | |||
Bijnaam | Toon, Teun (Sittards) | |||
Geboren | 17 december 1916 | |||
Geboorteplaats | Sittard | |||
Overleden | 22 april 2000 | |||
Overlijdensplaats | Nieuwegein | |||
Land | Nederland | |||
Werk | ||||
Jaren actief | 1932-2000 | |||
Genre(s) | theaterartiest | |||
Instrument(en) | zang | |||
Invloed(en) | Johan Buziau | |||
Label(s) | EMI, His Master's Voice, Polydor, Relax, RCA, Universal Music, WEA | |||
(en) AllMusic-profiel (en) Discogs-profiel (en) IMDb-profiel (en) MusicBrainz-profiel | ||||
|
Antoine Gerard Theodore (Toon) Hermans (Sittard, 17 december 1916 – Nieuwegein, 22 april 2000) was een Nederlands cabaretier, zanger, kunstschilder en dichter. Hij wordt als een van de "Grote Drie van het Nederlandse cabaret" van na de Tweede Wereldoorlog beschouwd, samen met Wim Sonneveld en Wim Kan.
Toon Hermans werd geboren als tweede van vijf zoons in zijn ouderlijk huis aan de Parklaan in Sittard.[1] Hermans werd tijdens zijn leven geconfronteerd met verschillende tegenslagen. Hij ondervond in zijn jeugd de ontberingen die volgden op de Eerste Wereldoorlog, de economische crisis van de jaren dertig en de Tweede Wereldoorlog gevolgd door de noodzakelijke wederopbouw. De Sittardsche Bank waarvan zijn vader directeur was ging in 1924 failliet en drie jaar later stierf zijn vader.[2] Hierdoor werden Hermans en zijn broers straatarm.
Hermans ging zich hierna bezighouden met het schrijven van sinterklaasgedichten voor een speelgoedwinkel. In zijn tienerjaren werd hij geïnspireerd door de clown Johan Buziau, in wiens voetsporen hij wilde treden.[3] Op 16-jarige leeftijd schreef hij in 1932 zijn eerste revue, in het Sittardse dialect.[4] Door veelvuldig contact met Buziau leerde hij veel van hem over timing en mimiek. Zo werd hij in zijn streek (rondom Sittard in Nederlands Limburg) groot in carnavalskringen. Ook begon zijn bekendheid aan het begin van de jaren veertig langzaam te groeien buiten Limburg, mede dankzij de radio. In 1942 verhuisde Hermans naar Amsterdam. Er ontstond een zoektocht naar nieuw talent doordat joodse artiesten niet meer mochten optreden. Hermans profiteerde daarvan.[5] Via Alex Wunnink vond hij werk bij het cabaret van Carl Tobi dat veel optrad in het Leidseplein Theater. Om te mogen optreden sloot Hermans zich aan bij de Kultuurkamer.[6] Later in de oorlog sloot hij zich aan bij het Mikkenie-revue. Vanaf 1943 maakte hij furore met zijn imitatie van Johan Buziau, die door de oorlogsomstandigheden sinds 1942 zijn optredens voorgoed had gestaakt.
In de eerste jaren na de oorlog trad Hermans vaak op met de groep Theater Plezier die onder leiding van Floris Meslier stond. Hij werd langzaam een bekende Nederlander. Ook toen schreef hij nog verschillende liedjes in zijn moedertaal, het Sittards. Vanaf 1955 begon hij alleen op te treden. Zijn carrière kwam in een stroomversnelling toen zijn zogeheten onemanshows werden uitgezonden door het nieuwe medium televisie. Samen met Wim Kan en Wim Sonneveld werd hij omschreven als de grote drie. In 1959 ondernam hij een mislukte overstap naar het witte doek, met de film Moutarde van Sonaansee. Hierna keerde Hermans terug naar het theater, waar hij grote successen vierde.
Zijn populariteit piekte zo'n twintig jaar lang (tussen 1960 en 1981). Een uitgebreide poging omstreeks 1968 om met een Engelstalige show op Broadway in de Verenigde Staten door te breken mislukte, doordat Hermans zich niet echt thuis voelde in de VS. Hoewel hij in Duitsland en Oostenrijk ook enig succes had, sloeg zijn werk in Nederland en Vlaanderen het meest aan.
In 1993 trad hij weer op in Carré met een show waarin hij voor de pauze liedjes zong (een "tour de chant") en na de pauze conferences bracht. In 1996 stond Hermans voor het laatst op het toneel. Na een hersenoperatie in 1997 werkte hij begin 2000 met een bevriende pianist aan een nieuwe cd. Hij overleed in april van dat jaar, waarna het album Als de liefde postuum werd uitgebracht. Hermans werd begraven vanuit de Gemmakapel van de heilige Gemma Galgani in Sittard – hij was als katholiek vanaf zijn jeugd een vereerder van deze heilige.
In 2003 verscheen het verzameld werk van Toon in een cd-box, die in het jaar erna de Edison kreeg in de categorie historische uitgave. In 2005 is zijn volledige oeuvre, voor zover in televisie-archieven bewaard gebleven, als dvd-box uitgegeven.
Toon Hermans was gehuwd met Rita Weijtboer, een schoonheidsspecialiste. Het stel verhuisde in 1967 naar Maastricht en later naar Hilversum en Bloemendaal.
Ze kregen drie zonen: Michael, Maurice (1949-2023) en Gaby (1955-2020). Maurice figureerde af en toe in shows van zijn vader.
Toon Hermans schreef veel liedjes voor zijn vrouw. Toen zij kanker kreeg, zegde Hermans vaak zijn tournees af om bij haar te kunnen zijn. Nadat zij in november 1990 was overleden, had hij moeite met het brengen van zijn liefdesliedjes en barstte hij soms zelfs in tranen uit tijdens het zingen van Lente me.
Bekendheid kreeg Hermans door zijn formule van de onemanshow, een voorstelling door één man uitgevoerd (weliswaar ondersteund door een paar muzikanten), die hij als eerste in het Nederlandse taalgebied introduceerde (Wim Sonneveld, Wim Kan en latere generaties zijn hem daarin gevolgd).
Hoewel zijn werk vaak als cabaret beschouwd wordt, is het dat eigenlijk niet. Hij beschouwde zichzelf als een clown, en dat is waarschijnlijk de meest juiste typering. Het was pure kolder, omlijst door liedjes waarin het leven geprezen werd, of die ook kolderiek waren. Anders dan bij cabaret waren zijn shows op geen enkele manier gebonden aan de actualiteit.
Groot succes op de scène had hij met zijn 'typetjes' en zijn gevoel voor woordspelletjes. Als schrijver en dichter viel Hermans vooral op door zijn aandacht voor detail: gebaren, kleine gedichten (door hem versjes genoemd), kwinkslagen. Veel van zijn versjes zitten in het collectief geheugen en kwamen op wandtegeltjes te staan. Ook zijn er diverse boeken en boekjes met zijn liedjes en gedichtjes verschenen, door hemzelf geïllustreerd.
Hermans was ook een niet onverdienstelijk schilder, hoewel zijn werk als schilder tijdens zijn leven nauwelijks geëxposeerd is.
Al vroeg begon Hermans met het tekenen en schetsen. Hij verkocht als kind zijn werkstukjes aan de deur om het gezin te onderhouden. Later ging hij schilderen. Zijn eerste optredens waren in 1949 in het Grand Theater in Heerlen met zijn imitatie van de clown Buziau, van wie hij veel geleerd had en die hem veel kneepjes van het vak van clown bij had gebracht.[7]
Hij trok naar Amsterdam om daar zijn geluk te beproeven. Een van zijn vroege optredens daar was in 1937 tijdens de talentenjacht Cabaret der Onbekenden, georganiseerd door orkestleider John Kristel. In 1938 sloot hij zich aan bij het Theater Plezier van Floris Meslier. Hierna volgden optredens voor De bonte dinsdagavondtrein van de AVRO.
Alex Wunnink, directeur van Theater Carré, merkte Hermans bij een optreden op en vroeg hem in 1942 auditie in Amsterdam te komen doen bij het cabaret van Carl Tobi. Hiermee begon Hermans' landelijke carrière. Hermans trad op in het Leidseplein Theater, samen met bekendheden, zoals Wiesje Bouwmeester. Vrij kort daarna trad hij vernieuwend op door het begrip onemanshow toe te voegen aan de wereld van de kleinkunst. Deze eerste show vond plaats in 1955 en daarmee had hij groot succes. In 1958 volgde een bewaard gebleven televisieregistratie van deze show.
In 1961 en 1962 trad Hermans ook op in het buitenland; aanvankelijk in Oostenrijk en daarna in Duitsland. Hij vond het geen uitdaging, omdat de theaterbezoekers te snel om alles lachten. In Hamburg maakte hij kennis met de clown Popov, die hij later veel zou ontmoeten.
In 1970 kreeg Hermans een burn-out, doordat hij niet kon brengen wat het publiek graag wilde en men hem te poëtisch en te melancholiek vond. Tijdens een bezoek aan een show van Popov in de Rotterdamse Ahoy´ haalde deze Hermans uit de zaal naar de piste om hem te omhelzen en zijn warmte over te brengen. Hierdoor wist Popov Hermans uit zijn depressieve periode te redden, waarmee een nieuwe periode in diens loopbaan aanbrak.[bron?]
Hermans was een perfectionist. Zo nam hij heimelijk al zijn optredens op compact cassette op om de reactie van zijn publiek terug te beluisteren en na te gaan of een grap te vroeg of te laat overkwam.[bron?] Zodoende kon hij deze, bij een volgend optreden, aanpassen.
Hij had veel schriftelijk en telefonisch contact met chansonnier Wim Sonneveld en cabaretier Wim Kan, maar bezocht nooit hun voorstellingen. Wel bezocht hij een theatervoorstelling van Freek de Jonge in Theater Gooiland in Hilversum.[bron?]
Behalve in de Europese landen wilde Hermans gaan optreden in Amerika. Hij maakte daar in 1965 kennis met de Amerikaanse scenarioschrijver Erich Segal, met wie hij voorbereidingen trof voor zijn optredens voor het Broadway Theatre in New York. Met hem herschreef hij, bijvoorbeeld, het nummer Vierentwintig rozen naar Twenty-seven Roses. Hij zag echter op tegen het optreden, omdat het betekende dat hij lange tijd ver van huis zou zijn. Ook het theater zelf voelde niet goed aan. Terug in Nederland liet hij voor Amerikaanse impresario’s opnames maken van try-outs van het optreden in het Engels voor Amerikaans publiek in Hilversum en Brussel. Ondertussen trad Hermans in 1966 met veel succes met deze show op in veel plaatsen in Canada. Het vaste contract voor een jarenlang optreden in Broadway ging Hermans niet aan vanwege de eerdergenoemde twijfels. Hiermee sloot hij het Amerikaanse avontuur af.
Naast zijn theaterwerk en gedichten was Hermans ook kunstschilder. Dit deed hij puur ter ontspanning en hij wilde hier eigenlijk nooit mee op de voorgrond treden. Hij heeft daarom bijna nooit zijn schilderijen geëxposeerd. In november 2004 bracht een openbare veiling van een deel van zijn schilderijen onverwacht meer dan € 600 000 op. Dit bedrag ging voor het grootste deel naar de stichting Toon Hermans Huizen, een door Hermans opgerichte organisatie voor de opvang van kankerpatiënten en hun familie.
Enige jaren na Hermans' dood is er tijdens een verbouwing in een huis in de Sittardse Paardestraat een zelfportret van hem aangetroffen. Hij had dit vermoedelijk gemaakt voor een daar destijds woonachtig vriendinnetje.
In 2003 deed een kalligrafiegroep uit de IJmond een recordpoging om het grootste kalligrafische werkstuk ter wereld te vervaardigen en te bundelen in boekvorm. Het boek bestaat uit ruim 7400 A4-pagina's met daarop gekalligrafeerde teksten van Toon Hermans. De Stichting Toon Hermans BV verleende toestemming om de teksten te gebruiken. De pagina's zijn aan elkaar geplakt zodat een harmonicaboek is ontstaan van ruim 2 meter hoog. Het weegt 55 kilo en is uitgelegd zeker 2 kilometer lang. Er is 5 km plakband en 3 liter inkt in verwerkt. Ook Maurice Hermans, Hermans' zoon, was bij het project betrokken.[bron?]
Voor de Sittardse schouwburg staat een standbeeld van Hermans.
Nummer(s) met noteringen in de NPO Radio 2 Top 2000 | '99 | '00 | '01 | '02 | '03 | '04 | '05 | '06 | '07 | '08 | '09 | '10 | '11 | '12 | '13 | '14 | '15 | '16 | '17 | '18 | '19 | '20 | '21 | '22 | '23 | '24 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
24 rozen | 752 | 1086 | 706 | 1211 | 1157 | 1308 | 1088 | 973 | 1074 | 1072 | 1437 | 1361 | 1336 | 1257 | 1754 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | |
Mien, waar is mijn feestneus? | 1773 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
Evergreen Top 1000 "Cafe Biljart - Toon Hermans" | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Jaar | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
Positie | - | - | - | - | - | 422 | - | - | 968 | 635 | 953 | 408 | 388 | 835 | 419 | 379 |
Muziek-dvd met eventuele hitnotering(en) in de Nederlandse Muziek Dvd Top 30 |
Datum van verschijnen |
Datum van binnenkomst |
Hoogste positie |
Aantal weken |
Opmerkingen |
---|---|---|---|---|---|
Terug in de tijd deel 1 | 2000 | 24 juni 2000 | 3 | 2 | |
Terug in de tijd deel 2 | 2000 | 24 juni 2000 | 4 | 2 |