Zeelepelachtigen
| Zeelepelachtigen Status: Uitgestorven, als fossiel bekend Fossiel voorkomen: Cambrium - Devoon | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Corthurnnocystis | |||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
| |||||||||
| Onderstam | |||||||||
| Homalozoa | |||||||||
| Klassen | |||||||||
| |||||||||
| Fossiele zeelepelachtige (Cothurnocystis elizae) uit het Floien (Vroeg-Ordovicium). | |||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||
Zeelepelachtigen op  Wikispecies
| |||||||||
| |||||||||
Zeelepelachtigen (Homalozoa) zijn een onderstam van uitgestorven stekelhuidigen. De dieren leefden in zee, van het Cambrium tot en met het Devoon (ca. 540-360 miljoen jaar geleden).
Kenmerken
[bewerken | brontekst bewerken]Zeelepelachtigen hadden niet de typische vijfhoekige lichaamsvorm van andere stekelhuidigen, maar het waren wel allemaal sessiele dieren. Hoewel de huidige stekelhuidigen radiaire symmetrie vertonen, waren alle zeelepels duidelijk asymmetrisch en zeer variabel van vorm.
Het lichaam (theca) was bedekt met calcietplaten met een aantal openingen. Hun vorm is in sommige gevallen zo ongebruikelijk dat het onduidelijk is welke openingen als mond en anus moeten worden beschouwd. Velen van hen waren gesteeld, vergelijkbaar met zeelelies (crinoïden), maar vaak waren hun lichamen voorovergebogen, zodat de mond en de anus naar voren staken in plaats van omhoog. Sommige vormen, vooral Stylophora, rustten plat op de zeebodem. Bij sommige vormen bezat de enkele straal (brachiole of aulacophore) een ambulacrale groef.
Er wordt beweerd dat sommige vormen kieuwen en kieuwspleten bezaten.
Leefwijze
[bewerken | brontekst bewerken]Over hun levenswijze is weinig bekend. Er gaan stemmen op dat de zeelepelachtigen verwant zou kunnen zijn aan de kraagdragers (Hemichordata).
Taxonomie
[bewerken | brontekst bewerken]Homalozoën werden traditioneel beschouwd als stekelhuidigen van de stamgroep, maar werden ook beschouwd als behorend tot de stamlijn van de chordaten (calcichordaten). Nu wordt echter algemeen aangenomen dat homalozoën stekelhuidigen waren omdat hun calcietskelet bestond uit de typische stereomkristalstructuur.
Ze omvatten de ongebruikelijke Stylophora (steelloze zeelepels), Homoiostelea (gewone zeelepels), de Homostelea (armloze zeelepels) en de Ctenocystoidea (ctenoïde-dragende homalozoën). Ze zijn onlangs erkend als een polyfyletische groep. De Stylophora zijn nu geclassificeerd als een clade van de Crinozoa, terwijl de andere drie zijn geclassificeerd als claden van de Blastozoa.
Er zijn zo'n 60 geslachten in 12 families beschreven. Hieronder worden enkele klassen besproken. Deze zijn uiteraard voortgekomen uit fossiele vondsten.
- De gewone zeelepels (klasse Homoiostelea) hadden een afgeplat, asymmetrisch lichaam met één arm en een steel.
- De armloze zeelepels (klasse Homostelea) leefden minder lang, ongeveer 540-500 miljoen jaar geleden. In tegenstelling tot de gewone zeelepels hadden zij geen arm, maar alleen een steel.
- De steelloze zeelepels (klasse Stylophora) hadden geen steel. Ze hadden wel één goed ontwikkelde arm.
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Homalozoa op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
Literatuur
- Benton, M. J. (2001). Cassel's atlas of evolution. Cassel & co, London. ISBN 0-304-35511-9
- Palmer, D., & Brasier, M., & Burnie, D., & Cleal, C., & Crane, P., & Thomas, B. A., & Buttler, C., & Cope, J. C. W., Owens, R. M., & Anderson, J., & Benson, R., & Brusatte, S., & Clack, J., & Dennis-Bryan, K., & Duffin, C., & Hone, D., & Johanson, Z., & Milner, A., & Naish, D., & Parsons, K., & Prothero, D., & Xing, X., & McNamara, K., & Coward, F., & Beatty, R. (2009) Prehistoric Life Dorling Kindersley, London. ISBN 978 0 7566 5573 0
- Lambert, D., & Naish, D., & Wyse, E. (2002) Lexikon der Dinosaurier und anderer Tiere der Urzeit. Dorling Kindersley, München. ISBN 3-8310-0342-4