Zuilen (gemeente)

Zuilen
Voormalige gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Situering
Land Nederland
Provincie Vlag Utrecht (provincie) Utrecht
Gemeente Vlag Utrecht (gemeente) Utrecht en Vlag Stichtse Vecht Stichtse Vecht
Coördinaten 52°7'37"NB, 5°4'8"OL
Algemeen
Hoofdplaats Zuilen
Overig
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Amsterdamse code 10059
Voormalige gemeente - 1954
Opgegaan in Utrecht en Maarssen
Portaal  Portaalicoon   Nederland

Zuilen was tot 1954 een gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht. Deze gemeente besloeg het grondgebied van het huidige dorp Oud-Zuilen, de huidige wijk Zandweg-Oostwaard in Maarssen, en de (sub)wijk Zuilen in de stad Utrecht.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]
De gerechten Zuilen en Oostwaard.

Zuilen heeft zijn naam te danken aan het geslacht Van Zuilen uit de omgeving van Kleef, dat omstreeks 1247 het gebied in handen kreeg. Oorspronkelijk heette de plaats Zwesen. Deze naam heeft nog lang voortgeleefd in de Zweesereng, een gebied op de linkeroever van de Vecht. De familie kreeg van de bisschop van Utrecht ook het recht de aangrenzende moerassen op de rechteroever van de Vecht te ontginnen. Deze ontginning Westbroek bleef tot de vorming van de gemeenten in het bezit van de heren van Zuilen.

In Zwesen/Zuilen stond sinds circa 1050 een romaanse kapel die viel onder de jurisdictie van de kerk van de stad Utrecht. Waarschijnlijk gebouwd door bisschop Bernulphus/Bernold van Utrecht, maar voor de reformatie is er geen eigen parochie ontstaan. Pas na de reformatie kreeg Zuilen in 1651 een eigen predikant en kon er gedoopt en getrouwd worden. In 1654 werd de romaanse kapel wegens bouwvalligheid afgebroken en op dezelfde plek een nieuw hervormd kerkje gebouwd.

Op 1 januari 1812 werd de gemeente Oostwaard bij Zuilen gevoegd. De gemeente bestond hiermee uit twee vroegere heerlijkheden: de heerlijkheid Zuilen-en-Zwesereng en de heerlijkheid Oostwaard. Op 1 januari 1815 werd dit feitelijk bij Koninklijk Besluit bevestigd. De grens van de gemeenten Zuilen en Utrecht op de westoever van de Vecht werd gevormd door de Lage Weide (nu Nijverheidsweg/Lage Weide/Rutherfordweg) tot aan de Proostwetering (nu Niels Bohrweg). Vanaf dit punt tot aan de Vecht was de (Maarssense) Proostwetering de grens tussen Zuilen en Maarssen(broek).

In 1896 is een gemeentehuis gebouwd in Oud-Zuilen (Dorpsstraat 3), dat in gebruik was tot in 1929 het buitenhuis Daelwijck die functie kreeg. Begin 20e eeuw vestigden de grote metaalindustrieën Demka en Werkspoor zich in Zuilen en daarmee ontstonden de woonbuurten De Lessepsbuurt en Elinkwijk.

Bij de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1954 werden het dorp Zuilen, de Zwesereng ten noorden en het park Groenhoven ten zuiden van de Zuilenselaan, alsmede de Zuilenselaan zelf en Oostwaard toegevoegd aan de toenmalige gemeente Maarssen, terwijl de Zwesereng ten zuiden van de Zuilenselaan en het park Groenhoven (Nieuw-Zuilen) en Zuilen op de oostoever van de Vecht ten zuiden van Slotlaan aan de gemeente Utrecht werden toegevoegd. Het dorp Zuilen werd al lang daarvoor 'Oud-Zuilen' genoemd.

Ten tijde van de annexatie bestond het college van burgemeester en wethouders uit burgemeester O. Norbruis en de wethouders Kievit, Ruijgrok en de Wit met secretaris A.J. van der Weert.

Op het Prins Bernhardplein (bij de rotonde Burgemeester Norbruislaan, J.M. de Muinck Keizerlaan en Prins Bernhardlaan) staat sinds 1954 een monument ter herinnering aan de herindeling. Tot 2011 stond daarop de inscriptie 'Zuilen 750-1953 - Als gemeente opgeheven - Als gemeenschap gebleven'. In 2012 is tijdens de herinrichting van het Prins Bernhardplein de tekst aangepast tot 'Zuilen 750-1953 - Als gemeente opgeheven - Als gemeenschap toch gebleven!'. Het gemeentebestuur van Utrecht vond in 1954 het woordje 'toch' te ver gaan.

Op 1 januari 2011 heeft een nieuwe gemeentelijke herindeling plaatsgevonden waarbij de gemeente Maarssen werd opgenomen in de gemeente Stichtse Vecht.

Geboren in Zuilen

[bewerken | brontekst bewerken]
Sint Ludger (*742)
Henk Westbroek (*1952)

Zie ook

[bewerken | brontekst bewerken]

Literatuur

[bewerken | brontekst bewerken]
  • J.E.A.L. Struick, Zuilen. Utrecht, Het Spectrum, 1973. 122 p.
  • W. van Scharenburg, Zuilen toen Zuilen nog Zuilen was I - Algemene geschiedenis 2001
  • W. van Scharenburg, Zuilen toen Zuilen nog Zuilen was II - Een wandeling door Zuilen 2002
  • W. van Scharenburg, Zuilen toen Zuilen nog Zuilen was III - Zuilen in de Tweede Wereldoorlog 2004
  • W. van Scharenburg, Zuilen toen Zuilen nog Zuilen was IV - Fotoboek 2005
  • W. van Scharenburg, Werkspoor-Utrecht deel I - Trams en treinen (2007)
  • W. van Scharenburg, Werkspoor-Utrecht deel II - Bruggen, Montage, Vrachtauto's, Boten, Bussen 2008
  • W. van Scharenburg, Het Utrechtse schip en zijn Replica
[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Zuilen, Utrecht van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.