Glimmingehus

	Glimmingehus
	;
Stad	Simrishamns kommun
Arkitekt	Adam van Düren
; Glimmingehus; 55°30′03″N 14°13′51″E / 55.500833333333°N 14.230833333333°E

Glimmingehus er ei borg frå mellomalderen utanfor Simrishamn (tidlegare dansk Simmershavn) i søraustlege Skåne. Ho er den best bevarte mellomalderborga frå det tidlegare austlege Danmark. Borga tilhøyrde lenge slekta Rosencrantz, men har sidan 1924 hatt Riksantikvarieämbetet som eigar.^[1]

Historie

Det eldste Glimmingehus blei truleg oppført mellom 1250 og 1360. Det noverande bygget blei reist av Jens Holgersen Ulfstand medan han var statthaldar på Gotland. Den presise datoen for byrjinga på bygginga er ukjend. Det står på ei tavle i Valby kyrkje i Skåne:

Anno 1499 den 1. may lagde Iens Holger Ulfstand, ridder rigzadmiral lehnsmand paa Gulland, Glimminge faste steenhuus grund, døde anno 1523 jorded her med sin anden frve Margareta Trolle, og hafver welbaarne Mons Rosenkrantz bekosted denne steen til en ihukommelse anno 1651.

I knapt 50 år blei borga brukt som bustad for familien Holgersen Ulfstand. Frå denne tida er det funne teikn på ei eksklusivt hushaldning med nokre av dei dyraste varene ein kunne kjøpa i Europa: Glas frå Venezia, motivpressa steingods frå Rhinområdet, spansk keramikk^[2] og rustningdetaljer frå tida til Maximilian I. Luksusen forsvann etter at Jens Holgersen Ulfstand døydde, og sidan blei borga brukt som kornmagasin i rundt 400 år.^[3]

Under den skånske krigen befalte Karl XI at borga skulle rivast. Ein arbeidsstyrke på tjue menn skulle til å gå i gang med rivinga, men før dei hadde rokke å bora sprengstoff inn i dei 2,5 meter tjukke murane kom til ein dansk flåte til hamna i Ystad, og mennene gav opp rivinga.^[4]

Arkitektur

Det er ikkje heilt sikkert om arkitekten til Glimmingehus er Adam van Düren, men han er i alle fall ansvarleg for mykje av utsmykkinga ved borga i form av relieff og steintavler. Murane er opptil 2,5 meter tjukke, vindauga er små og borga er omgitt av ei vollgrav. Bygningen har både skytehol i dørene og fallgitter, så han har vore vanskeleg å innta. Kjellaren har fungert som forrådskammer. Her finst også ein djup brønn som ville gjera det mogleg å klara seg under ei eventuell omleiring. Borga har eit slags sentralvarmesystem med ein eldstad der røyken blir leidd ut via kanalar i murane, som dermed varmar opp bygningen. Anlegget er oppført i eit fruktbart landsbruksområde, og formålet har vore å kontrollera og forsvara opplandet.

Eigarar av Glimmingehus

(ca. 1350-?) Jens Holgersen Ugerup
(1435-?) Henrik Gertsen Ulfstand
(?-1485) Holger Henriksen Ulfstand (son)
(1485–1523) Jens Holgersen Ulfstand (son)
(1523–1558) Børge Jensen Ulfstand (son)
(1558) Margrethe Børgesdatter Ulfstand (dotter)
(1558–1591) Erik Axelsen Rosenkrantz (ektemann)
(1591–1630) Axel Eriksen Rosenkrantz (son)
(1630–1647) Holger Rosenkrantz «den rike» (son)
(1647–1695) Mogens (Holgersen) Rosenkrantz (son)
(1695–1709) Holger (Mogensen) Rosenkrantz (son)
(1709–1720) Beslaglagt av den svenske krona under den store nordiske krigen og leigd ut til Johan August Meijerfelt
(1709) Det rosenkrantzske fideikommiss
(1713–1725) Anders (Mogensen) Rosenkrantz (bror til Holger)
(1725-ca. 1730) Holger (Andersen) Rosenkrantz (son)
(ca. 1730-1736) Christina Piper
(1736–1739) Joachim Beck-Friis og Corfitz Ludvig Beck-Friis
(1739–1761) Corfitz Ludvig Beck-Friis (eineeigar)
(1761–1797) Joachim Beck-Friis (son)
(1797–1798) Corfitz Ludvig Beck-Friis (bror)
(1798) Jacob Kjell Bennet (kjøpet gjort om)
(1798–1834) Corfitz Ludvig Beck-Friis
(1834) C. M. Lundgren
(1834–1879) Tage Ludvig Sylvan (svigerson)
(1879–1923) Jenny Adèle Frederique Rosenkrantz (fødd Sylvan) (dotter)
(1924–) Den svenske staten

Galleri

Borga på avstand.
Frå kvelva.
Steintavle med bilde av Jens Holgersen Ulfstand på Glimmingehus.

Kjelder

↑ Rosencrantz nr 1967, i Adelsvapen-Wiki. Bygger på Gustaf Elgenstierna: Den introducerade svenska adelns ättartavlor, 1925–1936.
↑ Region Skåne. Glimmingehus Arkivert 24. februar 2007 på Wayback Machine..
↑ «Glimmingehus». sfv.se. Henta 6. mars 2021.
↑ Åkesson, Sylve. Slott och borgar i Skåne: Glimmingehus.

Denne artikkelen bygger på «Glimmingehus» frå Wikipedia på bokmål, den 29. desember 2024.

Bakgrunnsstoff

Anders Ödman, Glimmingehus, Riksantikvarieämbetet, Stockholm
Illustrata – Glimmingehus
Glimmingehus på sydsverige.dk

[1] Rosencrantz nr 1967, i Adelsvapen-Wiki. Bygger på Gustaf Elgenstierna: Den introducerade svenska adelns ättartavlor, 1925–1936.

[RS-2] Region Skåne. Glimmingehus Arkivert 24. februar 2007 på Wayback Machine..

[3] «Glimmingehus». sfv.se. Henta 6. mars 2021.

[AS-4] Åkesson, Sylve. Slott och borgar i Skåne: Glimmingehus.

[1]

[2]

[3]

[4]