Afar de l'empoisonament de massa del Pònt Sant Esperit

Escut de la vila de Pont Sant Esperit (Gard).

L'afar de l'empoisonament de massa del Pònt Sant Esperit es una seriá d'intoxicacions alimentàrias que toquèron la vila del Pònt Sant Esperit lo 16 d'agost de 1951 e faguèt cinc, veire set mòrts, cinquanta personas internadas dins d'espitals psiquiatrics e dos cent e cinquanta personas tocadas de simptòmas mai o mens greus o durables. Mai de seissenta ans après los eveniments de Pont Sant Esperit, se sap pas encara a que los atribuir. Clinicament, los simptòmas èran aquestes d'una forma mixta d'ergotisme, mas aqueste diagnostic foguèt pas provat. Per la justícia, la causa èra una farina avariada.

Contèxte

La França, marcada per las mancas e los succedanèus del periòde de l'ocupacion, patís dels meteisses mals a la Liberacion. Volent assegurar la seguretat alimentària, los responsables politics de la pòstguèrra impòrtan una ajuda alimentària de l'estrangièr e signan un contracte social amb la populacion, lo « contracte de subsisténcia » per assegurar l'avitalhament alimentari de las vilas e dels camps. La filièra de provesiment e de produccion de cerealas es l'objècte particular d'aquesta politica dirigista que la demanda es viva pel pan. La « batalha del pan » engatjada a aquesta epòca es pasmens luènh d'èsser ganhda, subretot al Pont Sant Esperit que la region es representativa de l'agricultura gardesa que privilegia la vinha sul blat, que mermèt fòrça dempuèi lo començament del sègle e es lunh de satisfar los besonhs alimentaris dels abitants. L'importacion de cerealas, l'abséncia de concurréncia entre molinièrs (lo Gard es avitalhat subretot pels Grands molins de Corbeil e la minotariá marselhesa) e la fixacion administrativa dels preses, explicab que la qualitat de la farina dins aquesta region es mediòcre e font de controvèrsias.

La panica

L'afar comencèt lo 16 d'agost de 1951 quora una partida de la populacion del Pont Sant Esperit (vilòta alara de 4 500 abitants) tombèt prigondament malaut. Los tres doctors del Pont Sant Esperit son assalhits de pacients tocats de fremits, de mals de ventre, de vomits, de bufs de calor, veire d'allucinacions. Los doctors suspèctan una intoxicacion alimentària segon los simptòmas, mas d'en primièr trapan pas cap de font possibla per aquesta intoxicacion, abans sospechar lo pan. Comptan cinc mòrts los primièrs jorns, e dos autres mai tard. Lo 21 d'agost, 130 personas son intoxicadas e 6 malauts espitalizats, amb 3 enfants. Lèu, los abitants, espaventats pel pan, prenon pas mai que de biscòtas. La situacion se degrada lo 23 d'agost. La nuèch del 25 al 26 d'agost (nomenada « nuèch de l'apocalipsi » per las gents dels canton), 23 allucinats son internats d'urgéncia dins l'espital del Pont Sant Esperit, mai d'un se desfenèstran. Seguent los autors, dos cents a tres cent e vint personas son mai o mens grevament tocadas, cinc a set personas son mòrtas (dirèctament o indirèctament atribuables al pan maudit), amb una de 25 ans, e una trentena demoran mai d'un mes en espital psiquiatric.

L'enquèsta judiciària menada a l'epòca permetèt pas de trobar la causa exacta d'aqueste mal. Un jornal, citat per l'istorian Steven L. Kaplan, obsèrva: "Alara, fauta del nom del mal, se vòl coneisser aquel de l'òme responsable. Las versions mai abracadabrantas circulan. Es acusat lo fornièr (ancian candidat RPF, aparat d'un conselhièr general de De Gaulle), son fornieron, puèi l'aiga de las fonts, puèi las maquinas modèrnes per batre, las poténcias estrangièras, la guèrra bacteriologica, lo diable, la SNCF, lo papa, Staline, la Glèisa, las nacionalizacions"^[1][2]. »

Lo còrs medical pensa alara que lo pan auriá pogut conténer de segal cornut, mas sens n'aver la pròva. Lo sol punt comun entre totas las victimas es d'efièch d'aver crompat e consomat lo pan de la forneriá de Roch Briand. La consomacion d'aqueste pan provocant de vomits, cefalèas, dolors gastricas, muscularas, e pujada de foliá (convulsions demoniacas, allucinacions e temptativas de suicidi), aqueste sindròma poiriá evocar l'ergotisme. Pendent de reünions de crisi, es tanben evocadas una intoxicacion pel diciandiamid de metilmercuri, un produch contengut dins un fongicid utilizat per la conservacion dels grans, ms aquesta pista es lèu abandonada. Volent pas estigmatizar son amic Roch, lo cònsol màger impausa la tencadura de las tres forneriás e ordona qu'i far de prelèvements de farina

L’enquèsta del comissari Sigaud s’orienta plan lèu très cap a un molinièr peitevin de Sant Martin lo riu, Maurice Maillet, accusat d’aver mesclat dins la farina utilizada al Pont Sant Esperit de segal avariat, e cap al fornièr Guy Bruère que li auriá provesit aqueste segal. Maillet avoa e declara: « Me soi pas riscat a liurar aquela mèrça de marrida qualitat dins ma comuna, alara l’ai mandada al Pont Sant Esperit ». Los abitants dels ponts aplaudisson l'arrestacion d'aquestes dos òmes fin d'agost. Totes dos passan dos meses en prison abans d'èsser inocentats e foguèron liberats fin d'octobre de 1951, un laboratòri militar d'analisi de Marselha avent trobat pas cap de traça de segal cornut ni dins lo pan, ni dins la farina.

Cinc ipotèsis

L'ipotèsi de l'« ergotisme »

Segal cornut sus un espig de segal.

En 1951, lo còrs medical aviá estimat que lo « pan maudit » auriá podut èsser contaminat per de segal cornut (Claviceps purpurea), una mycòta parasita de las graminèas que secrèta entre autre l'acid lisergic, que'n deriba lo LSD. Mas aqueste diagnostic jamai foguèt provat. Pasmens aquesta tèsi es gaireben pauc probabla, los tractaments fongicids contra l'ergot del segal èra pas pro desvelopats a l'epòca^[3].

L'ipotèsi del « Panogen »

Lo jutge d'instruccion claus lo dossièr en julhet de 1954, pretendent qu'a trobat l'origina d'aquesta intoxicacion: seriá degut a l'ingestion de diciandiamid de metilmercuri, un produch contengut dins un fongicid (« Panogen ») utilizat per la conservacion dels grans avent servit a far la farina. La justciaí reten donc aquesta ipotèsi, mas aquesta dralha acabèt per èsser abandonada a la seguida d'una tèsi en farmacia sostenguda en 1965.

L'ipotèsi de las « micotoxinas »

En 1982, lo professor Moreau, toxicològ especialista de las mosiduras, foguèt l'ipotèsi que l'intoxicacion de Pont Sant Esperit auriá podut venir de micotoxinas, substéncias produchas per de mosiduras podent se desvelopar dins los silós de gran. Los efièch toxics de las micotoxinas son uèi pla coneguts en medecina veterinària, mas èran gaireben desconeguda en 1951^[4].

L'ipotèsi « agèn »

Lo 3 de genièr de 1952 ja, la polícia a los agents de las fraudas mènan una granda operacion dins los molins de França: un escorcolh esimultanèu per 152 molinièrs revèla qu'unes utilizan d'aparelhs de blanquiment de fabricacion alemanda (las farinas fòrça blancas essent a l'epòca preferidas pels consomators), maquinas illegalas emplegant d'agèn, un compausat quimic patogèn que dona de simptòmas pro similars a aqueste de Pont Sant Esperit. Los 74 molinièrs preses en flagrant delicte son lèu defenduts per l'ANMF (Associacion nacionala de la molenariá francesa) que fa la menaça d'una filièra en perilh. Vesent lo risc, lo jutge d'instruccion ordona d'arrestar l'enquèsta.

L'opotèsi de l'LSD 25

Dins son libre A Terrible Mistake, al subjècte de la mòrt de Frank Olson e las experiéncias de manipulacion mentala menadas per la CIA dins los ans 1950, publicat als EUA en octobre de 2009 e tractant de las operacions de la CIA pendent la guèrra freja, lo jornalist american independent Hank P. Albarelli Jr avança que la CIA auriá testat l'LSD coma arma de guèrra, per pulverizacion aeriana sus la populacion del Pont. Enquèstant sus la mòrt suspècta de Frank Olson, bioquimista de la division epeciala de l'US Army (se desfenestrèt en 1953, pendent una une crisi de paranoïa aguda, una setmana après aver pres lo LSD), Albarelli mòstra las recercas d'Olson sus la realizacion d'armas biologicas e de tecnicas d'interrogatòri via l'usatge de drògas, e pensa qu'Olson èra encargat *de supervisar lo tèst al Pont Sant Eseprit. L'LSD provesit pel laboratòri Sandoz per la CIA èra una substéncia d'estudi privilegida pendent de projècte coma MKULTRA e MKNAOMI. Los abitants del Pont Sant Esperit, coma de milièrs d'Americans o non Americans, aurián servit de cobais per testar l'espandiment de granda escala d'aquesta dròga, dins l'encastre de MKNAOMI^[5]. Albarelli explica en detalh sa version dels fachs pendnet una entrvista donada sus la radio suècia RedIce, l'11 de febrièr de 2010^[6]. Dins son n°559 del 18 de febrièr de 2010, lo setmenièr nimés La Gazette fa estat d'aqueste tèsi, segui per d'autres mèdias^[7],[8]. Las allucinacions qu'acompanhan las convulsions de l'ergotisme son similaras a aquestas desencadenadas per l'LSD (l'acid lisergic, basa de l'LSD, es sintetizat a partir del sègle cornut).

En 1995, Bill Clinton s'acusèt publicament de las experimentacions fachas sus de cobais involontaris pendent la guèrra freja, al nom dels EUA. D'autres luòcs als EUA e en Euròpa foguèron victimas a aquesta epòca d'aquesta experimentacions de la CIA. Los documents desclassificats existissent, quitament se las informacions importantas foguèron barradas de negre^[9].

En 2015, lo realizator de documentari Olivier Pighetti realizèt lo film Pont-Saint-Esprit, 1951 : 5 morts, 30 internés, 300 malades – Le complot de la CIA^[10].

Conclusion provisòria

En 2002, segon l'obratge de Régis Delaigue^[11], l'afar del pan maudit del Pont Sant Esperit es pas encara elucidada.

Pasmens, per de cercaires del laboratòri de toxicologia de l'INRA, Isabelle Oswald e Olivier Puel, qu'estúdian las micotoxinas, los « simptòmas dels abitants del Pont Sant Esperit, allucinacions e signes de vasoconstrictcon, fan pensar a une crisi d'ergotisme »^[12].

Per la justícia, s'agís d'una farina avariada ^[13].

Nòtas e referéncias

1. « Alors, faute du nom du mal, on veut connaître celui de l'homme responsable. Les versions les plus abracadabrantes circulent. On accuse le boulanger (ancien candidat RPF, protégé d'un conseiller général de De Gaulle), son mitron, puis l'eau des fontaines, puis les machines modernes à battre, les puissances étrangères, la guerre bactériologique, le diable, la SNCF, le pape, Staline, l'Église, les nationalisations
2. Steven L. Kaplan, Le pain maudit de Pont-Saint-Esprit, p. 68 de L'Histoire n^o 271, décembre 2002, article intitulé Le pain, le peuple et le roi, p. 64-70
3. Les étranges symptômes du « pain tueur » de Pont-Saint-Esprit, Le Monde, 31 juillet 2014
4. Régis Delaigue, Le Feu Saint-Antoine et l'étonnante intoxication ergotée, Éd. Armine-Ediculture, 2002, p. 214-225, où l'on trouvera par ailleurs une bibliographie détaillée de cette question.
5. Francis Zamponi, « LSD, CIA et Pont-Saint-Esprit », Le Monde, 10 mars 2010.
6. Interview disponible à l'URL suivante : H.P. Albarelli Modèl:Jr - Germ Warfare, CIA, LSD, Modèl:Dr Frank Olson
7. « En 1951, un village français a-t-il été arrosé de LSD par la CIA ? », Les Inrockuptibles, 8 mars 2010.
8. « L'affaire du Pont-Saint-Esprit : du pain empoisonné par la CIA ? », L'Express, 10 mars 2010
9. Veire lo libre del francés Olivier Pighetti, jornalista e realizator
10. interview de l'émission l'heure du crime sur RTL le 30 juin 2015
11. Régis Delaigue, Le Feu Saint-Antoine et l'étonnante intoxication ergotée, Éd. Armine-Ediculture, 2002, p. 214-225, où l'on trouvera par ailleurs une bibliographie détaillée de cette question
12. {{{2}}},
13. Cour de Cassation, Chambre civile 1, du 19 janvier 1965, 61-10.952, Publié au bulletin

Vejatz tanben

Bibliografia

• Steven L. Kaplan, Le Pain maudit, Fayard, 2008 ISBN: 978-2-213-63648-1, 1 140  p.
• Cyril Guinet, « Le pain maudit de Pont-Saint-Esprit », in: Geo Terroirs, hors-série 1H, octobre-novembre 2013, p. 51-53
• « Le pain de la mort », in: Point de vue - Images du monde, nouvelle série n^o , 6 septembre 1951
• Régis Delaigue, Le Feu saint-Antoine et l'étonnante intoxication ergotée, Contribution à l'étude du mal des ardents et de l'ergotisme, Saint-Romain-en-Gal, Armine-Ediculture, 2002, ISBN: 2-910331-01-6.