Amanieu de Sescars

Pels articles omonims, vejatz Amanieu.
Infotaula de personaAmanieu de Sescars
lang=oc
Modifica el valor a Wikidata
Biografia
Naissençavalor desconeguda Modifica el valor a Wikidata
Mòrtvalor desconeguda Modifica el valor a Wikidata
Donadas personalas
Activitat
ProfessionTrobador e compositor Modifica el valor a Wikidata
Activitat1278–1295
GenreCanso, ensenhamen (ca) Traduire e salut d'amor (ca) Traduire Modifica el valor a Wikidata
MovementPoesia medievala e Poesia trobadoresca Modifica el valor a Wikidata
InfluénciasPèire Vidal Modifica el valor a Wikidata
Òbras principalasDona, per cuy planc e sospir (fr) Traduire, Ensenhamén del scudièr (ca) Traduire e Ensenhamén de la donzèla (ca) Traduire Modifica el valor a Wikidata

Amanieu de Sescars o ben Amanieu des Escàs[nt 1] (Amanieu des Escas en occitan ancian;[1] Amanièu de Sescas en nòrma mistralenca;[2] fl. 1278-1295)[3] èra un trobador e cavalièr d'origina discutida (catalana o gascona) de la fin del sègle XIII.[4][5] Famós per sas cançons d'amor, sos contemporanèus li donèron l'escais-nom dieu d'amor.[nt 2][6] Dos ensenhaments (poèmas didactics) e dos saluts d'amor (letras d'amor) subreviscan de son òbra.[3]

Originas

[modificar | Modificar lo còdi]

I a una cèrta incertitud sus l'origina del trobador, la tèsi privilegiada essent qu'èra d'origina catalana, mas es tanben possible que foguèsse gascon.[7]

La tèsi gascona es basada sus dos arguments. Lo primièr es son nom, Amanieu, fòrça rar en la Corona d'Aragon al sègle XIII e fòrça comun en Gasconha. L'argument es fòrça fèble, vist que la transmission de noms es fòrça comuna e de fach un Amaneu d'Albret se tròba dins la cort de Jaume I d'Aragon. D'un autre costat, un Amaneus de Sescarce en Gasconha qu'es documentat tanlèu 1253, dilhèu la familha del biograf. Un segond argument, benlèu mai fòrt, vei qu'una lectura corrècta del nom de familha coma Sesca(r)s permet d'èsser ligat a Sent Martin de Sescàs, dins lo Canton de Sent Macari, en Gironda. Pasmens, las rimas suggerisson que lo nom de familha èra efectivament Siscars, amb "r":[7]

«[...] gent aculhiers e bel parlars
de part N'Amanieu Des-Escas [...]»

D'un autre costat, Manuel Milà i Fontanals ditz dirèctament que veniá d'Escàs, un luòc de l'evescat de La Seu d'Urgèl, en interpretant lo nom de familha coma "d'Escás". Aquò ne fa un nòble de nauta naissença, de "bon ton e [de] conducha cavalièra", amb un castèl amb de servicials probablament situats a Escàs meteis.[8]

Es tanben possible que lo nom de familha de Sescars siá simplament un patronim e pas ligat a un luòc. La tèsi catalana es sostenguda per l'existéncia d'un trobador nomenat Aymo(n) de Sestars o Cestars, Cescars, entre 1380 e 1399, d'origina innegablament catalana. Lo cognòm patronimic Cescars èra pas desconegut en Catalonha a l'Edat Mejana.[7]

Dins l'òbra meteissa de Sescars, dins l'emplec de la lenga, i a d'indicacions que son origina èra catalana. Per exemple, empleguèt los mots "nina" e "faichuc" dins son trabalh, son d'origina catalana, e mai s'èran pas desconeguts tanpauc en gascon cultivat. Una autra indicacion es l'usatge rigorós de las règlas koiné, que son generalament mostradas per de trobadors catalans coma, per exemple, Guillem de Cabestany o Cerverí de Gerona. Una "rima catalana" apareis tanben, que se tròba pas dins los autors occitans.[7]

I a tanben d'indicacions de sa fidelitat al rei d'Aragon, amb lauses dins son Essenhamen de la donzela al rei, als aragoneses e los catalans. Tanben una mencion de damas aragonesas coma «Guilhelma, filha d'En Guasto», identificada coma Guillerma de Montcada, filha de Gaston. , vescomte de Bearn. Un "Rogest' Aragueza" apareis tanben, possiblament aragonés ligat a la val d'Aragüés.[7]

«[...] Altra Guilhelma sal [...]
la filha d'En Guasto,
c'ab sa bela faisso
a tans bos aibs conques
de tot nostre paes;
Guascuenh'e l'encontrada
n'es fort illuminada,
car lo sieus cors grazitz
y fo natz e noiritz [...]»

Dins aquel fragment parla de "nostre paes" [país nòstre], ont residís "Na Guilhelma", après que venguèt l'esposa de l'infant Pèire d'Aragon, e lo confronta amb "Guascuenha" [Gasconha], ont nasquèt e s'eduquèt. S'aquesta interpretacion es corrècta, aquò's benlèu l'indicacion mai clara de son origina aragonesa.[7]

Òbra

[modificar | Modificar lo còdi]

Son òbra mai anciana databla es tanben sa mai corta, lo salut "A vos, que ieu am desamatz",[9] mandat lo jorn de Sant Bartolomieu[nt 3] de 1278.[10][11]

Son primièr ensenhamen foguèt l'"Ensenhamen del scudier"[12] sobre un escudièr (scudier) qu'obsèrva son nòble mèstre en amor, en òci, e mentre se prepara per la guèrra e doncas descriure possiblament lo nòble ideal. Es estat adreçat "al comte gent après En B. d'Astarac" (a Bernat IV d'Astarac) e deviá doncas èsser estat escrich abans lo mòrt del comte en 1291.[8][13]

De mai, en aquel periòde foguèt escrich son segond e mai long salut (Dona, per cuy planc e sospir),[14] que fa referéncia a Jaume lo Just coma "reys [...] de cecilias", çò que lo met entre 1285, quand Jaume eretèt Sicília, e 1291, quand eretèt Aragon.[13]

La segonda òbra didactica d'Amanieu, l'"Ensenhamen de la donsela",[15] pòt èsser datada entre 1291 e 1295 a causa d'una referéncia a Jaume coma rei d'Aragon e a la guèrra contemporanèa de las Vèspras sicilianas. Es adreçat a una donsela [donzèla / domaisèla] anonima e es concebuda per li ensenhar cossí se comportar dins societat cortesa e cossí èsser respectada.[16][17]

La poesia d'Amanieu es sens dobte influenciada per Pèire Vidal e possiblament tanben per Arnaud de Maruèlh. Lo trobador posterior Pèire Lunèl de Montuèg escriguèt, dins una letra de 1320, "Ai ausit que vos [desconegut] avètz [lo libre, es a dire, los ensenhamens] de N. Amanieu, que s'apèla lo dieu d'amor, ont ensenha sus la joventa e l'escudièr".[cal referéncia]

Annèxes

[modificar | Modificar lo còdi]

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]

Referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Raynouard, 1838, p. 499.
  2. ↑ Mistral, 1878, p. 78.
  3. ↑ 3,0 et 3,1 «Amanieu de Sescars». Gran Enciclopèdia Catalana. [Consulta: 24 novembre 2024]
  4. ↑ Briz, 1867, p. 43.
  5. ↑ Mistral 1878, 78.
  6. ↑ Milà i Fontanals, 1861, pp. 404, 410.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 et 7,5 Marcel Cluzel, 1959.
  8. ↑ 8,0 et 8,1 Milà i Fontanals, 1861.
  9. ↑ Raynouard, 1838, Tèxte integral en linha de A vos, que ieu am deszamatz.
  10. ↑ Raynouard, 1838, p. 504.
  11. ↑ Milà i Fontanals, 1861, p. 410.
  12. ↑ Karl Bartsch, 1856, Tèxte integral en linha de So es l'enssenhamen de l'escudier que fe aquel meteis dieu d'amors.
  13. ↑ 13,0 et 13,1 Riquer, 1975.
  14. ↑ Briz, 1867.
  15. ↑ Karl Bartsch, 1835, Tèxte integral en linha de Aiso es l'essenhamen de la donzela d'En Amanieu de Sescas.
  16. ↑ Paden, 1989.
  17. ↑ Tick e Ericson, Koskoff.

  • (ca) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en catalan intitolat « Amanieu de Sescars ».
  • (es) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en castelhan intitolat « Amanieu de Sescars ».
  • (it) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en italian intitolat « Amanieu de Sescars ».

Nòtas

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Amaneo des-Escás en castelhan dins la grafia de Milà; Amaneu des Escás en catalan dins la grafia de Briz [la grafia estandarda modèrna d'aquest toponim es Escàs] (Veire #Bibliografia).
    Amanieu de Sescars, Amanieu de Cescars, o Amanieu Sescars en catalan dins la Gran Enciclopèdia Catalana.
  2. ↑ Apareis coma dieu d'amors en occitan ancian, traduch en castelhan per Milà coma dios de amor.
  3. ↑ Tipicament lo 24 d'agost dins lo calendrièr gregorian (1582-); sabi pas pel calendrièr julian en usatge a l'epòca.
  4. ↑ Inclús lo tèxte integral en linha de Dona, per cuy planc e sospir, p.51-53
  5. ↑ Inclús lo tèxte integral en linha de A vos, que ieu am desamatz, p.

Veire tanben

[modificar | Modificar lo còdi]