Cairàs

L'Eschalp^[1] (comuna de Ristolàs)

Cairàs es un parçan d'Occitània^[2] situat dins lo Daufinat (o tanben en Provença).

Sa vila principala es Agulha.

Geografia

Cassa Deserta^[3]

Païsatges

Imatge tiraa dau libre d'Eusèbe Girault de Saint-Fargeau, Guide pittoresque du voyageur en France (...), 1838.

• 
  Lo còl Isoard^[4].
• 
  Lo chastèl Cairàs^[3] a Chastèucairàs
• 
  Vista dau pendís sud dau serre
• 
  Li Fònts de Cerveira*^[3] (2 040 m)
• 
  Lo lac dau Grand Laus^[3] (2 579 m) vist dau còl de Malriu/Marriu/Mauriu^[5][6]
• 
  Lo Grand Rochabruna (3 325 m) vist dau Pichòt Rochabruna
• 
  Sant Veran ivern 2008/2009. Cairàs

Toponimia

Lo nom de Cairàs ven d'una tribú gallesa locala, los Quariates. Las fòrmas ancianas de Cairàs son Civitas Quariatum, inscripcion sense data trobada a Susa, Quadratum, latinizacion dau sègle XII, Cadratium, latinizacion de 1265, Cadrassium, latinizacion de 1301, castellania seu districtus cadratii, en 1311, mandement de Cadras, en 1475, chastellenie de Queyras, en 1484 ^[7]. Los escribas interpretavan lo nom de Cairàs coma carrat.

Lo nom daus Quariates se pòt interpretar coma una varianta dau gallés *pario-, « pairòu » (lo mot ne ven), « chaudier » ambé conservacion locala de kw- (disparegut en gallés e remplaçat per p-) achabat per un sufixe -ati. Los Quariates serián « los dau pairòu » ^[8]. I a una autra possibilitat qu'a pas besonh d'un fach lingüistic excepcionau o arbitrari : *co-vario- + -ati, ambé -var-, idronime. Lo nom de la tribú s'escriuriá donca cuariates ^[9].

Istòria

De 1343 a 1789, lo Cairàs èra un daus Escartons dau Briançonés.

Cultura

Musèu Lo Som a Sant Veran^[3], bastit de fusta.

Dintrada de la transumància de la Testa de Longet*^[3], carta postala dau debut dau sègle XX.

Los ostals dau Cairàs dins lo vilatge aupenc reconstituït a Grenòble en 1925, a l'occasion de l'Exposicion internacionala de la olha blanca.

Mòstra de solelh anciana a Sant Veran.

La glèisa de Sant Veran.

Nòtas

1. http://www.chambradoc.it/loDarrierJarrac/loDerrierJarrac.page
2. Segon la classificacion de Frederic Zégierman.
3. Enquèsta de Briantin Loís a un amic de Cairàs.
   BL: "Que son los noms occitans d'aquestes luòcs en Cairàs?
   Casse Déserte, lo "fort Queyras", Les Fonts de Cervières, lac du Grand Laus, col du Malrif, Le Grand Rochebrune & Le Petit Rochebrune, Tête-de-Longet, lo "Musée Le Soum" a Sant Veran."
   C: "cassa deserta, chastel Cairàs, lo vilatge de "Cervières" ei Cerveira (li fònts de Cerveira ?), lo grand Laus (un laus és un lac) e lo pas de Malriu o Malrio, lo grand Rochabruna e lo pichòt Rochabruna (e non Ròchabruna), (per lo Longet, non lo sap, és tròp luènh de ièu...) ... i a lo pas (o lo còl) e lo bric, la cima (o la testa), aprèp és lo Som (e San-Vran)"
4. https://tdf.locongres.org/files/assets/common/page-substrates/page1358.jpg
5. https://web.archive.org/web/20220219100446/https://locongres.org/oc/aplicacions/dicodoc-oc/dicodoc-recerca?option=com_dicodoc&view=search&Itemid=168&type=historic&dic%5B%5D=BASIC&dic%5B%5D=PALAY&dic%5B%5D=TDF&dic%5B%5D=LESPY&q=&q2=Malrif&submit=Cercar
6. https://dicotopo.cths.fr/places/P39492338
7. Bénédicte Boyrie-Fénié, Jean-Jacques Fénié, Toponymie des Pays Occitans, edicions Sud-Ouest, 2007, p. 174
8. Xavier Delamarre, Dictionnaire de la Langue gauloise, ed. Errance, 2na edicion, 2008, p. 246, a pario-
9. Xavier Delamarre, Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne, ed. Errance, 2012, p. 130