Marcel Treich-Laplène
Marcel Treich-Laplène (Ussèl, 24 de junh de 1860 - pres de Grand-Bassam, 9 de març de 1890) es un coloniau occitan. Fuguet lo primier explorator europeu de la Còsta d'Evòri e lo primier administrator coloniau francés.
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]Marcel Treich-Laplène era lo filh de Gustau, un notari de Maismac vengut cònse d'Ussèl, que fuguet tanben magistrat a Tizi Ozo, en Argeria, e dins las Comòras.
Quand lo paire morís en 1882, Marcel arresta los estudis per ajudar la familha. Tròba una plaça de repetitor al liceu de La Rochela. Ailà rescontra Arthur Verdier, un aventurier ja implantat sus las còstas d'Africa occidentala. Trabalha per aqueu dins las plantacions de cafè d'Elima, creadas en 1882 pel bearnés Amédée Brétignère.
Après lo Congrès de Berlin, Treich-Laplène comença d'exploracions a l'interior de çò que devendrà la Còsta d'Evòri, e fa amistat amb de notables locaus. En 1886, pren la plaça de Verdier coma resident de França. En 1887, torna a l'interior dau país e signa los tractats de Betie, de l’Indiene, de l’Alangoa e de Iacasse. Entau bloca l'expansion cap a l'oèst daus angles establits dins la Còsta de l'Aur (Gana actuau). Tocat per la malaria, torna en França per se suenhar.
En 1888, torna partir cap al nòrd per ajudar Gustave Binger partir dau Senegau. En camin signa tractats a Zarano e a Cavare. Fa la joncion emb Binger a Còng.
Torna emb Binger a Grand-Bassam. Lo 2 d'abril de 1889, es fach chivalier de la Legion d'onor. Malaut, torna enquera en França. Ne reven coma primier administrator colonial de la Còsta d'Evòri. Mas en 1890, apres una novela expedicion per reprimir una revòuta provocada per los angles, morís d'una febre ematurica bilhosa.
Es enterrat a Grand-Bassam, mas Arthur Verdier crea un comitat per obtener lo repatriament de son ataüt e son enterrament a Ussèl.
Memòria e omenatges
[modificar | Modificar lo còdi]Sa mòrt prematurada permet a Binger de confiscar son eiretatge de "primier explorator de la Còsta d'Evòri".
Pasmens sa sòrre Valentina e l'accion d'un comitat de sosten permeton la creacion, lo 27 de decembre de 1934, de Treichvila, qu'es lo nom donat al barri d'Anomabò, dins la forécia d'Abijan. I a de charrieras emb son nom a La Rochela e a Ussèl. Pareis sus un sageu postal de 1952.