ଗଣେଶ ମନ୍ଦିର, ମୋରଗାଁ
| ଶ୍ରୀ ମୟୂରେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର, ମୋରଗାଁ | |
|---|---|
श्री मयूरेश्वर मंदीर | |
 ମନ୍ଦିରର ଶୀର୍ଷ | |
| Religion | |
| ଅନୁବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ | ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ |
| District | ପୁଣେ ଜିଲ୍ଲା |
| ଦେବାଦେବୀ | ମୟୂରେଶ୍ୱର ବା ମୋରେଶ୍ୱର ରୂପରେ ଗଣେଶ |
| Festivals | Ganesh Chaturthi, Ganesh Jayanti, Vijayadashami |
| Location | |
| ସ୍ଥାନ | ମୋରଗାଁ/ Morgaon |
| State | ମହାରାଷ୍ଟ୍ର |
| Country | ଭାରତ |
  Location within Maharashtra | |
| ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥିତି | 18°16′33.8″N 74°19′17″E / 18.276056°N 74.32139°E |
| Architecture | |
| Type | Mandir architecture |
| Completed | 14th to 17th century AD |
| Website | |
| https://m.facebook.com/mayureshwarmorgaon/ | |
ଶ୍ରୀ ମୟୂରେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର (ମରାଠୀ: श्री मयूरेश्वर मंदीर) କିମ୍ବା ଶ୍ରୀ ମୋରେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର (ମରାଠୀ: श्री मोरेश्वर मंदीर) ଏକ ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର ଯାହା ଜ୍ଞାନର ଦେବତା ଶ୍ରୀ ଗଣେଶଙ୍କୁ ସମର୍ପିତ ହୋଇହି । ଏହି ମନ୍ଦିର ଭାରତର ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରଦେଶରେ ଥିବା ପୁଣେ ଜିଲ୍ଲାର ପୁଣେ ସହରଠାରୁ ୬୫ କିମି ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ।.[୧]ଗଣେଶଙ୍କ ଅଷ୍ଟବିନାୟକ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କର ତୀର୍ଥ ଯାତ୍ରାର ଆରମ୍ଭ ଓ ଶେଷ ଏହି ସ୍ଥାନରୁ ହୁଏ ।
ଧାର୍ମିକ ମହତ୍ତ୍ୱ
[ସମ୍ପାଦନା]ପୁଣେ ପାଖରେ ଥିବା ପୂଜ୍ୟ ଗଣେଶଙ୍କର ଆଠଟି ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କର ପରିକ୍ରମା ଏହିଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ଏହି ମନ୍ଦିରମାଳାକୁ ଅଷ୍ଟବିନାୟକ କୁହାଯାଏ । ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା ଶେଷରେ ମୋରଗାଁ ଦର୍ଶନ ନ କରିଥିଲେ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା ବ୍ୟର୍ଥ ହୋଇଯିବା କଥା କୁହାଯାଏ ।[୧] ମୋରଗାଁ ଅଷ୍ଟ ବିନାୟକମାଳାର କେବେଳ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ମନ୍ଦିର ନୁହେଁ, ଏହାକୁ ପ୍ରଧାନ ମନ୍ଦିର ମାନ୍ୟତା ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଏ ।[୨][୩][୪] ମୋରଗାଁ ହେଉଛି ଆଦ୍ୟପୀଠ – ଗାଣପତ୍ୟ ଗୋଷ୍ଠୀ ମତରେ ଗଣେଶ ହେଉଛନ୍ତି ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସୃଷ୍ଟି ।[୪] ଅଷ୍ଟବିନାୟକ ମାଳାରେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀ ଏଠାକୁ ଆସନ୍ତି ।[୪] ଗଣେଶଙ୍କର ମହାନତା ବିଷୟରେ ମୁଦଗଲ ପୁରାଣରେ ୨୨ଟି ଅନୁଚ୍ଛେଦ ଅଛି । ଏକ ପରମ୍ପରା ଅନୁସାରେ ପ୍ରଳୟ ଆସିଲେ ଏହି ସ୍ଥାନରେ ଗଣେଶ ଯୋଗନିଦ୍ରାରେ ପ୍ରବେଶ କରନ୍ତି । ଏହି ସ୍ଥାନର ପବିତ୍ରତା କେବଳ କାଶୀ ଧାମ ସାଥିରେ ତୁଳନା କରାଯାଇପାରେ ।
ଇତିହାସ
[ସମ୍ପାଦନା]ମୋରଗାଁ ଓ ପୁଣେର ଆଖପାଖ ଗାଣପତ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରମାନ ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ମରହଟ୍ଟା ରାଜ୍ୟର ପେଷୱା ଶାସକମାନଙ୍କ ସଂରକ୍ଷଣ ସୁବିଧା ପାଉଥିଲେ । ପେଷୱା ଶାସକମାନେ ଗଣେଶଙ୍କୁ ତାଙ୍କର କୂଳ ଦେବତା ମାନୁଥିଲେ ଓ ମନ୍ଦିରକୁ ଦାନ ସହିତ ଭୂମି ତଥା ଅର୍ଥ ଦାନ କରୁଥିଲେ ।[୨][୫] ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସନ୍ଥ ସମର୍ଥ ରାମଦାସ ମୋରଗାଁ ମନ୍ଦିର ନିମନ୍ତେ ଏକ ପ୍ରାର୍ଥନା (Sukhakarta Dukhaharta) ରଚନା କରିଥିଲେ ।[୬] ଅଧୁନା ମନ୍ଦିରକୁ ଚିଞ୍ଚୱାଡା ଦେବସ୍ଥାନ ଟ୍ରଷ୍ଟ ପରିଚାଳନା କରୁଛନ୍ତି । ଏହି ଟ୍ରଷ୍ଟ ମୋରଗାଁ ମନ୍ଦିର ବ୍ୟତୀତ ଚିଞ୍ଚୱାଡା ମନ୍ଦିର, ଥେଉର ମନ୍ଦିର ଓ ସିଦ୍ଧିବିନାୟକ ମନ୍ଦିରର ପରିଚାଳନା ମଧ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି ।[୭]
ସ୍ଥାପତ୍ୟ
[ସମ୍ପାଦନା]
ମନ୍ଦିର ଚତୁର୍ଦିଗରେ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରସ୍ତର ପାଚେରୀ ଓ ପ୍ରତି କୋଣରେ ମୀନାର ଅଛି ଯାହା ମୁସଲମାନ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ନିଦର୍ଶନ ଦର୍ଶାଉଛି ।[୧][୩] ମନ୍ଦିରର ଚାରୋଟି ଫାଟକ ଅଛି । ଯାହା ସମ୍ମୁଖରେ ଗଣେଶଙ୍କର ଚାରି ଯୁଗ ମୁତାବକ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଅଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୂର୍ତ୍ତି ଏକ ପୁରୁଷାର୍ଥ ବହନ କରିଛି ଓ ଦୁଇ ପରିଚାରକ ପାଖରେ ରହିଛନ୍ତି । ପୂର୍ବ ଫାଟକ ବାଟରେ ବଲ୍ଲଲବିନାୟକଙ୍କ ପାଖରେ ରାମ ଅବତାର (ବିଷ୍ଣୁ) ଓ ସୀତା ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଅଛି ଯାହା ଧର୍ମ (ସଚ୍ଚୋଟତା ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ) ନିଦର୍ଶନ ଦେଉଛି । ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରେ ବିଘ୍ନେଶ ସହିତ ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀ (ଧନ ଓ ସମ୍ମାନ ନିଦର୍ଶନ) ଅଛନ୍ତି । ପଶ୍ଚିମ ଫାଟକ ପାଖରେ କାମ ସହିତ କାମଦେବ ଓ ରତି ଅଛନ୍ତି । ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ମୋକ୍ଷ ନିଦର୍ଶନ ମହାଗଣପତି ସାଥିରେ ବରାହ (ଅବତାର) ଓ ଭୂମୀ ଅଛନ୍ତି ।[୪] ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ମୂଖ୍ୟ ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାର । ଅଗଣା ଚତୁଷ୍କୋଣ ଆକାରର ଅଗଣାରେ ଦୁଇଟି ଦୀପ ଜ୍ୟୋତି ସ୍ତମ୍ଭ ଅଛି ଓ ଆଲୋକ ଲଗେଇବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି । ମନ୍ଦିର ସାମନାରେ ଛଅ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତାର ଗଣେଶ ବାହନ ମୂଷା ପ୍ରତିମୂର୍ତି ବସିଛନ୍ତି ।[୧] ପାଖରେ ଥିବା ନାଗରାଖାନାରେ କେଟଳ ଡ୍ରମ ଅଛି । ମନ୍ଦିର ଦୁଆର ସମ୍ମୁଖରେ ବିରାଟ ନନ୍ଦୀ ମୂର୍ତ୍ତି ଗଣେଶଙ୍କ ଦିଗକୁ ମୁଖକରି ରହିଛି । ନନ୍ଦୀ ଶିବଙ୍କ ଆଗରେ ରହେ, କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ଅନ୍ୟଥା ଅଛି । କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁସାରେ ପାଖରେ ଥିବା ଶିବ ମନ୍ଦିରରୁ ନାନ୍ଦୀଙ୍କୁ ଆଣି ଗଣେଶଙ୍କ ଆଗରେ ରକଯିବା ପ୍ରସ୍ତାବ ଥିଲା କିନ୍ତୁ ନନ୍ଦୀ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଭିତରକୁ ନିଆଯାଇପାରିଲାନି, ସେଇଠି ସ୍ଥିର ହୋଇଗଲେ ।
ଆଧାର
[ସମ୍ପାଦନା]- ↑ ୧.୦ ୧.୧ ୧.୨ ୧.୩ Gunaji, Milind (2003). "Morgaon". Offbeat tracks in Maharashtra. Popular Prakashan. pp. 106–7. ISBN 9788171546695. Retrieved 2009-11-26.
- ↑ ୨.୦ ୨.୧ Anne Feldhaus (19 December 2003). "Connected places: region, pilgrimage, and geographical imagination in India". Palgrave Macmillan. pp. 142–3, 145–6, 160. ISBN 978-1-4039-6324-6. Retrieved 13 January 2010.
- ↑ ୩.୦ ୩.୧ Subramuniyaswami, Satguru Sivaya (2000). Loving Ganesa: Hinduism's Endearing Elephant-Faced God. Himalayan Academy Publications. pp. 278, 284. ISBN 9780945497776. Retrieved 2009-11-26.
{{cite book}}:|work=ignored (help) - ↑ ୪.୦ ୪.୧ ୪.୨ ୪.୩ Grimes pp. 37–8
- ↑ Eleanor Zelliot (1988). The Experience of Hinduism: essays on religion in Maharashtra. SUNY Press. p. 76. ISBN 978-0-88706-664-1.
- ↑ Golesar, Vijay (गोळेसर, विजय) (17 February 2012). "समर्थाची टाकळी". Lokprabha. Indian Express Limited. Retrieved 23 January 2015.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ As per the official receipt of donation, provided by the temple
External links
[ସମ୍ପାଦନା]- Temple Timings Archived 2022-10-06 at the Wayback Machine. Mayureshwar Ganpati Temple Morgaon - Temple Timings, Bhakta Niwas