ତ୍ରିପୁନ୍ଦ୍ରା (ସଂସ୍କୃତ: ତ୍ରିପୁରା ତିନୋଟି ଚିହ୍ନ) ଏକ ତିଳକ ଏବଂ ଭାରତରେ ମୂଳ ସହିତ ଏକ ଶରୀର କଳା ଅଟେ ।ମଥାରେ ତିନୋଟି କ୍ଷେତ୍ରିଜ ରେଖା ମାନ ହୋଇଥାଏ , ସାଧାରଣ ଭାବେ ପବିତ୍ର ରେଖାରେ ତିଆରି ଡଟ ସହିତ ଏବଂ ଶିବ ପରମ୍ପରାରେ ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମରେ ଏହା ଏକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଅର୍ଥ ହୋଇଥାଏ । ଏକ ବିଷ୍ଣୁ ପରମ୍ପରାର ସମ୍ବନ୍ଧିତ ରେଖା କୁ(ଉର୍ଦ୍ଧଭ ପୁନ୍ଦ୍ରା) କୁହାଯାଏ । [୧]
ମଧ୍ୟ କାଳୀନ ଯୁଗ ହିନ୍ଦୁ ଗ୍ରନ୍ଥ ଯେପରି' (ଭସମଜାବାଳା ଉପନିଷଦ), (ବ୍ରିହାଜ୍ଜାବାଳା ଉପନିଷଦ) ଏବଂ (କଳାଗ୍ନି ରୁଦ୍ର ଉପନିଷଦ)ରେ ଏହି ଅଭ୍ୟାସ ଉପରେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରାଯାଇଛି । [୨] ତିନି ପାଉଁଶ ରେଖା ର ରୂପକ ମହତ୍ତ୍ୱ, ଦିବସରେ କୁହାଯାଇଛି କି, ଏହି ପରମ୍ପରା ତାଙ୍କୁ ତିନି ବୈଦିକ ଅଗ୍ନି, ତିନି ଓମ , ତିନି ଗୁଆ ରୂପେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ତିନି ସଂସାର, ତିନି ଆତ୍ମମାନ ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ, ତିନି ବେଦ ଏବଂ ଶିବଙ୍କ ତିନି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଅଟେ ।[୩][୪]