ସମ୍ବଲପୁର ରାଜ୍ୟ

Sambalpur State
ସମ୍ବଲପୁର / संबलपुर
Princely State of British India
1493–1848 →
Location of Sambalpur
Location of Sambalpur
Former state of Sambalpur as a British district in pink in the Imperial Gazetteer of India
History
 •  Foundation of the state 1493
 •  Annexed by the British Raj 1848
Area
 •  1901 ୧,୩୯୯ km2 (୫୪୦ sq mi)
Population
 •  1901 ୭୯,୯୦୦ 
Density ୫୭.୧ /km2  (୧୪୭.୯ /sq mi)
Public Domain This article incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). "article name needed" . Encyclopædia Britannica Eleventh Edition (11th ed.). Cambridge University Press. {{cite encyclopedia}}: Invalid |ref=harv (help)
1825 ମସିହାରେ ସମ୍ବଲପୁରର ପୁରାତନ ଦୁର୍ଗ, ମହାନଦୀ କୁଳ ରେ 

ସମ୍ବଲପୁର , ସମଭାଲପୁର ବା ହିରାଖଣ୍ଡ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ପରିଚିତ , ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ କାଳରେ ଏକ ରାଜକୀୟ ରାଜ୍ୟ ଥିଲା । ଏହାର ରାଜଧାନୀ ସମ୍ବଲପୁର ସହରରେ ଥିଲା ଓ 1849 ମସିହାରେ ଏହି ରାଜ୍ୟକୁ ବ୍ରିଟିଶ[୧]ମାନେ ନିଜ ଅଧୀନକୁ ନେଇଯାଇଥିଲେ । ଏହାର ଆୟତନ 1,399 ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଥିବା ବେଳେ 1901 ମସିହାରେ ଏହାର ଲୋକ ସଂଖ୍ୟା 79,900 ଥିଲା । population of 79,900 persons according to the 1901 census.

ଇତିହାସ 

[ସମ୍ପାଦନା]

ସମ୍ବଲପୁର ରାଜ୍ୟ 15 ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବଲରାମ ଦେଓଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଇଥିଲା ।[୨] ସେ ଚୌହାନ ବଂଶର ରାଜପୁତ ଥିଲେ । ପାଟଣା ରାଜ୍ୟର ରାଜା ନରଶିଙ୍ଗ ଦେଓ ତାଙ୍କର ବ୍ରାତା ଥିଲେ । 1540ରେ ପାଟଣା ରାଜ୍ୟ ଦ୍ୱିଭାଜିତ ହେଇ ପାଟଣା ଅଂଶ ନରାଶିଙ୍ଗ ଦେଓ ଶାସକ ରହିଥିବା ବେଳେ ଉତ୍ତରାଞ୍ଚଳ ବଲରାମ ଦେଓ ଶାସନ କଲେ । ବଲରାମ ତାଙ୍କର ନୂତନ ରାଜଧାନୀ ସମ୍ବଲପୁରଠାରେ କରିଥିଲେ । .[୩]

ସମ୍ବଲପୁର ରାଜ୍ୟ ଅଧୀନରେ କେତେକ ଗଡଜାତ ରାଜ୍ୟ ଥିଲେ ଓ ସରଙ୍ଗଗଡ ରାଜ୍ୟ ସହ ସମ୍ବଲପୁରର ବନ୍ଧୁତା ଥିଲା । 1800 ମସିହା ଯାଏ ଚୌହାନ ବଂଶଦ୍ୱାରା ଶାସିତ ହେବା ପରେ ଏହା ଭୋସଲେ ବଂଶ ହାତକୁ ଗଲା ।[୪] 

ସମ୍ବଲପୁରକୁ ମରଠାମାନେ 1808 ଓ 1817ରେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । ଇଂରେଜମାନେ ମରଠା ମାନଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରି ଚୌହାନ ରାଜାଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ । 1818 ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ମାନଙ୍କ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ  ରେ ସମ୍ବଲପୁରର ଶାସନ ରହିଲା । 1849 ମସିହାରେ ରାଜବଂଶରେ କେହି ପୁରୁଷ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ନ ରହିବାରୁ ଏହା ବ୍ରିଟିଶ ଅଧୀନକୁ ଗଲା । 

1857ରେ ଏହି ରାଜପରିବାର ବଂଶଜ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଇ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସକଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିଲେ । ସମ୍ବଲପୁର 1858ରୁ କଟକ ଡିଭିଜନ ଅଧୀନରେ ରହି ପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରଭିନ୍ସକୁ ଗଲା । 

Rulers

[ସମ୍ପାଦନା]

ସମ୍ବଲପୁରର ଶାସକ ମାନଙ୍କୁ ରାଜା କୁହାଯାଉଥିଲା .[୫]

Rajas

[ସମ୍ପାଦନା]
  • 1690 - 1725 Chhatrasal
  • 1725 - 1732 Ajit Singh
  • 1732 - 1778 Abhai Singh
  • 1778 - 1782 Balbhadra Sai
  • 1782 - 1797 Jayanta Singh (1st time) (d. 1818)
  • 1808 - 1817 Maratha occupation
  • 1817 - 1818 Jayanta Singh (2nd time) (s.a.)
  • 1818 - 1820 British administration
  • 1820 - 1827 Maharaj Sai (d. 1827)
  • 1827 - 1833 Mohan Kumari (f) -Rani
  • 1833 - 1849 Narayan Singh (d. 1849)
  • 1849 Mukhyapan Devi (f) -Rani
  • 1857 - 1862 Surendra Sai (in rebellion) (b. 1809 - d. 1884)

ପୁନଶ୍ଚ ଦେଖଣା 

[ସମ୍ପାଦନା]
  • Maratha Empire
  • Doctrine of lapse
  • History of Sambalpur
  • Timeline of Sambalpur

ଆଧାର 

[ସମ୍ପାଦନା]
  1. ↑ Great Britain India Office.
  2. ↑ Orissa District Gazetteers, Appendix III, Page 86-87
  3. ↑ Historical Sambalpur Archived 2012-10-23 at the Wayback Machine..
  4. ↑ Great Britain India Office.
  5. ↑ Princely States of India

ବାହାର ଲିଙ୍କ 

[ସମ୍ପାଦନା]