ਚੰਨਾਪਟਨਾ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ

ਚੰਨਾਪਟਨਾ ਦੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਅਤੇ ਗੁੱਡੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ

ਚੰਨਾਪਟਨਾ ਖਿਡੌਣੇ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Channapatna toys) ਲੱਕੜ ਦੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਅਤੇ ਗੁੱਡੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਖਾਸ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਰਨਾਟਕ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਮਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਚੰਨਾਪਟਨਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਕਰਨਾਟਕ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੰਕੇਤ (GI) ਵਜੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ।[1] ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਚੰਨਾਪਟਨਾ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਦਾ ਗੋਮਬੇਗਲਾ ਓਰੂ (ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2] ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਰਾਈਟੀਆ ਟਿੰਕਟੋਰੀਆ ਰੁੱਖ ਦੀ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਲੈਕਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ,[3] ਜਿਸਨੂੰ ਬੋਲਚਾਲ ਵਿੱਚ ਆਲੇ ਮਾਰਾ (ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਦੀ ਲੱਕੜ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਇਤਿਹਾਸ

[ਸੋਧੋ]
ਚੰਨਾਪਟਨਾ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ

ਚੰਨਾਪਟਨਾ ਦੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਾਸਕ ਟੀਪੂ ਸੁਲਤਾਨ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਖਿਡੌਣੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਸਹਿਰੇ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਲਾਵਾਂ ਦਾ, ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ, ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਸੀ। ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਬਾਵਾਸ ਮੀਆਂ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਖਿਡੌਣੇ ਦੇ ਹਰੇਕ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਜਾਪਾਨੀ ਗੁੱਡੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ।[4] ਲਗਭਗ ਦੋ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ, ਇਹਨਾਂ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਦੀ ਲੱਕੜ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਗੁਲਾਬ ਦੀ ਲੱਕੜ ਅਤੇ ਚੰਦਨ ਦੀ ਲੱਕੜ ਵੀ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।

ਨਿਰਮਾਣ

[ਸੋਧੋ]

ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਆਈ ਹੈ; ਰਵਾਇਤੀ ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਦੀ ਲੱਕੜ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੁਣ ਹੋਰ ਲੱਕੜਾਂ - ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਬੜ, ਗੁਲਰ, ਦਿਆਰ, ਪਾਈਨ ਅਤੇ ਟੀਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ - ਵੀ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।[5] ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਕੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ, ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਪਕਾਉਣਾ, ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੇ ਆਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੱਟਣਾ, ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਛਾਂਟੀ ਅਤੇ ਉੱਕਰੀਕਰਨ, ਰੰਗ ਲਗਾਉਣਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਉਤਪਾਦ ਨੂੰ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਰੰਗ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਖਿਡੌਣੇ ਅਤੇ ਗੁੱਡੀਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ।[2] ਅਕਤੂਬਰ 2011 ਤੱਕ, ਚੰਨਾਪਟਨਾ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 71,902 ਸੀ,[6] ਜਿਸ ਵਿੱਚ 254 ਘਰੇਲੂ ਨਿਰਮਾਣ ਇਕਾਈਆਂ ਅਤੇ 50 ਛੋਟੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਇਹਨਾਂ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਕਰਨਾਟਕ ਹੈਂਡੀਕ੍ਰਾਫਟਸ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ (KHDC) ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਿਰਮਾਣ ਇਕਾਈ ਭਰਤ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।[2]

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

[ਸੋਧੋ]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ GI for Channapatna toys and dolls is mentioned by . Chennai, India. {{cite news}}: Missing or empty |title= (help)
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 A brief history of Channapatna toys is provided by . Chennai, India. {{cite news}}: Missing or empty |title= (help) ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "tt" defined multiple times with different content
  3. ↑ "Chapter 3: Case Study 2 – LAC-Turnery and the Lacquerware Industry".
  4. ↑ Gowda, Manasa; D, Ram Raj. "Channapatna Wooden Toys". Sahapedia. Retrieved 19 February 2025.
  5. ↑ A detailed summary of Channapatna toys is provided by Azmathulla Shariff. "Toy town changes with new trends". Online Edition of The Deccan Herald, dated 2005-03-29. 2005, The Printers (Mysore) Private Ltd. Archived from the original on 2007-04-20. Retrieved 2007-04-22.
  6. ↑ "Channapatna City Municipal Council City Population Census 2011-2020 | Karnataka". www.census2011.co.in. Archived from the original on 24 November 2019. Retrieved 2020-05-16.