ਬਿਹਾਰੀ ਲਾਲ
ਬਿਹਾਰੀ ਲਾਲ ਚੌਬੇ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 1595 ਗਵਾਲੀਅਰ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 1663 ਭਾਰਤ |
| ਕਿੱਤਾ | ਕਵੀ |
| ਕਾਲ | ਰੀਤੀ ਕਾਲ |
| ਸਾਹਿਤਕ ਲਹਿਰ | ਰੀਤੀਕਾਲ |
ਬਿਹਾਰੀ ਲਾਲ ਚੌਬੇ ਜਾਂ ਬਿਹਾਰੀ (1595–1663)[1] ਇੱਕ ਹਿੰਦੀ ਕਵੀ ਸੀ।
ਜੀਵਨ ਜਾਣ ਪਛਾਣ
[ਸੋਧੋ]
ਬਿਹਾਰੀਲਾਲ ਦਾ ਜਨਮ 1595 ਦੇ ਲੱਗਪਗ ਗਵਾਲੀਅਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਮਾਥੁਰ ਚੌਬੇ ਜਾਤੀ ਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਕੇਸ਼ਵਰਾਏ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਬਚਪਨ ਬੁੰਦੇਲ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਕਟਿਆ ਅਤੇ ਜਵਾਨੀ ਸਹੁਰਾ-ਘਰ ਮਥੁਰਾ ਵਿੱਚ ਬਤੀਤ ਹੋਈ, ਜਿਵੇਂ ਦੀ ਨਿਮਨ ਦੋਹੇ ਵਲੋਂ ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ-
ਜਨਮ ਗਵਾਲੀਅਰ ਜਾਨਿਯੇ ਖੰਡ ਬੁੰਦੇਲੇ ਬਾਲ।
ਤਰੁਨਾਈ ਆਈ ਸੁਘਰ ਮਥੁਰਾ ਬਸਿ ਸਸੁਰਾਲ।।
ਜੈਪੁਰ-ਨਰੇਸ਼ ਮਿਰਜਾ ਰਾਜਾ ਜੈਸਿੰਹ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਰਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਡੁਬਿਆ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮਹਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਜ-ਕਾਜ ਵੱਲ ਕੋਈ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਮੰਤਰੀ ਆਦਿ ਲੋਕ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਚਿੰਤਤ ਸਨ, ਪਰ ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਕਹਿਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕਿਸੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਬਿਹਾਰੀ ਨੇ ਇਹ ਕਾਰਜ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਦੋਹਾ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਰਾਜੇ ਦੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਾਇਆ -
ਨਹਿੰ ਪਰਾਗ ਨਹਿੰ ਮਧੁਰ ਮਧੁ, ਨਹਿੰ ਵਿਕਾਸ ਯਹਿ ਕਾਲ।
ਅਲੀ ਕਲੀ ਹੀ ਸਾ ਬਿੰਧ੍ਯੋਂ, ਆਗੇ ਕੌਨ ਹਵਾਲ।।
ਇਸ ਦੋਹੇ ਨੇ ਰਾਜਾ ਉੱਤੇ ਮੰਤਰ ਵਰਗਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਰਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ-ਪਾਸ਼ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਕੇ ਫੇਰ ਅਪਨਾ ਰਾਜ-ਕਾਜ ਸੰਭਾਲਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਹ ਬਿਹਾਰੀ ਦੀ ਕਵਿ-ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਇੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਬਿਹਾਰੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਦੋਹੇ ਰਚਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦੋਹੇ ਤੇ ਇੱਕ ਅਸ਼ਰਫ਼ੀ ਦੇਣ ਦਾ ਵਚਨ ਦਿੱਤਾ। ਬਿਹਾਰੀ ਜੈਪੁਰ ਨਰੇਸ਼ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਕੇ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ, ਉੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਪੈਸਾ ਅਤੇ ਜਸ ਮਿਲਿਆ। 1664 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Kangra Paintings of the Bihari Sat Sai National Museum, New Delhi, 1966.