ਵਿਜੈਦਾਨ ਦੇਥਾ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | ਸਤੰਬਰ 1, 1926 ਬੋਰੂੰਦਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ |
| ਮੌਤ | 10 ਨਵੰਬਰ 2013 (ਉਮਰ 87) |
| ਕਿੱਤਾ | ਲੇਖਕ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਸ਼ੈਲੀ | ਕਹਾਣੀ, ਵਿਅੰਗ, ਲੋਰੀਆਂ |
| ਵਿਸ਼ਾ | ਸਮਾਜਵਾਦ, ਨਾਰੀਵਾਦ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਸਾਯਰ ਕੰਵਰ |
| ਬੱਚੇ | ਕੁਬੇਰਦਾਨ, ਮਹਿੰਦਰ |
ਵਿਜੈਦਾਨ ਦੇਥਾ (1 ਸਤੰਬਰ 1926-10 ਨਵੰਬਰ 2013) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿੱਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਪਦਮਸ਼ਰੀ ਇਨਾਮ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਚੁੜਾਮਣੀ ਇਨਾਮ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੁਚੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਸਿਮਰਤੀ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਕੇ ਖੁਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਰਚਨਾ ਦੀ ਹੀ ਮਹਤਵ ਅਕਾਂਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਹ, ਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਕਰਿਸਟੀ ਮੇਰਿਲ ਲਿਖਦੀ ਹੈ, ਯਿੱਦੀਸ ਦੇ ਇਸਾਕ ਬਾਸ਼ੇਵਿਸ ਸਿੰਗਰ, ਇਤਾਲਵੀ ਦੇ ਇਤਾਲੋ ਕਾਲਵਿਨੋ ਅਤੇ ਗਿਕੂਉ ਦੇ ਨਗੂਗੀ ਜਾਂ-ਥਯੋਂਗੋ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਲੇਖਕ ਸਨ।[1] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 800 ਛੋਟੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਹਿਤ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਲੋਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਆਮ ਜੀਵਨ ਦੀ ਝਲਕ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਵਿਜੈਦਾਨ ਦੇਥਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਵਲਾਂ ਉੱਤੇ ਕਈ ਡਰਾਮੇ ਅਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ ਦੀ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਹਬੀਬ ਤਨਵੀਰ ਦਾ ਡਰਾਮਾ ਚਰਨਦਾਸ ਚੋਰ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਝਾ ਦੀ ਪਰਿਣੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੁਵਿਧਾ ਉੱਤੇ ਇਸ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਬਣੀ ਮਨੀ ਕੌਲ ਦੀ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਅਮੋਲ ਪਾਲੇਕਰ ਦੀ ਪਹੇਲੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
ਵਿਜੈਦਾਨ ਦੇਥਾ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਨ।
ਵਿਜੈਦਾਨ ਦੇਥਾ ਚਾਰਣ ਜਾਤੀ ਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਬਲਦਾਨ ਦੇਥਾ ਅਤੇ ਦਾਦਾ ਜੁਗਤੀਦਾਨ ਦੇਥਾ ਵੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਮੰਨੇ ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ। ਦੇਥਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੁਸ਼ਤੈਨੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਖੋ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਬਿੱਜੀ ਨੇ ਕਦੇ ਹੋਰ ਕਿਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਧਿਕਤਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਤਰ ਕੈਲਾਸ਼ ਕਬੀਰ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਪਰਮਪਰਾ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਚੀਜਾਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਹਨ - ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ, ਗੋਰਾ ਹਾਤਜਾ, ਜੇਥਵਾ ਰਾ *ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਲੋਕ ਗੀਤ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤ, ਛੇ ਭਾਗ, 1958
ਦੇਥਾ ਨੂੰ ਨਿਮਨਲਿਖਿਤ ਕਾਰਜਾਂ ਦੇ ਸੰਪਾਦਨ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ[2]-