ਓਟੋ ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ

ਓਟੋ ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ
ਜਨਮ(1908-10-13)ਅਕਤੂਬਰ 13, 1908
ਬਰਲਿਨ, ਬ੍ਰਾਂਡੇਨਬਰਗ ਪ੍ਰਾਂਤ, ਜਰਮਨ ਸਾਮਰਾਜ
ਮੌਤਜਨਵਰੀ 3, 1999(1999-01-03) (ਉਮਰ 90)
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾਜਰਮਨ, ਭਾਰਤੀ[1]
ਪੇਸ਼ਾਆਰਕੀਟੈਕਟ
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ

ਓਟੋ ਐੱਚ. ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ (13 ਅਕਤੂਬਰ 1908 – 3 ਜਨਵਰੀ 1999) ਇੱਕ ਜਰਮਨ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਸੀ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਨਾਲ ਅਫ਼ਰੀਕਾ, ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ।[2][3] ਉਹ ਲ ਕਾਰਬੂਜ਼ੀਏ ਨਾਲ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪਲੈਨਿੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।[4]

ਓਟੋ ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ - ਸਰਬਜੀਤ ਬਾਹਗਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪੈਨਸਿਲ ਸਕੈੱਚ

ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ

[ਸੋਧੋ]

ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ ਦਾ ਜਨਮ ਬਰਲਿਨ ਵਿੱਚ 1908 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਟੈਕਨੀਕਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ, 1931 ਵਿੱਚ ਉਹ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਇਆ। 1933 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਬਰਲਿਨ ਦੇ ਓਲੰਪਿਕ ਸਟੇਡੀਅਮ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਲਈ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦਾ ਸ਼ਿੰਕਲ ਪੁਰਸਕਾਰ[5] ਜਿੱਤਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਾਜ਼ੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਨਾਲ, ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੇ ਚਾਚੇ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਮੈਕਸ ਬੋਰਨ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬੌਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪਾਠ, ਦਿ ਰੈਸਟਲੈਸ ਯੂਨੀਵਰਸ (ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ 1935) ਨੂੰ ਬਣਾ ਕੇ ਦਰਸਾਇਆ।

ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ ਨੇ ਅਗਲੇ ਛੇ ਸਾਲ ਕੈਰੋ ਦੇ ਸਵਿੱਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਹਿਸਟਰੀ ਆਫ਼ ਮਿਸਰ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਚਾਚੇ ਮੈਕਸ ਬੌਰਨ ਸੀਵੀ ਰਮਨ ਦੇ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਤਾਂ ਦੀਵਾਨ ਮਿਰਜ਼ਾ ਇਸਮਾਈਲ ਨੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕੀ ਉਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸਿਖਿਅਤ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਦਾ ਪਤਾ ਹੈ? ਬੌਰਨ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਸਦਕਾ, ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ ਨੂੰ 1939 ਵਿੱਚ ਮੈਸੂਰ ਰਾਜ, ਭਾਰਤ ਲਈ ਮੁੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਕਾਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਦਾਰਾ (1943–44), ਬੰਬੇ (ਮੁੰਬਈ) ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਫੰਡਾਮੈਂਟਲ ਰਿਸਰਚ (ਟੀਆਈਐਫਆਰ), ਬੱਸ ਸਟੇਸ਼ਨ, ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ ਸੀਰਮ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਅਤੇ ਵਿਕਟਰੀ ਹਾਲ (1946, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਹੁਣ ਟਾਊਨ ਹਾਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ), ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਲਈ ਕਸਬੇ ਦੀ ਯੋਜਨਾ, ਅਤੇ ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਲਈ ਕੁਝ ਕਸਬੇ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਇਮਾਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ 1948 ਤੋਂ 1951 ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਲਈ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਜਾੜੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਵਸੇਬੇ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।[6]

ਕਰੀਅਰ

[ਸੋਧੋ]

1953 ਵਿੱਚ ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ ਲੰਡਨ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਟ੍ਰੋਪਿਕਲ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਬਣ ਗਏ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ, ਲੰਡਨ ਦੀ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਪਲਾਨਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਬਣ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ 1978 ਵਿੱਚ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਹੋਣ ਤਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।

ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ ਨੇ ਸਿਖਾਇਆ ਕਿ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਸਬੇ ਯੋਜਨਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ ਅਪਨਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਮਾਸਟਰ ਪਲਾਨ ਥੋਪਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ – ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪਹੁੰਚ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਐਕਸ਼ਨ ਪਲਾਨਿੰਗ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੇ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ, ਅਤੇ 1976 ਵਿੱਚ ਹੈਬੀਟੈਟ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ[7] ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਉਸਨੇ 1978 ਤੱਕ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਮੈਨੂਅਲ ਆਫ਼ ਟ੍ਰੋਪਿਕਲ ਹਾਉਸਿੰਗ ਐਂਡ ਬਿਲਡਿੰਗ[8] ਕਈਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਮਿਆਰੀ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਰਿਹਾ।

ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ

[ਸੋਧੋ]

1989 ਵਿਚ, ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਹੈਬੀਟੇਟ ਸਕ੍ਰੌਲ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਇਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖੀ ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਕਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[9][10] ਉਸੇ ਸਾਲ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਨੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਨੂੰ ਯੂਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਓਟੋ ਕੋਨਿਗਸਬਰਗਰ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ[11] ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।

ਕਿਤਾਬਚਾ

[ਸੋਧੋ]
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000D-QINU`"'</ref>" does not exist.
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000E-QINU`"'</ref>" does not exist. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000F-QINU`"'</ref>" does not exist. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000010-QINU`"'</ref>" does not exist.
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000011-QINU`"'</ref>" does not exist.
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000012-QINU`"'</ref>" does not exist. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000013-QINU`"'</ref>" does not exist. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000014-QINU`"'</ref>" does not exist.
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000015-QINU`"'</ref>" does not exist.
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000016-QINU`"'</ref>" does not exist.
  • Koenigsberger, Otto (1952). "New towns in India". Town Planning Review. 23 (2): 95–131. doi:10.3828/tpr.23.2.cpn33402758n8446. ISSN 0041-0020.
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000019-QINU`"'</ref>" does not exist.
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001A-QINU`"'</ref>" does not exist.
  • Koenigsberger, Otto (1971-02-01). "The City in Newly Developing Countries". Urban Studies. 8 (1): 75–76. doi:10.1080/00420987120080111. ISSN 0042-0980.
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001C-QINU`"'</ref>" does not exist.
  • Lee, Rachel (2012). "Constructing a Shared Vision: Otto Koenigsberger and Tata & Sons". ABE Journal European Architecture Beyond Europe. 2.

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ https://scroll.in/magazine/881630/when-a-pioneering-german-architect-was-bullied-by-the-media-and-parliament-into-leaving-india
  2. ↑ Patrick Wakely (1999-01-26). "Cities of light from slums of darkness". London: The Guardian. Retrieved 2008-02-09.
  3. ↑ "Otto Konigsberger (1908-1999)". 2007-06-19. Archived from the original on 2008-01-08. Retrieved 2008-02-08.
  4. ↑ Liscombe, Rhodri Windsor (2006-04-01). "In‐dependence: Otto Koenigsberger and modernist urban resettlement in India". Planning Perspectives. 21 (2): 157–178. doi:10.1080/02665430600555305. ISSN 0266-5433.
  5. ↑ A prize awarded by Architekten- und Ingenieur-Verein zu Berlin (Architecture and Engineering Office of Berlin) since 1852. "Architekten- und Ingenieursverein zu Berlin". 2007-01-30. Archived from the original on 2007-10-07. Retrieved 2008-02-09.
  6. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000025-QINU`"'</ref>" does not exist.
  7. ↑ "Habitat International". Elsevier. 2008-02-10. Retrieved 2008-02-10. A Journal for the Study of Human Settlements, Established at the UN Habitat Conference, Vancouver, 1976
  8. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000027-QINU`"'</ref>" does not exist.
  9. ↑ "UN-HABITAT Scroll of Honour Award Winners". 2008-02-10. Archived from the original on 2009-08-01. Retrieved 2008-02-10.
  10. ↑ James Mugambi (2005-10-28). "UN HABITAT announces the 2007 Scroll of Honour Award Winners". Archived from the original on 2007-10-27. Retrieved 2008-02-10.
  11. ↑ "Scholarships and Funding". University College London. Archived from the original on 9 ਦਸੰਬਰ 2011. Retrieved 3 March 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.