ਕਦੰਬਾ ਲਿਪੀ

Kadamba script
ਲਿਪੀ ਕਿਸਮ
ਸਮਾਂ ਮਿਆਦ
4–7th century CE[1]
ਦਿਸ਼ਾLeft-to-right Edit on Wikidata
ਭਾਸ਼ਾਵਾਂKannada
Telugu
Sanskrit
Konkani
ਸਬੰਧਤ ਲਿਪੀਆਂ
ਮਾਪੇ ਸਿਸਟਮ
ਔਲਾਦ ਸਿਸਟਮ
Kannada-Telugu alphabet, Goykanadi,[2] Pyu script[3]
 This article contains phonetic transcriptions in the International Phonetic Alphabet (IPA). For an introductory guide on IPA symbols, see Help:IPA. For the distinction between [ ], / / and ⟨ ⟩, see IPA § Brackets and transcription delimiters.

 

ਕਦੰਬਾ ਲਿਪੀ ਪਹਿਲੀ ਲਿਖਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਲਿਪੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਨੜ ਲਿਖਣ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਤੇਲਗੂ ਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖਣ ਲਈ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਦੰਬਾ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਪੂਰਵ-ਪੁਰਾਣੀ-ਕੰਨੜ ਲਿਪੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕਦੰਬਾ ਲਿਪੀ ਬ੍ਰਾਹਮੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। 5ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਇਹ ਹੋਰ ਬ੍ਰਹਮੀ ਰੂਪਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਕੰਨੜ-ਤੇਲਗੂ ਵਰਣਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਕੰਨੜ ਅਤੇ ਤੇਲਗੂ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਇਤਿਹਾਸ

[ਸੋਧੋ]
Kadamba coinage
Coin of Kadamba king Sri Manarashi, name written in Kadamba script
Sri manarashi written in Kadamba script on Kadamba coin
Coin of the Kadambas written in Kadamba script as sri dosharashi and other side Shri shashankaha
Sri dosharashi written in Kadamba script on Kadamba coin

ਕਦੰਬਾ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਬ੍ਰਹਮੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕਦੰਬਾ ਕੰਨੜ ਲਿਪੀ ਬਣ ਗਈ। ਅੱਖਰ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਗੋਲ ਆਕਾਰ ਦੇ ਸਨ।325 ਤੋਂ 1000 ਈ. ਦੌਰਾਨ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਗੰਗਾ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਕੰਨੜ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 6ਵੀਂ ਤੋਂ 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ 500-1000 [4] ਤੱਕ ਬਦਾਮੀ ਦੇ ਚਾਲੂਕਿਆ ਅਤੇ ਰਾਸਟਰਕੂਟਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਤੇਲਗੂ-ਕੰਨੜ ਵਰਣਮਾਲਾ ਸਥਿਰ ਹੋਈ।

ਕਦੰਬਾ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ

[ਸੋਧੋ]
10ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਚਾਲੂਕਿਆ ਦੀ ਕੰਨੜ-ਤੇਲਗੂ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ।
ਏਡੱਕਲ (ਉੱਤਰੀ ਕੇਰਲਾ) ਤੋਂ ਕਦੰਬ ਸ਼ਾਸਕ ਵਿਸ਼ਨੂੰਵਰਮਨ (ਸੀ. 5ਵੀਂ-6ਵੀਂ ਸਦੀ) ਦਾ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਗ੍ਰੰਥ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ।
  • 20 ਫੁੱਟ ਲੰਬੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਥੰਮ ਉੱਤੇ ਗੁਡਨਾਪੁਰ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਜੋ ਕਿ ਕਦੰਬ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ
  • ਕਦੰਬਾ (ਪੂਰਵ-ਚਾਲੁਕਿਆ) ਲਿਪੀ, ਕਦੰਬ-ਪੱਲਵ ਲਿਪੀ, ਕੰਨੜ-ਤੇਲੁਗੂ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਚੇਨਈ ਦੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹਨ [5]
  • ਹਲਮੀਦੀ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ
  • ਤਾਲਾਗੁੰਡਾ ਥੰਮ੍ਹ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ [6]

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

[ਸੋਧੋ]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ Diringer, David (1948). Alphabet a key to the history of mankind. p. 381.
  2. ↑ "Goykanadi script".
  3. ↑ Aung-Thwin, Michael (2005). The mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 978-0-8248-2886-8.
  4. ↑ {{cite book}}: Empty citation (help)
  5. ↑ "Government Museum Chennai". Chennaimuseum.org. Retrieved 2014-03-13.
  6. ↑ "Kannada inscription at Talagunda may replace Halmidi as oldest". Deccan Herald. 12 January 2017.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[ਸੋਧੋ]

ਫਰਮਾ:List of writing systems