ਕਮਲੇਸ਼ਵਰ

ਕਮਲੇਸ਼ਵਰ
ਜਨਮਕਮਲੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਕਸੈਨਾ
(1932-01-06)6 ਜਨਵਰੀ 1932
ਮੈਨਪੁਰੀ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ
ਮੌਤ27 ਜਨਵਰੀ 2007(2007-01-27) (ਉਮਰ 75)
ਫਰੀਦਾਬਾਦ, ਭਾਰਤ
ਕਿੱਤਾਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਆਲੋਚਕ
ਕਾਲ1954–2006
ਸ਼ੈਲੀਨਾਵਲ, ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ, ਲੇਖ, ਸਕਰੀਨਪਲੇ
ਸਾਹਿਤਕ ਲਹਿਰਨਈ ਕਹਾਣੀi
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮਕਿਤਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ (2004)
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਵਾਰਡਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ (2003)
ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ (2005)

ਕਮਲੇਸ਼ਵਰ (ਹਿੰਦੀ: कमलेश्वर; 6 ਜਨਵਰੀ 1932 – 27 ਜਨਵਰੀ 2007) ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਜਾਨਦਾਰ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ, ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ, ਲੇਖ, ਸਕਰੀਨਪਲੇ ਵਰਗੀਆਂ ਅਨੇਕ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਾਏ।

ਜੀਵਨੀ

[ਸੋਧੋ]

ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ

[ਸੋਧੋ]

ਕਮਲੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਕਸੈਨਾ[1] ਦਾ ਜਨਮ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੈਨਪੁਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ ਬਿਤਾਏ ਸਨ। ਕਮਲੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ "ਕਾਮਰੇਡ" 1948 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈ ਸੀ।[2].[3]

ਉਸਨੇ ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਅਜੇ ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ਬਦਨਮ ਗਲੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ।[3] ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਕੈਰੀਅਰ

[ਸੋਧੋ]

ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਪਰੂਫ ਰੀਡਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ[3] ਅਤੇ 1950 ਵਿਆਂ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ‘ਵਿਹਾਰ’ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਹਿੰਦੀ ਰਸਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਵੇਂ 'ਨਈ ਕਾਹਣੀਆਂ' (1963–66), 'ਸਾਰਿਕਾ' (1967–78), 'ਕਥਾ ਯਾਤਰਾ' (1978–79), 'ਗੰਗਾ' (1984–88) ਅਤੇ ਹਫਤਾਵਾਰੀ, 'ਲੰਗਿਤ' (1961–63) ਅਤੇ 'ਸ਼੍ਰੀ ਵਰਸ਼ਾ' (1979–80), ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਹਿੰਦੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ, 'ਦੈਨਿਕ ਜਾਗਰਣ' (1990–1992), ਅਤੇ 'ਦੈਨਿਕ ਭਾਸਕਰ' (1996–2002) ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਵੀ ਰਿਹਾ।[2] ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਸਾਰਿਕਾ' ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵਜੋਂ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਅਤੇ ਉੱਭਰ ਰਹੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦਿਆਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜੋ ਮਰਾਠੀ ਦਲਿਤ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਬੋਹਰਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਨਵੇਂ ਝਰੋਖੇ ਖੁੱਲ੍ਹਦੇ ਹ।

... ਇੱਕ ਵਾਰ, ਰੁੱਖ ਮਨੁੱਖੀ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਹਵਾ ਤੋਂ ਪਨਾਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਸਨ. ਹੁਣ, ਲੰਬੇ ਕੰਕਰੀਟ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖ ਉੱਗਣ ਦੇ ਆਦੀ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

— Kamleshwar, Kitne Pakistan

ਕਮਲੇਸ਼ਵਰ ਆਪਣੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਕਾਲੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ। ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ, 'ਰਾਜਾ ਨਿਰਬੰਸੀਆ' (1957),[4] ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਣ ਨਾਲ, ਉਸਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਸ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਤਿੰਨ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ "ਮਾਨਸ ਕਾ ਦਰਿਆ", "ਨੀਲੀ ਝੀਲ" ਅਤੇ "ਕਸਬੇ ਕਾ ਆਦਮੀ" ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ"।[5] ਉਸਨੇ ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਦਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਦਸ ਨਾਵਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇੱਕ ਸੜਕ ਸੱਤਾਵਾਨ ਗਲੀਆਂ, ਲੌਟੇ ਹੁਏ ਮੁਸਾਫਿਰ, ਕਾਲੀ ਆਂਧੀ, ਆਗਾਮੀ ਅਤੀਤ, ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਕਿੱਤਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਾਹਿਤਕ ਆਲੋਚਨਾ, ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ, ਯਾਦਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ 35 ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਲਿਖਤਾਂ

[ਸੋਧੋ]

ਨਾਵਲ

[ਸੋਧੋ]

ਪਟਕਥਾ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ

[ਸੋਧੋ]

ਕਮਲੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ੯੯ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ, ਕਹਾਣੀ ਜਾਂ ਪਟਕਥਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ

  1. ਸੌਤਨ ਕੀ ਬੇਟੀ (੧੯੮੯) - ਸੰਵਾਦ
  2. ਲੈਲਾ (੧੯੮੪) - ਸੰਵਾਦ, ਪਟਕਥਾ
  3. ਯਹ ਦੇਸ਼ (੧੯੮੪) - ਸੰਵਾਦ
  4. ਰੰਗ ਬਿਰੰਗੀ (੧੯੮੩) - ਕਹਾਣੀ
  5. ਸੌਤਨ(੧੯੮੩) - ਸੰਵਾਦ
  6. ਸਾਜਨ ਕੀ ਸਹੇਲੀ (੧੯੮੧) - ਸੰਵਾਦ, ਪਟਕਥਾ
  7. ਰਾਮ ਬਲਰਾਮ (੧੯੮੦) - ਸੰਵਾਦ, ਪਟਕਥਾ
  8. ਮੌਸਮ (੧੯੭੫) - ਕਹਾਣੀ
  9. ਆਂਧੀ (੧੯੭੫) - ਨਾਵਲ

ਸੰਪਾਦਨ

[ਸੋਧੋ]

ਆਪਣੇ ਜੀਵਨਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਸੱਤ ਪੱਤਰਕਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ-

ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ

[ਸੋਧੋ]
ਉਹ ਹਿੰਦੀ ਦੈਨਿਕ `ਦੈਨਿਕ ਜਾਗਰਣ ਵਿੱਚ ੧੯੯੦ ਤੋਂ ੧੯੯੨ ਤੱਕ ਅਤੇ ਦੈਨਿਕ ਭਾਸਕਰ ਵਿੱਚ ੧੯੯੭ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਕਾਲਮ ਲਿਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ।

ਕਹਾਣੀਆਂ

[ਸੋਧੋ]

ਕਮਲੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਤਿੰਨ ਸੌ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ -

ਨਾਟਕ

[ਸੋਧੋ]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ Authors > Kamleshwar Authors at mapsofindia.
  2. ↑ 2.0 2.1 Kamleshwar Writer Profile at abhivyakti-hindi.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Kamleshwar brings out the truth of life The Tribune, 28 December 2003.
  4. ↑ Raja Narbansiya, Text in Devnagari script at abhivyakti-hindi.
  5. ↑ Kasbe Ka Aadmi Devnagari Text at abhivyakti-hindi.