ਕਿਲਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Qila Didar Singh), ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ 1700 ਦੇ ਅੱਧ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸੰਧੂ ਜੱਟ ਦੁਆਰਾ ਲੱਭਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
2017 ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਆਬਾਦੀ 66,491 ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਸੀ
ਕਿਲ੍ਹਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ-ਹਾਫਿਜ਼ਾਬਾਦ ਰੋਡ, 17 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਕਸਬੇ ਦੀ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਮੰਡੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮੰਡੀ ਹੈ।
2007 ਵਿੱਚ, ਕਿਲ੍ਹਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਟੀ ਟਾਊਨ ਵਿੱਚ ਅੱਪਗਰੇਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਚਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੇ ਕਿਲਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 1700 ਦੇ ਅੱਧ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਲੱਭਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੇ ਕਸਬੇ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਕੰਧ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਸਨ, ਕਸਬਾ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਰੂਪ ਸੀ।[1]
1857 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰੋਹ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਬਾਗੀਆਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰ ਰਹੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜਾਂ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਿਲਾ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਕਸਬੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿਲਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।
1947 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਾਲ, ਕਿਲਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਆਬਾਦੀ ਸੀ। ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤੇ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਰਵਾਸੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ।
ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਉਪਜਾਊ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕਿਲ੍ਹਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਹੈ; ਮੁੱਖ ਨਕਦੀ ਫਸਲਾਂ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਹਨ।
ਕਿਲ੍ਹਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹਨ, ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਮੰਡੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਸਤਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗਾਹਕ ਵੀ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ, ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕਰਮਚਾਰੀ ਅਤੇ ਫੈਕਟਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ। ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਵਾਸ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਥਾਨਕ ਦਰਜ਼ੀ ਵਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਫੌਜ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਈਪ੍ਰਸ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਿਆਂਦੀ। ਕਿਲ੍ਹਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਕਿਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਕਿਲ੍ਹਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਲ੍ਹਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਜਾਂ ਤਕਨੀਕੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ, ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।[2]