ਕੁਦਰਤ ਉੱਲਾ ਸ਼ਹਾਬ

ਕੁਦਰਤ ਉੱਲਾ ਸ਼ਹਾਬ (ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੁੱਲਾ ਸ਼ਹਾਬ, ਉਰਦੂ قدرت ﷲ شہاب) (26 ਫਰਵਰੀ 1917 – 24 ਜੁਲਾਈ 1986) ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਘਾ ਉਰਦੂ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੀ।

ਸ਼ਹਾਬ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ; ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਗੁਲਾਮ ਮੁਹੰਮਦ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਇਸਕੰਦਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਯੂਬ ਖਾਨ। ਉਹ 1962 ਵਿੱਚ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰਾਜਦੂਤ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸੂਚਨਾ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਿੱਖਿਆ ਸਕੱਤਰ ਵੀ ਰਿਹਾ। ^[1]

ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ

ਸ਼ਹਾਬ ਦਾ ਜਨਮ 26 ਫਰਵਰੀ 1917 ਨੂੰ ਗਿਲਗਿਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਅਬਦੁੱਲਾ ਸਾਹਿਬ, ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਬਾਲਾ ਦੇ ਅਰਾਈਂ ਕਬੀਲੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸਨ, ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦਨ ਐਂਗਲੋ-ਓਰੀਐਂਟਲ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ ਅਤੇ ਸਰ ਸਈਅਦ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਸਨ । ਅਬਦੁੱਲਾ ਸਾਹਿਬ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਗਿਲਗਿਤ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਵਸ ਗਏ। ^[2] ਸ਼ਹਾਬ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ, ਸੋਲਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਇੱਕ ਲੇਖ ਰੀਡਰਜ਼ ਡਾਇਜੈਸਟ, ਲੰਡਨ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਏ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਇਨਾਮ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ, 1941 ਵਿੱਚ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਮਿਲ਼ਿਆ। ^[3] ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਤਕਸੀਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਰਾਚੀ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਦੇ ਵਪਾਰ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਅੰਡਰ-ਸਕੱਤਰ (ਆਯਾਤ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ) ਲੱਗ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਕੱਤਰ ਜਨਰਲ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਨਾਮ ਮੁੱਖ ਸਕੱਤਰ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ) ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਕੁਦਰਤ ਉੱਲਾ ਝੰਗ ਦਾ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਰਿਹ੍ਸਾ। ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਚਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਕਈ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੀਮਾਂ ਪਿੱਛੇ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਸੀ। ^{[1] [4]}

ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ

ਸ਼ਹਾਬ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 1959 ਵਿੱਚ ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਰਾਈਟਰਜ਼ ਗਿਲਡ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ। ^{[5] [4]}

ਸ਼ਹਾਬ ਦਾ ਲੇਖ "ਮਾਜੀ" ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਪਰਵਾਸ ਸਮੇਂ ਹੰਢਾਏ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ, ਗਵਰਨਰਸ਼ਿਪ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ^[6]

ਉਹ ਆਪਣੀ ਆਤਮਕਥਾ ਸ਼ਹਾਬ ਨਾਮਾ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ^{[1] [7]}

ਵਿਰਾਸਤ

ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮੁਫਤੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਅਲਖ ਨਗਰੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬ ਲਬੈਕ ਉਸਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ। ਉਰਦੂ ਲੇਖਿਕਾ, ਬਾਨੋ ਕੁਦਸੀਆ ਨੇ ਸ਼ਹਾਬ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਮਰਦ-ਏ-ਅਬਰਸ਼ਾਮ ਲਿਖੀ। ਕੁਦਰੁਤੁੱਲਾ ਸ਼ਹਾਬ ਬਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ, ਜ਼ਿਕਰ-ਏ-ਸ਼ਹਾਬ ਵਿੱਚ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ^[7]

ਮੌਤ

ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਐਚ-8 ਵਿਖੇ ਸ਼ਹਾਬ ਦੀ ਆਰਾਮਗਾਹ

ਸ਼ਹਾਬ ਦੀ ਮੌਤ 24 ਜੁਲਾਈ 1986 ਨੂੰ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਐਚ-8 ਕਬਰਿਸਤਾਨ, ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ। ^{[1] [4]}

ਆਨਰੇਰੀ ਸਟੈਂਪ

23 ਮਾਰਚ 2013 ਨੂੰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੋਸਟ ਨੇ ਪੰਦਰਾਂ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਕੁਦਰਤੁੱਲਾ ਸ਼ਹਾਬ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ "ਮੈਨ ਆਫ ਲੈਟਰਸ" ਲੜੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। ^[8]

ਕਿਤਾਬਾਂ

• ਸ਼ਹਾਬ ਨਾਮਾ شہاب نامہ – ਆਤਮਕਥਾ (1986) ^[9]
• ਯਾ ਖੁਦਾ ،یا خُدا - ਨਾਵਲ ^{[1] [9]}
• ਮਾਂ ਜੀ, ماں جی – ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ^{[1] [9]}
• ਸੁਰਖ ਫਿਤਾਹ, سُرخ فِیتہ – ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ^{[1] [9]}
• ਨਫਸਾਨੇ, نفسانے - ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ^[1]
• ਸ਼ਹਾਬ ਨਗਰ, شہابਨਗਰ – ਸਾਹਿਤਕ ਫੁਟਕਲ ^[9]
• ਪਠਾਨ - ਪਸ਼ਤੂਨਾਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਲੇਖ

ਹਵਾਲੇ

1. "Shahabnama, its creator and critics". Dawn (newspaper). 20 July 2009. Retrieved 27 October 2022. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Dawn" defined multiple times with different content
2. Qudrat Ullah Shahab. Shahab Nama. p. 70.
3. A.A. Jawwad Khurshid, "Qudrat Ullah Shahab" in Crescent, October 2009, p. 53
4. Profile of Qudrat Ullah Shahab Rekhta.org website, Retrieved 27 October 2022
5. Farrukh Khan Pitafi (19 April 2018). "A dissenting note". The Express Tribune (newspaper). Retrieved 27 October 2022.
6. Virani, Shafique, "Maaji by Qudratullah Shahab." The Annual of Urdu Studies, 19, no. 4 (2004):406-15
7. "Book Review: Shahab Naama". Khudi.pk website. 15 April 2010. Archived from the original on 7 July 2012. Retrieved 27 October 2022. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Khudi" defined multiple times with different content
8. Qudrat Ullah Shahab (Men of Letters Series) postage stamps Pakistan Post website, Published 23 March 2013, Retrieved 27 October 2022
9. Books by Qudrat Ullah Shahab GoodReads.com website, Retrieved 27 October 2022