ਪੂਰਨਿਮਾ ਦੇਵੀ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 13 ਮਈ 1884 |
| ਮੌਤ | 24 ਨਵੰਬਰ 1972 (ਉਮਰ 88) |
ਪੂਰਨਿਮਾ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਸੁਦਾਕਸ਼ੀਨਾ ਦੇਵੀ (1884–1972) ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬ੍ਰਹਮੋ ਹੇਮੇਂਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਅਤੇ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੀ ਭਤੀਜੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਵੱਡੇ ਟੈਗੋਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।[1]
ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਸਰ ਜਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਂਪੁਰ ਦੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸ (ਆਈ.ਸੀ.ਐੱਸ.) ਅਧਿਕਾਰੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। [2] ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਨੇ ਕੈਸਰ-ਏ-ਹਿੰਦ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। [3]
ਉਸ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਬੇਟੇ ਕੁੰਵਰ ਜੋਤੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਪੂਰਥਲਾ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਪਾਮੇਲਾ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਵੱਡੇ ਪੋਤੇ, ਜਤਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ (ਮ੍ਰਿਤਕ), ਇੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸਨ ਅਤੇ 5 ਵੀਂ, 7, 8 ਵੀਂ, 13 ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਉਸਦਾ ਛੋਟਾ ਪੋਤਾ, ਜਯੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ (ਮ੍ਰਿਤਕ), ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਪੁਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪੁਰਖਿਆਂ ਵਾਲੇ ਘਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੋਤਾ, ਜੈਇੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਜਾਏਸ਼ ਪ੍ਰਸਾਦ, ਪੀਲੀਭੀਤ-ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਪੁਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਪੋਤਾ, ਜਤਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਜਿਤਿਨ ਪ੍ਰਸਾਦ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਰਾਜਨੇਤਾ ਹੈ, ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ 15 ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲਖੀਮਪੁਰ ਖੇੜੀ ਦਾ ਧੌਰਾਹੜਾ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। [2] [4]
ਕੁੰਵਰ ਜਤਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ (ਮ੍ਰਿਤਕ)। (ਕੁੰਵਰ ਜੋਯੋਰੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਪੂਰਨਿਮਾ ਦੇਵੀ ਦੇ ਪੋਤਰੇ) ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ। ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ। ਕੁੰਵਰਾਨੀ ਕਾਂਤਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ।
ਕੁੰਵਰ ਜਯੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ (ਮ੍ਰਿਤਕ), (ਕੁੰਵਰ ਜੋਤੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਪੂਰਨਿਮਾ ਦੇਵੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਪੋਤੇ) ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਬੀਰਵਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਧੀ ਕੁੰਵਰਾਨੀ ਰੱਤੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ।
ਕੁਮਾਰੀ ਡਾ ਜਯਾ ਪ੍ਰਸਾਦ (ਕੁੰਵਰ ਜੋਤੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੀ ਧੀ) ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ.।
ਕੁੰਵਰ ਜੀਤਿਨ ਪ੍ਰਸਾਦ। (ਕੁੰਵਰ ਜਿਤੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਪੁੱਤਰ) ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ। ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ।
ਕੁਮਾਰੀ ਜਾਨ੍ਹਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ (ਕੁੰਵਰ ਜਿਤੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੀ ਧੀ) ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹੈ।
ਕੁੰਵਰ ਜਾਏਸ਼ ਪ੍ਰਸਾਦ (ਕੁੰਵਰ ਜੈਨੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ) ਇਸ ਵੇਲੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਕੁੰਵਰਾਨੀ ਨੀਲੀਮਾ ਰਾਵਤ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਦੋ ਪੁੱਤਰ - ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਜੈਯਦਿੱਤਿਆ ਹਨ।
ਕੁੰਵਰ ਜੀਵੇਸ਼ ਪ੍ਰਸਾਦ (ਕੁੰਵਰ ਜੈਨੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦਾ ਦਾ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਪੁੱਤਰ), ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਕੁੰਵਰਾਨੀ ਰਾਧਿਕਾ ਸ਼ਰਮਾ ਪ੍ਰਸਾਦਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਪੁੱਤਰ - ਜੈਦੇਵ ਹੈ।
ਕੁੰਵਰ ਜੀਨੇਸ਼ ਪ੍ਰਸਾਦ (ਕੁੰਵਰ ਜੈਨੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਪੁੱਤਰ), ਕਾਰੋਬਾਰੀ (ਫਿਜ਼ ਕਲੋਥਿੰਗ ਕੰਪਨੀ) ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲਦਾ ਸੀ, ਕੁੰਵਰਾਨੀ ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਕੌਲ ਪ੍ਰਸਾਦਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਪੁੱਤਰ - ਜਨਮੇਜੈ ਹੈ।
ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਪੂਰਨਿਮਾ ਜਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਦਾ ਜਨਮ 13 ਮਈ 1884 ਨੂੰ ਨੰਬਰ 6 'ਤੇ, ਦਵਾਰਕਾਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੀ ਲੇਨ, ਜੋਰਾਸਾਂਕੋ, ਕਲਕੱਤਾ ਵਿਖੇ ਹੇਮੇਂਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ (1844–1884) ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਦੇਬੇਂਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।
ਪੂਰਨਿਮਾ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਕਲਕੱਤਾ ਦੇ ਪਾਰਕ ਸਟ੍ਰੀਟ ਵਿਖੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਸਕੂਲ, ਲੋਰੇਟੋ ਕਾਨਵੈਂਟ ਵਿਖੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰੋਜ਼ਾ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਵਜੋਂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਬੰਗਾਲੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ, ਫਰਾਂਸੀਸੀ, ਪਿਆਨੋ ਅਤੇ ਵਾਇਲਿਨ ਜਾਣਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕੈਂਬਰਿਜ ਟ੍ਰਿਨਿਟੀ ਕਾਲਜ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ।
ਉਹ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਪ੍ਰੋਵਿੰਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹੀ ਪਹਿਲੀ ਬੰਗਾਲੀ ਔਰਤ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਪਤੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸਾਦਾ, ਐਮ.ਏ, ਹਰਦੋਈ ਦਾ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਅਤੇ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ ਸਵਰਗੀ ਕੁੰਵਰ ਜਿਤੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ 1903 ਵਿਚ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਆਗੂ ਸਨ)। ਉਹ ਸਕੂਲਿੰਗ ਲਈ ਡਾਇਨਾ ਮੈਚਾਂ (1911 ਮੇਰਠ) ਲਈ ਬੀ.ਪੀ.ਆਰ.ਏ. ਮੈਡਲ ਦੀ ਜੇਤੂ ਸੀ।
ਉਹ ਘੋੜੇ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦੀ ਇਕ ਮਾਹਿਰ ਸਵਾਰ ਸੀ, ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਮਾਹਿਰ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਗੇਮ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਜੈਂਡਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿਖਾਈ। ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਯੂਪੀ ਦੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਪੁਰ ਵਿਖੇ ‘ਦ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਕੰਨਿਆ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ’ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਮੁਜ਼ੱਫਰਨਗਰ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਪ੍ਰੋਵਿੰਸ ਵਿੱਚ ਹੇਵਟ ਮਾਡਲ ਗਰਲਜ਼ ਸਕੂਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪਰਦਾਹ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਪੁਰ ਅਤੇ ਮੁਜ਼ੱਫਰਨਗਰ ਵਿਖੇ ਪਰਦਾਹ ਕਲੱਬਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਮਾਲਕ ਸੀ ਅਤੇ ਨੈਨੀਤਾਲ (ਉੱਤਰਾਖੰਡ) ਵਿਖੇ ਉਸਦੀ ਸੁੰਦਰ ਪਹਾੜੀ ਜਾਇਦਾਦ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਐਬਟਸਫੋਰਡ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਭਵਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਹੁਣ ਉਥੇ ਪ੍ਰਸਾਦਾ ਦੀ ਚੌਥੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਜੱਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਦੀ ਆਈ ਹੈ)।
ਉਹ ਕੈਸਰ-ਏ-ਹਿੰਦ ਮੈਡਲ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਅਤੇ ਆਰਮਜ਼ ਐਕਟ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਤੋਂ ਛੋਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸੀ।