ਬਸੰਤੀ ਦੇਵੀ

ਬਸੰਤੀ ਦੇਵੀ
ਜਨਮ	(1880-03-23)23 ਮਾਰਚ 1880
ਮੌਤ	1974 (ਉਮਰ 93–94)
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ	ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ
ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਲ	ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ
ਲਹਿਰ	ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਚਿਤਰੰਜਨ ਦਾਸ
ਪੁਰਸਕਾਰ	ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ (1973)

ਬਸੰਤੀ ਦੇਵੀ (23 ਮਾਰਚ 1880 - 1974) ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਾਰਕੁੰਨ ਸੀ। ਉਹ ਕਾਰਕੁੰਨ ਚਿਤਰੰਜਨ ਦਾਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। 1921 ਵਿੱਚ ਦਾਸ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਅਤੇ 1925 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਉਸ ਨੇ 1973 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।

ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ

ਬਸੰਤੀ ਦੇਵੀ ਦਾ 23 ਮਾਰਚ 1880 ਨੂੰ ਜਨਮ, ਬਰਦਾਨਾਥ ਹਾਲਦਰ, ਇੱਕ ਦੀਵਾਨ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਸੰਤੀ ਨੇ ਲਾਰੇਟੋ ਹਾਊਸ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਥੇ ਉਹ ਸਤਾਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਚਿਤਰੰਜਨ ਦਾਸ ਨਾਲ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।^[1] ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ 1898 ਅਤੇ 1901 ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ।^[2]

ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਬਸੰਤੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੂਣ ਸਤਿਆਗ੍ਰਹਿ, ਖਿਲਾਫਤ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ 1920 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨਾਗਪੁਰ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਉਹ 'ਨਾਰੀ ਕਰਮ ਮੰਦਿਰ', ਔਰਤਾਂ ਕਾਰਕੁੰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰ, ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦਾਸ ਦੀ ਭੈਣ ਊਰਮਿਲਾ ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਸੁਨੀਤਾ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ।^[3] 1920-21 ਵਿਚ, ਉਸ ਨੇ ਜਲਪਾਈਗੁੜੀ ਤੋਂ ਤਿਲਕ ਸਵਰਾਜ ਫੰਡ ਵੱਲ ਸੋਨੇ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਅਤੇ 2000 ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।^[4] 1921 ਵਿੱਚ ਨਾਮਿਲਵਰਤਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ, ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖਿਲਾਫ ਹੜਤਾਲ ਅਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿਚ, ਪੰਜ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਦੀ ਵੇਚਣ ਲਈ ਨੌਕਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਦਾਸ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਸੰਤੀ ਦੇਵੀ ਆਪਣੇ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਬੰਗਲੌਰ ਕਥਾ (ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ) ਦੀ ਇੰਚਾਰਜ ਬਣ ਗਈ।^[5] ਉਹ 1921-22 ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲ ਪ੍ਰਾਂਤਿਕ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ। ਅਪ੍ਰੈਲ 1922 'ਚ ਚਿਟਾਗੋਂਗ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਖੇ ਉਸ ਨੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਜ਼ਮੀਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸ ਨੇ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ਵਾਦ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਕਲਾ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦਿੱਤਾ।^[2]

ਦਾਸ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸੀ, ਉਸ ਦੀ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਸੀ। 1925 ਵਿੱਚ ਦਾਸ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ, ਬੋਸ ਨੇ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ੰਕਾਂਵਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।^[6] ਬੋਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ "ਗੋਦ ਲਈ ਮਾਂ" ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਬੋਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ; ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਔਰਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਪ੍ਰਭਾਬਤੀ, ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਬਿਭਬਤੀ (ਸਰਤ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੀ ਪਤਨੀ) ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ / ਸਾਥੀ ਏਮੀਲੀ ਸ਼ੈਂਕਲ ਸਨ।^[7]

ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ 1947 ਵਿੱਚ, ਬਸੰਤੀ ਦੇਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਕੰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰਹੀ।^[8] ਕੋਲਕਤਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਮਹਿਲਾ ਕਾਲਜ ਬਸੰਤੀ ਦੇਵੀ ਕਾਲਜ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਫੰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਕਾਲਜ ਨੂੰ 1959 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਦਾ ਨਾਮ ਬਸੰਤੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[2][9] ਉਸ ਨੂੰ 1973 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਗਣਤੰਤਰ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।^[10]

ਹਵਾਲੇ

1. Ray, Bharati (2002). Early Feminists of Colonial India: Sarala Devi Chaudhurani and Rokeya Sakhawat Hossain. Oxford University Press. p. 142. ISBN 9780195656978.
2. Smith, Bonnie G. (2008). The Oxford Encyclopedia of Women in World History. Oxford University Press. pp. 42–43. ISBN 9780195148909.
3. R. S. Tripathi, R. P. Tiwari (1999). Perspectives on Indian Women. APH Publishing. pp. 136, 140. ISBN 9788176480253.
4. Chatterjee, Srilata (2003). Congress Politics in Bengal 1919–1939. Anthem Press. p. 34. ISBN 9780857287571.
5. Bangla Academy Journal, Volume 21, Issue 2 – Volume 22, Issue 2. Bangla Academy. 1995. p. 23.
6. Pasricha, Ashu (2008). Encyclopaedia Eminent Thinkers (vol.: 16 The Political Thought Of Subhas Chandra Bose). Concept Publishing Company. pp. 30, 33. ISBN 9788180694967.
7. Basu, Krishna (2008). An Outsider in Politics. Penguin Books India. p. 55. ISBN 9780670999552.
8. Ajita Kaura, Arpana Cour. Directory of Indian Women Today, 1976. India International Publications. p. 361.
9. "Basanti Devi College – History". Basanti Devi College. Archived from the original on 5 ਜੂਨ 2017. Retrieved 12 January 2016.
10. "Padma Awards: Year wise list of recipients (1954–2014)" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 21 May 2014. Archived from the original (PDF) on 14 ਸਤੰਬਰ 2017. Retrieved 18 October 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)